Słowa kluczowe
słownik
gwara
etnografia
folklor
Jak cytować
Abstrakt
Artykuł podejmuje problematykę obecną w dyskursie naukowym od lat 70. XX wieku na temat wykorzystywania w słownikach gwarowych materiałów etnograficznych i tekstów folkloru. Powrót do tej kwestii łączy się ściśle z doborem źródeł do tworzonej aktualnie bazy empirycznej słownika gwarowo-kulturowego Kujaw. „Krzyżowanie” danych dialektologicznych i etnograficznych w tego typu leksykonie, rejestrującym słownictwo gwarowe o różnej chronologii, znajduje istotne uzasadnienie. Zbiór kujawskich tekstów gwarowych jest zbyt skromny, by można było na jego podstawie dokonać ekscerpcji leksyki, która odzwierciedlałaby bogactwo kultury regionalnej. Rezerwuarem słownictwa gwarowego w tej sytuacji są liczne opracowania specjalistyczne z zakresu folkloru słownego i kultury materialnej wsi kujawskiej. Na przykładzie hasła pindyrynda ukazano, jak można zrekonstruować polisemiczność nazwy, gdy połączy się dane dialektologiczne z etnograficznymi.
Bibliografia
Antonowicz K. 1950: Gwara kujawskiej wsi Orle w pow. aleksandrowskim, praca magisterska, Uniwersytet Mikołaja Kopernika, Toruń (maszynopis).
Zobacz w Google Scholar
Arszyńska E. 1963: Zagadki i przepowiednie pogody z Kujaw, „Literatura Ludowa” VII, nr 2–3, s. 94–96.
Zobacz w Google Scholar
Bartmińska I., Bartmiński J. 1967: O słownictwie folkloru w związku z nowym słownikiem gwarowym, „Język Polski” XLVII, s. 360–373.
Zobacz w Google Scholar
Bartmiński J. 1973: O języku folkloru, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław.
Zobacz w Google Scholar
Bartmiński J. 2009: Lubelska etnolingwistyka, [w:] tenże, Stereotypy mieszkają w języku. Studia etnolingwistyczne, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin, s. 40–50.
Zobacz w Google Scholar
Dunin-Karwicka T. 2000: Rola tradycji w kulturze wsi kujawskiej, Uniwersytet Mikołaja Kopernika, Toruń.
Zobacz w Google Scholar
Fryczowa M. 1961: Tradycyjne budownictwo ludowe Kujaw, przedmowa M. Znamierowska-Prüfferowa, Muzeum Etnograficzne w Toruniu, Toruń.
Zobacz w Google Scholar
Gajek J. 1938/2009: Skład etniczny Wielkiego Pomorza, „Teka Pomorska”, nr 1–2, s. 8–12; przedruk w: tenże, Struktura etniczna i kultura ludowa Pomorza, wstęp, katalog i red. A. Kwaśniewska, Instytut Kaszubski, Muzeum Piśmiennictwa i Muzyki Kaszubsko-Pomorskiej, Gdańsk–Wejherowo, s. 49–54.
Zobacz w Google Scholar
Klimaszewska J. 1981: Kujawy. Stan badań etnograficznych: bibliografia, Muzeum Etnograficzne w Toruniu, Toruń.
Zobacz w Google Scholar
Kolberg O. 1867/1962: Dzieła wszystkie, t. 3: Kujawy, cz. 1, Polskie Wydawnictwo Muzyczne, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, Wrocław–Poznań, reedycja fotooffsetowa, pierwodruk: Warszawa 1867; t. 4: Kujawy, cz. 2, Wydawnictwo Muzyczne, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, Wrocław–Poznań, pierwodruk: Warszawa 1867 (na karcie tytułowej widnieje rok 1867, w istocie część druga monografii kujawskiej Kolberga wyszła w 1869 r.).
Zobacz w Google Scholar
Kolberg O. 2009: Dzieła wszystkie, t. 73/1: Kujawy. Suplement do t. 3–4, z rękopisów i ze źródeł drukowanych zebrały i opracowały D. Pawlak, A. Skrukwa, Instytut im. Oskara Kolberga, Poznań.
Zobacz w Google Scholar
Kukier R. 1975: Ludowe obrzędy i zwyczaje weselne na Kujawach, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Poznań.
Zobacz w Google Scholar
Kupiszewski W. 1970: Gwarowe nazwy belemnitów, „Prace Filologiczne” XX, s. 311–316.
Zobacz w Google Scholar
Łukaszewicz A.B. 2014: Słownik gwary Kujaw wschodnich wyrazów dawniej używanych, porzekadeł i powiedzonek, Marfix, Włocławek–Kowal.
