Przerywnik leksykalny w historycznojęzykowych badaniach socjopragmatycznych (na materiale Korpusu dawnych polskich tekstów dramatycznych (1772–1939))
Słowa kluczowe
język potoczny
przerywnik leksykalny
analiza socjopragmatyczna
Jak cytować
Abstrakt
Celem artykułu jest opis oraz analiza frekwencyjna i statystyczna jednego z wykładników potoczności – przerywnika leksykalnego. Badania mają charakter historyczny i zostały przeprowadzone na podstawie Korpusu dawnych polskich tekstów dramatycznych (1772–1939). Analiza zorientowana jest socjopragmatycznie, to znaczy pokazuje zależność pomiędzy używaniem wyodrębnionych przerywników (560 użyć) a wiekiem, płcią i statusem nadawców. Wyróżniono trzy podstawowe funkcje pragmatyczne, jakie te wyrażenia mogą pełnić w wypowiedzi (ekspresywna, retardacyjna, fatyczna).
Bibliografia
Archer D., Culpeper J. 2003: Sociopragmatic annotation. New directions and possibilities in historical corpus linguistics, [w:] A. Wilson, P. Rayson, T. McEnery (red.), Corpus Linguistics by the Lune. A Festschrift for Geoffrey Leech, Peter Lang, Frankfurt am Mein, s. 37–58.
Zobacz w Google Scholar
Bąk P. 1974: Przerywniki jako charakterystyczna cecha języka potocznego, „Poradnik Językowy”, z. 1, s. 24–30.
Zobacz w Google Scholar
Brückner A., Estreicher K. 1990: Encyklopedia staropolska, t. 1, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.
Zobacz w Google Scholar
Charciarek A. 2010: Polskie wyrażenia metatekstowe o funkcji fatycznej i ich odpowiedniki czeskie i rosyjskie, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice.
Zobacz w Google Scholar
Culpeper J., Kytö M. 2000: Data in historical pragmatics. Spoken interaction (re)cast as writing, „Journal of Historical Pragmatics”, no. 1(2), s. 175–199.
Zobacz w Google Scholar
Data K. 1988: Wyznaczniki organizacji tekstu w nauczaniu języka polskiego jako obcego, „Acta Universitatis Lodziensis”, nr 10, s. 295–302.
Zobacz w Google Scholar
Duvall E.D., Robbins A., Graham T.R., Divett S. 2014: Exploring filler words and their impact (online: https://schwa.byu.edu/files/2014/12/F2014-Robbins.pdf, dostęp: 12 grudnia 2022).
Zobacz w Google Scholar
Ihnatowicz I., Mączak A., Zientara B. 1979: Społeczeństwo polskie od X do XX wieku, Książka i Wiedza, Warszawa.
Zobacz w Google Scholar
Ishihara S., Kinoshita Y. 2010: Filler words as a speaker classification feature, Proceedings of Australasian International Conference on Speech Science and Technology 2010, s. 34–37 (online: https://openresearch-repository.anu.edu.au/handle/1885/34913, dostęp: 20 grudnia 2022).
Zobacz w Google Scholar
Jakobson R. 1960: Poetyka w świetle językoznawstwa, „Pamiętnik Literacki” LI, z. 2, s. 431–473.
Zobacz w Google Scholar
Jucker A.H. 1994: The feasibility of historical pragmatics, „Journal of Pragmatics”, no. 22, s. 533–536.
Zobacz w Google Scholar
Kozłowska A., Korpysz T. (w druku): Program badawczy idiolektologii bielańskiej.
Zobacz w Google Scholar
Kurdyła T. 2015: Najważniejsza funkcja „języka”? Uwagi o funkcji fatycznej i fatyczności języka, „Biuletyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego” LXXI, s. 59–70.
Zobacz w Google Scholar
Lakoff R. 1980: Język a sytuacja kobiety, [w:] B. Stanosz (red.), Język w świetle nauki, przeł. U. Niklas, Czytelnik, Warszawa, s. 239–260.
Zobacz w Google Scholar
Laserna C.M., Seih Y.T., Pennebaker J.W. 2014: Um… Who like says You know. Filler word use as a function of age, gender, and personality, „Journal of Language and Social Psychology”, no. 33(3), s. 328–338.
Zobacz w Google Scholar
Lubaś W. 2003: Polskie gadanie. Podstawowe cechy i funkcje potocznej odmiany polszczyzny, Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, Opole.
Zobacz w Google Scholar
Machnicka V. 2010: Terminologiczno-metodologiczne dyskusje na temat idiolektu oraz idiostylu, „Conversatoria Linguistica”, nr 4, s. 121–135.
Zobacz w Google Scholar
Majewska-Tworek A., Zaśko-Zielińska M. 2020: Funkcje wyrazów o postaci jakby w nieoficjalnych i oficjalnych wypowiedziach mówionych. Na podstawie badań korpusowych, „LingVaria” XV, z. 1(29), s. 103–117.
Zobacz w Google Scholar
Marcińczuk M., Kocoń J., Broda B. 2012: Inforex – a web-based tool for text corpus management and semantic annotation. Proceedings of the Eighth International Conference on Language Resources and Evaluation (LREC-2012), [w:] N. Calzolari, K. Choukri, T. Declerck, M.U. Doğan, B. Maegaard, J. Mariani, A. Moreno, J. Odijk, S. Piperidis (red.), Proceedings of the Eighth International Conference on Language Resources and Evaluation (LREC-2012), European Language Resources Association (ELRA), Istanbul, s. 224–230.
