Szczepionka, śmiercionka, trupionka. Modelowanie znaczeń słowa w dyskursie antyszczepionkowym związanym z pandemią SARS-CoV-2
Słowa kluczowe
szczepienia
analiza dyskursu
semantyzacja ideologiczna
Jak cytować
Abstrakt
Przedmiotem artykułu są sposoby modelowania znaczeń leksemu szczepionka w dyskursie antyszczepionkowym, który podczas pandemii SARS-CoV-2 coraz silniej wybrzmiewa w przestrzeni komunikacyjnej. Teoretyczne zaplecze analiz stanowią założenia lingwistyki dyskursu oraz lingwistyki korpusowej. Ogląd kolokacji wskazanej jednostki, jej tekstowych ekwiwalentów, znaczeń asocjacyjnych czy kontekstów występowania wykazał, że w badanym dyskursie przestała być ona nominacją neutralną, obrosła natomiast negatywnymi interpretacjami, zgodnymi z poglądami i ideologią wspólnoty dyskursywnej negującej zasadność szczepień.
Bibliografia
Bilut-Homplewicz Z. 2016: Intertekstualność i dyskursywność w germanistycznej lingwistyce dyskursu, [w:] B. Witosz, K. Sujkowska-Sobisz, E. Ficek (red.), Dyskurs i jego odmiany, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice, s. 329–338.
Zobacz w Google Scholar
Biskupska K. 2014: Analiza dyskursu i krytyczna analiza dyskursu, [w:] M.S. Szczepański, A. Śliz (red.), Współczesne teorie społeczne. W kręgu ujęć paradygmatycznych, Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, Opole, s. 369–388.
Zobacz w Google Scholar
Brewer N.T., Chapman G.B., Rothman A.J., Leask J., Kempe A. 2017: Increasing vaccination. Putting psychological science into action, „Psychological Science for the Public Interest”, vol. 18(3), s. 149–207.
Zobacz w Google Scholar
Brzeźniak F. 2020: Epidemia strachu i wojenna mobilizacja. Pierwsze miesiące pandemicznego dyskursu publicznego w Polsce, „Dyskurs i Dialog”, nr 6, s. 79–97.
Zobacz w Google Scholar
Czachur W. 2020: Lingwistyka dyskursu jako integrujący program badawczy, Oficyna Wydawnicza ATUT, Wrocławskie Wydawnictwo Oświatowe, Wrocław.
Zobacz w Google Scholar
Duda B., Ficek E. 2021: Precz z maseczkami!? Semantyzacja ideologiczna wybranych słów dyskursu okołopandemicznego związanego z COVID-19, „Tekst i Dyskurs”, nr 15, s. 339–355.
Zobacz w Google Scholar
Duda S., Głogowska-Gruszka A., Buczkowska M. 2019: Postawy i opinie rodziców dzieci w wieku do 6 lat zamieszkujących województwo śląskie na temat szczepień ochronnych w zależności od realizacji obowiązkowych szczepień, „Problemy Higieny i Epidemiologii”, nr 100(2), s. 115–123.
Zobacz w Google Scholar
Fairclough N. 1995: Critical disccourse analisis, Addison Wesley, Boston.
Zobacz w Google Scholar
Fairclough N., Wodak R. 2006: Krytyczna analiza dyskursu, przeł. A. Ostolski, [w:] A. Jasińska-Kania, L.M. Nijakowski, J. Szacki, M. Ziółkowski (wybór i oprac.), Współczesne teorie socjologiczne, t. 2, Wydawnictwo Naukowe „Scholar”, Warszawa, s. 1047–1056.
Zobacz w Google Scholar
Foucault M. 2002: Archeologia wiedzy, przeł. i oprac. A. Siemek, DeAgostini Altaya, Warszawa.
Zobacz w Google Scholar
Gębka-Wolak M. 2020: Jak polszczyzna radzi sobie z koronawirusem? O środkach językowych wykorzystywanych do opisu rzeczywistości w czasie pandemii, „Dyskurs i Dialog”, nr 6, s. 159–173.
Zobacz w Google Scholar
Gołąb J., Jakóbiak M., Lasek W., Stokłosa T. 2010: Immunologia, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Zobacz w Google Scholar
Hodalska M. 2018: Nadciąga zagłada! Retoryka strachu w polskich mediach na przykładzie prasowych relacji z epidemii ptasiej i świńskiej grypy, „Kultura – Media – Teologia”, nr 32(1), s. 25–40.
Zobacz w Google Scholar
Hoffmann M. 2016: Antyszczepionkowcy – antysystemowcy? Krytyczna działalność Ogólnopolskiego Stowarzyszenia Wiedzy o Szczepieniach STOP NOP, „Władza Sądzenia”, nr 10(1), s. 102–109.
Zobacz w Google Scholar
Howarth D. 2008: Dyskurs, przeł. A. Gąsior-Niemiec, Oficyna Naukowa, Warszawa.
Zobacz w Google Scholar
Jadacka H. 2006: Kultura języka polskiego. Fleksja, słowotwórstwo, składnia, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Zobacz w Google Scholar
Kabus J. 2012: Analiza dyskursu w naukach humanistycznych, „Język w Komunikacji”, nr 2, s. 35–50.
Zobacz w Google Scholar
Kieraś W., Kobyliński Ł., Ogrodniczuk M. 2018: Korpusomat – a tool for creating searchable morphosyntactically tagged corpora, „Computational Methods in Science and Technology”, vol. 24(1), s. 21–27.
Zobacz w Google Scholar
Klimiuk K., Czoska A., Biernacka K., Balwicki Ł. 2021: Vaccine misinformation on social media – topic-based content and sentiment analysis of Polish vaccine-deniers’ comments on Facebook, „Human Vaccines and Immunotherapeutics”, vol. 17(7), s. 2026–2035.
