Formy męsko- i żeńskoosobowe a niebinarni użytkownicy polszczyzny. U źródeł nowych zjawisk leksykalno-gramatycznych we współczesnym języku polskim
PDF

Słowa kluczowe

rodzaj męski rzeczowników osobowych
niebinarność
osobatywy
neutralne rodzajowo formy gramatyczne

Jak cytować

Dyszak, A. S. (2024). Formy męsko- i żeńskoosobowe a niebinarni użytkownicy polszczyzny. U źródeł nowych zjawisk leksykalno-gramatycznych we współczesnym języku polskim. Język Polski, 104(1), 32–47. https://doi.org/10.31286/JP.00965

Abstrakt

Przedmiotem rozważań w artykule są zjawiska obserwowane we współczesnej polszczyźnie, będące wynikiem poszukiwania sposobów uniknięcia wykluczania przez formy językowe osób niebinarnych. Punktem wyjścia stało się pytanie o poprawność stosowania maskulatywów w odniesieniu do osób różnej płci, a w konsekwencji – zagadnienie tworzenia feminatywów (jako przeciwwagi dla maskulatywów) oraz unikanie jednych i drugich przez osoby niebinarne, czego dotyczy większa część artykułu. Źródłem materiału językowego i prezentowanych analiz są teksty z magazynu „DUMA”, stanowiącego swego rodzaju forum dla osób nienormatywnych płciowo. Autor artykułu dokonał ekscerpcji i opisu licznie występujących tam osobatywów oraz innych wyrażeń złożonych (w tym złożeń hybrydalnych) i związków składniowych konstruowanych z użyciem licznych zapożyczeń i neologizmów (konfrontując je z zawartością przede wszystkim definicyjnych słowników języka polskiego), a także przedstawił przykłady niestandardowych form gramatycznych, które proponuje się w celu uniknięcia wyrażania gramatycznej kategorii rodzaju.

https://doi.org/10.31286/JP.00965
PDF

Bibliografia

Burska-Ratajczyk B. 2004: Formacje deminutywno-hipokorystyczne i neologizmy jako źródło humoru (na przykładzie „Kolekcji” L. J. Kerna), [w:] K. Wojtczuk, A. Wierzbicka (red.), Funkcja emocjonalna jednostek językowych i tekstowych, Wydawnictwo Akademii Pedagogicznej w Siedlcach, Siedlce, s. 29–38.
Zobacz w Google Scholar

Byłom, byłoś 2003: Rada Języka Polskiego. Porady językowe (online: https://rjp.pan.pl/porady-jezykowe-main/317-byom‑byo, dostęp: 13 listopada 2023).
Zobacz w Google Scholar

Bzówka M. 2021: O zaimkach z prof. Bralczykiem, „DUMA Magazyn”, wyd. 1, s. 64–65.
Zobacz w Google Scholar

Cambridge Dictionary (online: https://dictionary.cambridge.org/pl/, dostęp: 13 listopada 2023).
Zobacz w Google Scholar

Dyszak A.S. 2016: Formacje żeńskoosobowe w najnowszych słownikach definicyjnych języka polskiego, [w:] E. Rogowska-Cybulska, E. Badyda (red.), Wokół słów i znaczeń. Materiały siódmej konferencji językoznawczej poświęconej pamięci Profesora Bogusława Krei (VII: Słowotwórstwo języka mówionego i pisanego), Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk, s. 127–146.
Zobacz w Google Scholar

Dyszak A.S. 2021: Rzeczowniki męskoosobowe a rzeczowniki żeńskoosobowe. Glosy do praktyki leksykograficznej, „Język Polski” CI, z. 3, s. 16–32.
Zobacz w Google Scholar

Fundacja interakcja. Słownictwo (online: https://www.interakcja.org.pl/slownictwo/, dostęp: 13 listopada 2023).
Zobacz w Google Scholar

Gębka-Wolak M. 2022: Językowe wykładniki niebinarności płci w polszczyźnie. Część 2: Innowacje a system i tendencje rozwojowe, „Prace Językoznawcze” XXIV, z. 1, s. 101–116.
Zobacz w Google Scholar

Grzegorczykowa R., Laskowski R., Wróbel H. (red.) 1984: Gramatyka współczesnego języka polskiego. Morfologia, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.
Zobacz w Google Scholar

Jodłowski S., Taszycki W. 1968: Słownik ortograficzny i prawidła pisowni polskiej, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław.
Zobacz w Google Scholar

Kołodziejek E. 2022: Normatywne aspekty komunikacji inkluzywnej, „Studia Językoznawcze”, nr 21, s. 23–24.
Zobacz w Google Scholar

