Słowa kluczowe
przekład biblijny
polski styl biblijny
Jak cytować
Abstrakt
Artykuł jest próbą syntetycznego spojrzenia na wybrane aspekty języka wydanego pół wieku temu pierwszego katolickiego tłumaczenia całego Pisma Świętego z języków oryginalnych na język polski, nazywanego tradycyjnie Biblią Tysiąclecia. Przekład ten przejął po XVI-wiecznej Biblii Wujka rolę tekstu oficjalnego w polskim Kościele. W pierwszej części artykułu przybliżone zostały najważniejsze fakty dotyczące genezy, historii oraz dotychczasowej recepcji tego przekładu. Zasadnicza część opracowania zawiera próbę oceny lingwistycznej strony Biblii Tysiąclecia pod kątem jej odniesienia do tradycyjnych cech polskiego stylu biblijnego. Wynikające z tych ocen i analiz wnioski pozwoliły na określenie właściwości języka i stylu Biblii Tysiąclecia oraz na wskazanie jej miejsca i znaczenia w historii i tradycji polszczyzny biblijnej.
Bibliografia
Bieńkowska D. 2002: Polski styl biblijny, Archidiecezjalne Wydawnictwo Łódzkie, Łódź.
Zobacz w Google Scholar
Binek P. 2000: O współczesnych polskich przekładach biblijnych świadomie nawiązujących do tradycyjnego stylu biblijnego, [w:] E. Woźniak (red.), Inspiracje chrześcijańskie w kulturze Europy, Archidiecezjalne Wydawnictwo Łódzkie, Łódź, s. 211–218.
Zobacz w Google Scholar
Dąbrowski E., ks. 1967: Nowy polski przekład Pisma świętego z języków oryginalnych. Krytyczna ocena tzw. Biblii Tysiąclecia, Printed by Poets’ and Painters’ Press, Londyn.
Zobacz w Google Scholar
Flis J., ks. 1996: Konkordancja Starego i Nowego Testamentu do Biblii Tysiąclecia, Vocatio, Warszawa.
Zobacz w Google Scholar
Frankowski J., ks. 1970: Biblia Tysiąclecia – jej wartość i znaczenie (konfrontacja z oceną ks. E. Dąbrowskiego), „Ruch Biblijny i Liturgiczny”, t. 23, s. 76–87.
Zobacz w Google Scholar
Frankowski J., ks. 1975a: Biblia Tysiąclecia i problematyka dzisiejszych polskich przekładów Pisma Świętego, „Znak”, t. 27, s. 709–737.
Zobacz w Google Scholar
Frankowski J., ks. 1975b: „Biblia Tysiąclecia” – tło i problematyka przekładu, [w:] S. Pollak (red.), Przekład artystyczny. O sztuce tłumaczenia. Księga druga, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław, s. 61–84.
Zobacz w Google Scholar
Jezierska E.J. 2009: Status i wyznaczniki stylu biblijnego, [w:] S. Koziara, W. Przyczyna (red.), Polszczyzna biblijna – między tradycją a współczesnością, t. 1, Biblos, Tarnów, s. 9–17.
Zobacz w Google Scholar
Kossowska M. 1968–1969: Biblia w języku polskim, t. 1–2, Księgarnia św. Wojciecha, Poznań.
Zobacz w Google Scholar
Kossowska M. 1969: O Biblii Tysiąclecia słów kilkoro, „Novum”, nr 1–2, s. 63–74.
Zobacz w Google Scholar
Koziara S. 1997: O frazeologizmach w polskich przekładach biblijnych. Od Biblii Wujka do Biblii Tysiąclecia, „Język Polski” LXXVII, s. 89–96.
Zobacz w Google Scholar
Koziara S. 1998: O szyku zaimkowej przydawki dzierżawczej w polskich przekładach Psałterza (na przykładzie psalmu Miserere), „Język Polski” LXXVIII, s. 62–69.
Zobacz w Google Scholar
Koziara S. 2001: Frazeologia biblijna w języku polskim, Wydawnictwo Naukowe Akademii Pedagogicznej, Kraków (wyd. 2, Łask 2009).
Zobacz w Google Scholar
Koziara S. 2009a: Polszczyzna biblijna w poszukiwaniu wzorca stylowego. Doświadczenia i współczesność, [w:] S. Koziara, W. Przyczyna (red.), Polszczyzna biblijna – między tradycją a współczesnością, t. 1, Biblos, Tarnów, s. 19–33.
Zobacz w Google Scholar
Koziara S. 2009b: Tradycyjne biblizmy a nowe polskie przekłady Pisma Świętego (ujęcie filologiczno-normatywne), Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego, Kraków.
Zobacz w Google Scholar
Koziara S. 2011: „Modlitwa Pańska” (Mt 6, 9–13). Tekst tradycyjny a współczesne przekłady biblijne na język polski, „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Linguistica” 6, s. 66–81.