Zobacz w Google Scholar
Kokoszkiewicz J. 2015: Wpływ kontekstu na konotacje leksemów miasto i obywatel w przedwojennym białostockim tygodniku „Prożektor”, [w:] U. Sokólska (red.), Odkrywanie słowa – historia i współczesność, Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, Białystok, s. 127–136.
Zobacz w Google Scholar
Kublikowski R. 2012: Definicja perswazyjna – niemanipulacyjna czy manipulacyjna?, „Przegląd Filozoficzny – Nowa Seria”, nr 83(3), s. 273–282.
Zobacz w Google Scholar
Kudra B. 2014: Semantyzacja ideologiczna słowa w tzw. dyskursie smoleńskim, [w:] K. Jachimowska, B. Kudra, E. Szkudlarek-Śmiechowicz (red.), Słowo we współczesnych dyskursach, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź, s. 35–42.
Zobacz w Google Scholar
Kurkowska H., Skorupka S. 2001: Stylistyka polska. Zarys, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Zobacz w Google Scholar
Ma J., Stahl L. 2017: A multimodal critical discourse analysis of anti-vaccination information on Facebook, „Library and Information Science Research”, vol. 39(4), s. 303–310.
Zobacz w Google Scholar
Marchewka A.K., Majewska A., Młynarczyk G. 2015: Działalność ruchu antyszczepionkowego, rola środków masowego komunikowania oraz wpływ poglądów religijnych na postawę wobec szczepień ochronnych, „Postępy Mikrobiologii”, nr 54(2), s. 95–102.
Zobacz w Google Scholar
Markowski A. 2007: Kultura języka polskiego. Teoria. Zagadnienia leksykalne, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Zobacz w Google Scholar
MEM: Mała encyklopedia medycyny, t. 2, red. T. Rożniatowski, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1982.
Zobacz w Google Scholar
Milkman K.L., Beshears J., Choi J.J., Laibson D., Madrian B.C. 2011: Using implementation intentions prompts to enhance influenza vaccination rates, „Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America”, vol. 108(25), s. 10415–10420.
Zobacz w Google Scholar
Nowakowska M. 2018: Strategie dyskursu i zabiegi perswazyjne w artykułach na temat szczepień na portalu Onet.pl, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Linguistica”, t. 52, s. 179–188.
Zobacz w Google Scholar
Nycz R. 2002: Literatura nowoczesna. Cztery dyskursy (tezy), „Teksty Drugie”, nr 4, s. 35–46.
Zobacz w Google Scholar
Pariser E. 2011: The filter bubble. What the Internet is hiding from you, Penguin Press, New York.
Zobacz w Google Scholar
Pawlikowska A. 2012: Zastosowanie metod językoznawstwa korpusowego i lingwistyki kwantytatywnej w analizie dyskursu, „Oblicza Komunikacji”, t. 5, s. 111–125.
Zobacz w Google Scholar
Pędzisz J. 2018: Wpływ kompetencji dyskursywnej na rozwój sprawności translatorskich w zakresie tłumaczenia symultanicznego, „Applied Linguistics Papers”, vol. 25(1), s. 181–192.
Zobacz w Google Scholar
Pilińska A. 2019: „NOPowcy”, „szczepionkowy”, „odrzańscy”. Słownictwo sporu o szczepienia w Polsce, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Linguistica”, t. 53, s. 79–90.
Zobacz w Google Scholar
Przybylska R. 2007: Z problemów słownikowego opisu łączliwości rzeczownika, [w:] P. Żmigrodzki, R. Przybylska (red.), Nowe studia leksykograficzne, t. 1, Lexis, Kraków, s. 69–78.
Zobacz w Google Scholar
Sobczak B. 2014: O definicjach retorycznych (na przykładzie hasła gender), „Forum Artis Rhetoricae”, nr 4, s. 41–59.
Zobacz w Google Scholar
Steciąg M. 2012: Dyskurs ekologiczny w debacie publicznej, Oficyna Wydawnicza Uniwersytetu Zielonogórskiego, Zielona Góra.
Zobacz w Google Scholar
Strupiechowska M. 2018: Udział post-prawdy w wywoływaniu i podtrzymywaniu panik moralnych, „Zoon Politikon”, nr 9(2), s. 164–185.
Zobacz w Google Scholar
Witosz B. 2009: Dyskurs i stylistyka, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice.
Zobacz w Google Scholar
Witosz B. 2016: Kategoria dyskursu w polonistycznej edukacji akademickiej, [w:] W. Czachur, A. Kulczyńska, Ł. Kumięga (red.), Jak analizować dyskurs? Perspektywy dydaktyczne, Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych „Universitas”, Kraków, s. 19–39.
Zobacz w Google Scholar
Wróblewski M. 2020: Superroznosiciele wątpliwości. Sceptycyzm i teorie spiskowe w dobie koronawirusa, „Dyskurs i Dialog”, nr 6, s. 23–40.
Zobacz w Google Scholar
WSJP PAN: Wielki słownik języka polskiego PAN, red. P. Żmigrodzki (https://wsjp.pl, dostęp: maj 2021).
Zobacz w Google Scholar
WSPP PWN: Wielki słownik poprawnej polszczyzny PWN, red. A. Markowski, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2007.
Zobacz w Google Scholar
Zdunkiewicz-Jedynak D. 2017: Słowa-klucze w dyskursie „dobrej zmiany”, [w:] U. Sokólska (red.), Socjolekt − idiolekt – idiostyl. Historia i współczesność, Prymat, Białystok, s. 445–461.
Zobacz w Google Scholar
Żmigrodzki P. 2003: Wprowadzenie do leksykografii polskiej, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice.
Zobacz w Google Scholar