Słowa kluczowe
język potoczny
agresja werbalna
historia języka
Jak cytować
Abstrakt
Autor artykułu zajął się pochodzeniem w polszczyźnie charakterystycznej grupy leksemów ekspresywnych związanych z wsią i gwarą. Wszystkie odznaczają się silnym negatywnym nacechowaniem emocjonalnym; wyrażają pogardę, lekceważenie, politowanie i tym podobne uczucia. Znaczenia tego nie miały w gwarze (np. gbur, kmiot/kmieć, bamber, wieśniak, dziewka), podobnie jak ekspresywne formacje z sufiksami: -ol, -ok, -orz. Dziś natomiast, służąc językowej agresji, należą do słownictwa znieważającego i deprecjonującego człowieka. Autor stawia tezę, że takiej zmianie sprzyja gwarowe brzmienie słów i sufiksów słowotwórczych, wzmocnione negatywnymi konotacjami wsi i wiejskości. Nie jest to, jak dowodzi autor, zjawisko w języku polskim nowe. Jest ono wynikiem wielu wieków społecznego i ekonomicznego upośledzenia wsi i chłopstwa oraz funkcjonowania w związku z tym wielu negatywnych stereotypów tego środowiska.
Bibliografia
Bajerowa I. 1986: Polski język ogólny XIX wieku: stan i ewolucja, t. 1: Ortografia, fonologia z fonetyką, morfonologia, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice.
Zobacz w Google Scholar
Bednarczuk L. 2006: Derywaty ekspresywne z przyrostkiem -ol we współczesnej polszczyźnie, [w:] I. Bobrowski, K. Kowalik (red.), Od fonemu do tekstu. Prace dedykowane profesorowi Romanowi Laskowskiemu, Lexis, Kraków, s. 81–87.
Zobacz w Google Scholar
Graczykowska T. 2010: Słownik Józefa Krasnego a żywy polski język radziecki w dwudziestoleciu międzywojennym (kilka uwag o konkursie ogłoszonym przez „Trybunę Radziecką” w 1930 roku), „Acta Balto-Slavica”, t. 34, Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy, Warszawa 2010, s. 89–101 (online: https://ispan.waw.pl; dostęp: 9 stycznia 2016).
Zobacz w Google Scholar
Kucharzyk R. 2014a: Formacje z sufiksem -ok w polszczyźnie potocznej, „Język Polski” XCIV, s. 417–427.
Zobacz w Google Scholar
Kucharzyk R. 2014b: Gwarowe ekspresywizmy osobowe w polszczyźnie potocznej, [w:] P. Żmigrodzki, S. Przęczek-Kisielak (red.), Bogactwo współczesnej polszczyzny, Towarzystwo Miłośników Języka Polskiego, Kraków, s. 407–417.
Zobacz w Google Scholar
Kurek H. 2014: «Wiejskie korzenie» a problemy kulturowej tożsamości, [w:] M. Mączyński, E. Horyń (red.), Język w środowisku wiejskim, t. 1: W 110. rocznicę urodzin Profesora Eugeniusza Pawłowskiego, Collegium Columbinum, Kraków, s. 105–114.
Zobacz w Google Scholar
Maćkowiak K. 2014: O karierze literackiej leksemu włościanin w epoce oświecenia, „Język Polski” XCIV, s. 228–238.
Zobacz w Google Scholar
Masłowska E. 1991: Kształtowanie się wtórnych znaczeń pod wpływem obowiązującego w danym społeczeństwie systemu wartości, [w:] J. Puzynina, J. Bartmiński (red.), Język a Kultura, t. 2: Zagadnienia leksykalne i aksjologiczne, Wiedza o Kulturze, Wrocław, s. 181–185.
Zobacz w Google Scholar
Ochmann D. 2013: Słowotwórstwo najmłodszej polszczyzny, [w:] E. Badyda, J. Maćkiewicz, E. Rogowska-Cybulska (red.), Wokół słów i znaczeń V: Słowotwórstwo w różnych odmianach języka, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk, s. 153–164.
Zobacz w Google Scholar
Paradowska M. 2013: Bambrzy. Mieszkańcy dawnych wsi miasta Poznania, wyd. 2, Media Rodzina, Poznań.
Zobacz w Google Scholar
Peisert M. 2004: Formy i funkcje agresji werbalnej. Próba typologii, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław.
Zobacz w Google Scholar
Peisert M. 2014: Agresja językowa we współczesnym dyskursie publicznym, [w:] P. Żmigrodzki, S. Przęczek-Kisielak (red.), Bogactwo współczesnej polszczyzny, Towarzystwo Miłośników Języka Polskiego, Kraków, s. 167–174.
Zobacz w Google Scholar
Piechnik A. 2009: Wizerunek kobiety i mężczyzny w językowym obrazie świata ludności wiejskiej (na przykładzie gminy Zakliczyn nad Dunajcem), Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków.
Zobacz w Google Scholar
Rembiszewska D. 2010, Siła wurstu brukuje białka i gbur? O niektórych wyrazach w XIX-wiecznych materiałach Georga Wenkera z obszaru Mazur, Warmii i Ostródzkiego, „Rozprawy Komisji Językowej Łódzkiego Towarzystwa Naukowego”, t. 60, s. 195–211.
Zobacz w Google Scholar
Sikora K. 2014: O paradoksach zanikania gwar ludowych i nowych stereotypach wiejskości, [w:] M. Mączyński, E. Horyń (red.), Język w środowisku wiejskim, t. 1: W 110. rocznicę urodzin Profesora Eugeniusza Pawłowskiego, Collegium Columbinum, Kraków, s. 115–123.
Zobacz w Google Scholar
Taras B. 2011: Ekspansja wulgarności w języku i kulturze, „Język Polski” XCI, s. 372–380.
Zobacz w Google Scholar
Taras B. 2013: Agresja. Studium semantyczno-pragmatyczne, Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, Rzeszów.
Zobacz w Google Scholar
Ziajka B. 2014: Językowo-kulturowy obraz świata społeczności wiejskiej utrwalony w przezwiskach i przydomkach (na przykładzie nieoficjalnych antroponimów mieszkańców Zagórza i wsi okolicznych w powiecie chrzanowskim), Libron, Kraków.
Zobacz w Google Scholar