Zobacz w Google Scholar
Mitrenga B., Pastuch M., Wąsińska K. 2021: Możliwości i ograniczenia historycznych badań pragmalingwistycznych, [w:] M. Mączyński, E. Horyń, E. Zmuda (red.), W kręgu dawnej polszczyzny VII, Wydawnictwo Naukowe Akademii Ignatianum, Kraków, s. 163–182.
Zobacz w Google Scholar
Pastuch M. 2022: O rozwoju dyskursywnej funkcji form rozkazujących (na przykładzie słuchaj), „LingVaria” XVII, nr 2(34), s. 143–162.
Zobacz w Google Scholar
Pastuch M., Mitrenga B., Wąsińska K. 2024: Anotacja socjolingwistyczna w Korpusie dawnych tekstów dramatycznych (1772–1939), „LingVaria” XIX, z. 1(37), s. 151–169.
Zobacz w Google Scholar
Rejter A. 2006: Dialog w staropolskiej literaturze popularnej – między potocznością a polifonią dyskursu, [w:] M. Kita, J. Grzenia (red.), Czas i konwersacja. Przeszłość i teraźniejszość, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice, s. 131–145.
Zobacz w Google Scholar
Ryś A. 2023: Jak frazeologizmy funkcjonują w różnych wariantach i kontekstach? Funkcjonalna analiza materiału historycznojęzykowego na podstawie jednostki jak Boga kocham, „LingVaria” XVIII, z. 2(36), s. 323–337.
Zobacz w Google Scholar
Stępień J. 2013: Przerwania i urwania jako zakłócenia płynności wypowiedzi mówionej, „Słowo. Studia Językoznawcze”, nr 4, s. 200–216.
Zobacz w Google Scholar
Śledź A. 2000: Próba przedstawienia zależności składniowych polskich przerywników, „Prace Językoznawcze”, z. 2, s. 161–168.
Zobacz w Google Scholar
Ślusarek K. 2007: Sytuacja szlachty i chłopstwa na tle przemian struktury społeczeństwa polskiego w XIX wieku, [w:] P. Franaszek, A.N. Nieczuchrin (red.), Problemy cywilizacyjnego rozwoju Białorusi, Polski, Rosji i Ukrainy od końca XVIII do XXI wieku, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków, s. 292–298.
Zobacz w Google Scholar
Śniatkowski S. 2002: Milczenie i pauza w gramatyce nadawcy i odbiorcy. Ujęcie lingwoedukacyjne, Wydawnictwo Naukowe Akademii Pedagogicznej, Kraków.
Zobacz w Google Scholar
Tambor J. 1991: O funkcji fatycznej niektórych elementów tekstów mówionych, [w:] J. Bartmiński, R. Grzegorczykowa (red.), Język a kultura, t. 4: Funkcje języka i wypowiedzi, Wiedza o Kulturze, Wrocław, s. 175–182.
Zobacz w Google Scholar
Tannen D. 1999: Ty nic nie rozumiesz! Kobieta i mężczyzna w rozmowie, przeł. A. Sylwanowicz, wyd. 2, Zysk i S-ka, Poznań.
Zobacz w Google Scholar
Tyrpa A. 2019: Wariantywność frazematyki w gwarach polskich, „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Linguistica”, t. 14, s. 246–257.
Zobacz w Google Scholar
Walczak B. 1994: Polszczyzna kobiet. Prolegomena historyczna, [w:] J. Anusiewicz, K. Handke (red.), Język a Kultura, t. 9: Płeć w języku i kulturze, Wiedza o Kulturze, Wrocław, s. 85–96.
Zobacz w Google Scholar
Walczak B. 2007: Polszczyzna kobiet – prolegomena historyczne (XIX i 1. połowa XX wieku), „Roczniki Humanistyczne” LV, z. 6, s. 145–156.
Zobacz w Google Scholar
Walczak B., Rzepka W. 1991: Polszczyzna potoczna z perspektywy diachronicznej, [w:] S. Gajda, Z. Adamiszyn (red.), Język potoczny jako przedmiot badań językoznawczych. Materiały z konferencji z 18–20 X 1990 w Opolu, Wyższa Szkoła Pedagogiczna im. Powstańców Śląskich w Opolu, Opole.
Zobacz w Google Scholar
Warchala J. 2003: Kategoria potoczności w języku, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice.
Zobacz w Google Scholar
Warchala J., Skudrzyk A. 2013: Język potoczny – dyskurs potoczny, [w:] E. Malinowska, J. Nocoń, U. Żydek-Bednarczuk (red.), Style współczesnej polszczyzny. Przewodnik po stylistyce polskiej, Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych „Universitas”, Kraków, s. 35–59.
Zobacz w Google Scholar
Wilkoń A. 2000: Typologia odmian językowych współczesnej polszczyzny, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice.
Zobacz w Google Scholar
Witosz B. 2009: Dyskurs i stylistyka, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice.
Zobacz w Google Scholar
Wojtak M. 1987: Możliwości wykorzystania pojęć i metod socjolingwistyki w opisie idiolektów postaci literackich, [w:] J. Sierociuk (red.), Język. Doświadczenie a teoria, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin, s. 103–112.
Zobacz w Google Scholar
Zaśko-Zielińska M. 2009: Próba charakterystyki biolektu – język a wiek, „Acta Universitatis Wratislaviensis. Studia Linguistica” XXVIII, s. 117–123.
Zobacz w Google Scholar
Zhu G., Caceres J.-P., Salamon J. 2022: Filler word detection and classification. A dataset and benchmark (online: https://arxiv.org/abs/2203.15135, dostęp: 12 grudnia 2022).
Zobacz w Google Scholar