Zobacz w Google Scholar
Moch W. 2012: Stereotypy narodowościowe i etniczne na Kujawach w świetle powieści Franciszka Becińskiego „Wieś na zakręcie drogi”, [w:] Z. Sawaniewska-Mochowa, W. Moch (red.), Krajobraz społeczno-kulturowy województwa kujawsko-pomorskiego na tle innych regionów, Wydawnictwo Uczelniane Wyższej Szkoły Gospodarki, Bydgoszcz, s. 59–74.
Zobacz w Google Scholar
Myznikov S.A. 2014: Fol’klornaja leksika v svodnom dialektnom slovare, [w:] O.N. Krylova (red.), Slavjanskaja dialektnaja leksikografija. Materialy konferencii, Institut lingvističeskich issledovanij RAN, Nestor–Istorija, Sankt Petersburg, s. 118–121.
Zobacz w Google Scholar
Ochrymowicz J. 1900: Lecznictwo ludowe, „Wisła” XIV, s. 332–338.
Zobacz w Google Scholar
Okoniowa J. 2013: Słownik gwar polskich Jana Karłowicza. Dziedzictwo. Inspiracje. Wyzwania, „Prace Filologiczne” LXVI, cz. 1, s. 245–258.
Zobacz w Google Scholar
Pawłowska K. 2001: Zwyczaje i obrzędy doroczne na Kujawach, Dobrzyńsko-Kujawskie Towarzystwo Kulturalne, Włocławek.
Zobacz w Google Scholar
Paluszak-Bronka A. 2015: Jakiego słownika potrzebują Kujawiacy, „Prace Językoznawcze” XVII/1, s. 69–73.
Zobacz w Google Scholar
Podczaska K. 2013: Mały słownik gwary kujawskiej, Agencja Reklamowa i Drukarnia Grafit, Inowrocław.
Zobacz w Google Scholar
Przesławska H. 1974: Przywoływki dyngusowe na Kujawach, Muzeum Etnograficzne w Toruniu, Toruń.
Zobacz w Google Scholar
Sawaniewska-Mochowa Z. 2015: Dialect and culture dictionary as a method of documenting the region’s heritage (on the example of Kujawy), [w:] Z. Babickienė, L. Pečkuvienė (red.), Tarmės – Europos tautų kultūros paveldas / Dialects – Cultural Heritage of European Nations. Mokslo straipsnių rinkinys, Mykolo Romerio Universitetas, Vilnius, s. 456–470 (online: ebooks.mruni.eu/product/tarms-europos-taut-kultros-paveldas).
Zobacz w Google Scholar
Sierociuk J. 1990: Pieśń ludowa i gwara, Krajowa Agencja Wydawnicza, Lublin.
Zobacz w Google Scholar
Skłodowska-Antonowicz K. 1963: Obrzędy doroczne i zwyczaje na Kujawach, „Literatura Ludowa” VII, nr 4, s. 21–28.
Zobacz w Google Scholar
Sobierajski Z. 1952: Gwary kujawskie, Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk, Poznań.
Zobacz w Google Scholar
Stamirowska Z. 1961: Źródła nowego słownika gwar polskich, „Sprawozdania z Posiedzeń Naukowych Wydziału Nauk Społecznych PAN” IV, z. 2, s. 89–97.
Zobacz w Google Scholar
Szulczewski J. 1932: Rośliny w mianownictwie, przesądach i lecznictwie ludu wielkopolskiego, „Lud” XXXI, s. 93–100.
Zobacz w Google Scholar
Szyfer A. 1969: Tradycyjna astronomia i meteorologia ludowa na Mazurach, Warmii i Kurpiach i jej współczesne przeobrażenia, Pojezierze, Olsztyn.
Zobacz w Google Scholar
Święch J. 1989: Zróżnicowanie budownictwa ludowego na Kujawach jako rezultat podziałów rozbiorowych, „Rocznik Muzealny. Muzeum Ziemi Kujawskiej i Dobrzyńskiej” 1, s. 91–107.
Zobacz w Google Scholar
Tyrpa A. 2013: Etnografowie a językoznawstwo, [w:] A. Burzyńska, A. Libura (red.), Sapientia ars vivendi. Księga Jubileuszowa ofiarowana profesor Annie Dąbrowskiej, Atut, Wrocław, s. 29–39.
Zobacz w Google Scholar
Wierzbicka-Olejniczak A. 2001: Nazwy roślin w gwarach kujawskich, praca doktorska, Katedra Dialektologii Polskiej Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź (maszynopis).
Zobacz w Google Scholar
Znamierowska-Prüfferowa M. (red.) 1965: Zarys etnograficzny okolic Kruszwicy, [w:] J. Grześkowiak (red.), Kruszwica. Zarys monograficzny, Toruńskie Towarzystwo Naukowe, Toruń, s. 379–463.
Zobacz w Google Scholar