Zobacz w Google Scholar
Koziara S. 2013: Glosa filologiczna do polskich tłumaczeń biblijnej sceny zwiastowania (Łk 1, 34), [w:] J. Migdał, A. Piotrowska-Wojaczyk (red.), Cum reverentia, gratia, amicitia..., Wydawnictwo Rys, Poznań, s. 111–118.
Zobacz w Google Scholar
Koziara S. 2015: Szkice z polskiej frazeologii biblijnej, Oficyna Wydawnicza Leksem, Łask.
Zobacz w Google Scholar
Leks P., ks. (oprac.) 1960: Gramatyka języka hebrajskiego, Zakład Produkcji Skryptów, Kraków.
Zobacz w Google Scholar
Lisowski T. 2010: Sola scriptura. Leksyka Nowego Testamentu Biblii gdańskiej (1632) na tle porównawczym. Ujęcie kwantytatywno-dystrybucyjne, Wydawnictwo Rys, Poznań.
Zobacz w Google Scholar
Matuszczyk B. 1999: „Niech mi Jahwe to uczyni i tamto dorzuci” (idiomy semickie w Biblii Tysiąclecia), [w:] ks. Z Adamek, S. Koziara (red.), Od Biblii Wujka do współczesnego języka religijnego, Biblos, Tarnów, s. 65–73.
Zobacz w Google Scholar
Matuszczyk B. 2000: Biblia Tysiąclecia wobec tradycji Wujkowego przekładu Pisma Świętego, [w:] E. Woźniak (red.), Inspiracje chrześcijańskie w kulturze Europy, Archidiecezjalne Wydawnictwo Łódzkie, Łódź, s. 201–210.
Zobacz w Google Scholar
Mędala S., ks. 1967: Biblia Tysiąclecia. Kilka uwag na temat tłumaczenia, „Collectanea Theologica”, t. 37, s. 82–96.
Zobacz w Google Scholar
Moszyński L. 1990: Pierwsze przejawy samodzielnego życia biblijnych struktur stylistycznych w języku staro-cerkiewno-słowiańskim, „Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej”, t. 26, s. 187–196.
Zobacz w Google Scholar
Nowicki P., ks. 1967: Greczyzna biblijna. Wprowadzenie, Akademia Teologii Katolickiej, Warszawa.
Zobacz w Google Scholar
Piela M. 2003: Grzech dosłowności we współczesnych polskich przekładach Starego Testamentu, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków.
Zobacz w Google Scholar
Piela M. 2015: Pierwsze wydanie Biblii Tysiąclecia w porównaniu z wydaniami późniejszymi, referat wygłoszony podczas konferencji Biblia Tysiąclecia jako wyzwanie: język – kultura – duchowość, Tyniec (w druku).
Zobacz w Google Scholar
Pietkiewicz R., ks. 2015: Biblia Tysiąclecia w tradycji polskiego edytorstwa biblijnego. Biblia Polonorum. Historia Biblii w języku polskim, t. V: Biblia Tysiąclecia (1965–2015), Pallottinum, Poznań.
Zobacz w Google Scholar
Rospond S. 1962: Język Renesansu a Średniowiecza na podstawie literatury psałterzowo-biblijnej, [w:] M.R. Mayenowa, Z. Klemensiewicz (red.), Odrodzenie w Polsce, t. 3: Historia języka, cz. 2, Warszawa, s. 61–181.
Zobacz w Google Scholar
Schnayder J. 1971: Z problematyki przekładu biblijnego. Uwagi filologa na marginesie Biblii Tysiąclecia, „Ruch Biblijny i Liturgiczny”, t. 24, s. 161–187.
Zobacz w Google Scholar
Sowa F. 1992: Osobowe nazwy własne w polskich przekładach Biblii, [w:] M. Kamińska, E. Małek (red.), Biblia a kultura Europy, t. 1, Archidiecezjalne Wydawnictwo Łódzkie, Łódź, s. 81–85.
Zobacz w Google Scholar
Szczepińska B. 2005: Ewangelie tylekroć tłumaczone... Studia o przekładach i przekładaniu, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk.
Zobacz w Google Scholar
Szurek M.M. 2013: Z dziejów polszczyzny biblijnej. Biblia Wujka (1599) a Biblia gdańska (1632). Studium komparatywne, Collegium Columbinum, Kraków.
Zobacz w Google Scholar
Szurek M.M. 2015: Biblijne nomina propria w aspekcie historyczno-porównawczym (na materiale Biblii Wujka i Biblii gdańskiej), „Onomastica” LIX, s. 321–339.
Zobacz w Google Scholar
Wantuła A., ks., 1969: Uwagi o Biblii Tysiąclecia, „Roczniki Teologiczne”, t. 9, z. 2, s. 125–160.
Zobacz w Google Scholar
Wolniewicz M., ks. 1965: Refleksje nad Biblią Tysiąclecia, „Przewodnik Katolicki” 47, s. 417–418.
Zobacz w Google Scholar