Słowa kluczowe
Szarffenberg
przekład
onomastyka
toponimia
historia języka
Jak cytować
Abstrakt
W artykule zaproponowano opis toponimii w Nowym Testamencie Szarffenberga (1556 r.) w kontekście zjawiska trwałości (ciągłości) i stabilności, jako dwóch kategorii, które decydują o kształcie tradycji onimicznej na gruncie polskich przekładów biblijnych. Oba zjawiska rozpatrywane w powiązaniu z czynnikami pozajęzykowymi (związanymi z różnojęzycznymi źródłami przekładów XVI-wiecznych oraz przynależnością wyznaniową ich autorów) dowodzą istnienia istotnych zależności w zakresie formy językowej toponimów pomiędzy tłumaczeniami renesansowymi, a także średniowiecznymi. Na toponimicznej mapie punktów wspólnych i różnych przekład z 1556 r. zajmuje ważną pozycję, jako początkujący i utrwalający tradycję tłumaczeniową.
Bibliografia
Belcarzowa E. 2006: Polskie i czeskie źródła przekładu Biblii Leopolity, Lexis, Kraków.
Zobacz w Google Scholar
Bieńkowska D. 2002: Polski styl biblijny, Archidiecezjalne Wydawnictwo Łódzkie, Łódź.
Zobacz w Google Scholar
Breza E. 1992: Odmiana nazw własnych w Nowym Testamencie Biblii Wujka i Biblii Tysiąclecia, [w:] M. Kamińska, E. Małek (red.), Biblia a kultura Europy, t. 1, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź, s. 152–159.
Zobacz w Google Scholar
Gruda S. 2013: Krytyczna edycja Ewangelii z Nowego Testamentu Szarffenbergowskiego z 1556 r. – transkrypcja i komentarz językowy, Warszawa (niepublikowana praca magisterska, napisana pod kierunkiem dr hab. Aliny Kępińskiej na Uniwersytecie Warszawskim).
Zobacz w Google Scholar
Janowska A. 2017: Stałość, stabilność, ciągłość. Uwagi terminologiczne [w druku].
Zobacz w Google Scholar
Kępińska A., Winiarska-Górska I. 2015: Ciągłość i zmiana w języku w świetle polskich szesnastowiecznych przekładów Ewangelii, „Biuletyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego” LXXI, s. 223–239.
Zobacz w Google Scholar
Kossowska M. 1968: Biblia w języku polskim, t. 1, Księgarnia św. Wojciecha, Poznań.
Zobacz w Google Scholar
Kwilecka I. 2001: Kommentare: Eigennamen, [w:] Die Brester Bibel: kulturgeschichtliche und sprachliche Fragen der Übersetzung, [w:] Biblia Slavica, Hrsg. von H. Rothe und F. Scholz, serie II: Polnische Bibeln. Band 2: Brester Bibel 1563; Teil 1: Stary Zakon, Teil 2: Nowy Testament, Paderborn, s. 1580–1587 (maszynopis w polskiej wersji językowej s. 155–169).
Zobacz w Google Scholar
Kwilecka M. 2003: O nowe spojrzenie na staropolskie przekłady Biblii, [w:] taż, Studia nad staropolskimi przekładami Biblii, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza, Poznań, s. 127–129 (pierwodruk 1973).
Zobacz w Google Scholar
Leńczuk M. 2016: Staropolskie tłumaczenia Nowego Testamentu – bariery i możliwości badawcze, [w:] M. Mączyński, E. Horyń, E. Zmuda (red.), W kręgu dawnej polszczyzny, t. 1, Akademia Ignatianum, Wydawnictwo WAM, Kraków, s. 113–119.
Zobacz w Google Scholar
Malec M. 2003: Onomastyka w „Rozmyślaniu przemyskim”, „Polonica” 22–23, s. 345–390.
Zobacz w Google Scholar
Moszyński L. 1994: Komentarz do: Biblia to jest Księgi starego i Nowego Przymierza. In der Übersetzung des Simon Budny, Nieśwież, Zasław 1571–1572, hrsg. von H. Rothe und F. Scholz, Księgi Nowego Przymierza Kto pospolicie Nowym Testamentem zową z wielką pracą y pilnym poprawieniem z Greckiego na Polski ięzyk przetłumaczone, Biblia Slavica, seria II: Polnische Bibeln, Paderborn–München–Wien–Zürich 1994.
Zobacz w Google Scholar
Pastuchowa M. 2008: Ukryte dziedzictwo. Ślady dawnej leksyki w słownictwie współczesnej polszczyzny, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice.
Zobacz w Google Scholar
Sarnowska-Giefing I. 2003: Od onimu do gatunku tekstu. Nazewnictwo w satyrze polskiej do 1820 roku, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, Poznań.
Zobacz w Google Scholar
SStp: Słownik staropolski, red. S. Urbańczyk, t. 1–9, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo PAN, Wrocław–Warszawa–Kraków 1953–1987, t. 10–11, Instytut Języka Polskiego PAN, Kraków 1988–2002.
Zobacz w Google Scholar
Vrtel-Wierczyński S. 1963, Wybór tekstów staropolskich: czasy najdawniejsze do roku 1543, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.
Zobacz w Google Scholar
Wilkoń A. 2010: Trwanie a zmiana w języku, „LingVaria” V, nr 2, s. 69–74.
Zobacz w Google Scholar
Wilkoń A. 2011: Trwanie i jego rodzaje w języku, [w:] B. Dunaj, M, Rak (red.), Badania historycznojęzykowe. Stan, metodologia, perspektywy, Księgarnia Akademicka, Kraków, s. 65–70.
Zobacz w Google Scholar
Zarębski R. 2006: Nazwy osobowe w polskich przekładach Nowego Testamentu, Archidiecezjalne Wydawnictwo Łódzkie, Łódź.
Zobacz w Google Scholar
Zarębski R. 2017: Rola najstarszych polskich przekładów biblijnych w kształtowaniu onimicznej tradycji tłumaczeniowej, „Onomastica” LXI/2, s. 409–423.
Zobacz w Google Scholar