Mach M. 2021: W TVP wyśmiewali osoby niebinarne. Bralczyk komentuje (online: https://ksiazki.wp.pl/w-tvp-wysmiewali-osoby-niebinarne-profesor-bralczyk-rozumie-dlaczego-6616979703601760a, dostęp: 13 listopada 2023).
Zobacz w Google Scholar

Miejski.pl (online: https://www.miejski.pl/, dostęp: 13 listopada 2023).
Zobacz w Google Scholar

Milewska-Stawiany M., Rogowska-Cybulska E. (red.) 2013: Mówię, więc jestem. Rozmowy o współczesnej polszczyźnie, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk.
Zobacz w Google Scholar

Misiek S. 2022: Niestandardowe formy rodzajowe w wybranych polskich tekstach literackich, [w:] A. Buk, P. Maziarz, D. Onik-Maziarz (red.), New vistas in language studies: young scholars’ perspectives. ATENA 1, Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, Rzeszów, s. 166–179.
Zobacz w Google Scholar

NFJP: Narodowy Fotokorpus Języka Polskiego (online: https://www.nfjp.pl/, dostęp: 13 listopada 2023).
Zobacz w Google Scholar

OJUW: Obserwatorium Językowe Uniwersytetu Warszawskiego (online: https://nowewyrazy.uw.edu.pl/szukaj, dostęp: 13 listopada 2023).
Zobacz w Google Scholar

SJP PWN: Słownik języka polskiego PWN (online: https://sjp.pwn.pl/, dostęp: 13 listopada 2023).
Zobacz w Google Scholar

SJPDor: Słownik języka polskiego, red. W. Doroszewski, t. 1–11, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1958–1969.
Zobacz w Google Scholar

SJPSzym: Słownik języka polskiego, red. M. Szymczak, t. 1–3, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1978–1981.
Zobacz w Google Scholar

Słownik angielsko-polski (online: https://www.diki.pl/slownik-angielskiego?q=gatekeeping, dostęp: 13 listopada 2023).
Zobacz w Google Scholar

Stanowisko Rady Języka Polskiego przy Prezydium PAN w sprawie żeńskich form nazw zawodów i tytułów przyjęte na posiedzeniu plenarnym Rady 25 listopada 2019 r. (online: https://rjp.pan.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=1861:stanowisko-rjp-w-sprawie-zenskich-form-nazwzawodow-i-tytulow, dostęp: 13 listopada 2023).
Zobacz w Google Scholar

SWJP: Słownik współczesnego języka polskiego, red. B. Dunaj, Wilga, Warszawa 1996.
Zobacz w Google Scholar

USJP: Uniwersalny słownik języka polskiego PWN, red. S. Dubisz, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2008 (wersja 3.0 CD).
Zobacz w Google Scholar

Walkiewicz A. 2022: Językowe wykładniki niebinarności płci w polszczyźnie. Część 1: Wprowadzenie do problematyki i próba systematyzacji, „Prace Językoznawcze” XXIV, z. 1, s. 85–100.
Zobacz w Google Scholar

Wawrzyńczyk J. 2000: Słownik bibliograficzny języka polskiego, wersja przedelektroniczna, t. 1: A–Ć, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa,
Zobacz w Google Scholar

Wawrzyńczyk J. 2013: 250 tysięcy ciekawych słów. Leksykon przypomnień, t. 1: A–Ć, BEL Studio, Warszawa.
Zobacz w Google Scholar

Wawrzyńczyk J., Wierzchoń P. 2016: 300 tysięcy polskich słów. Indeks a fronte, Sorus, Poznań.
Zobacz w Google Scholar

Wikipedia (online: https://pl.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Strona_główna, dostęp: 13 listopada 2023).
Zobacz w Google Scholar

Wikisłownik (online: https://pl.wiktionary.org/wiki/Wikisłownik:Strona_główna, dostęp: 13 listopada 2023).
Zobacz w Google Scholar

WSJP PAN: Wielki słownik języka polskiego PAN, red. P. Żmigrodzki (online: https://wsjp.pl/, dostęp: 13 listopada 2023).
Zobacz w Google Scholar

WSO PWN: Wielki słownik ortograficzny PWN (online: https://sjp.pwn.pl/, dostęp: 13 listopada 2023).
Zobacz w Google Scholar

Zaimki.pl (online: https://zaimki.pl/, dostęp: 13 listopada 2023).
Zobacz w Google Scholar

Żmigrodzka B. 2016: Nowe zastosowania form czasownikowych 1. i 2. os. lp. rodzaju nijakiego czasu przeszłego we współczesnych tekstach, „Język Polski” XCVI, z. 2, s. 51–72.
Zobacz w Google Scholar

Skip to content