Słowa kluczowe
nowe przysłowie
współczesna polszczyzna
język młodzieży
Jak cytować
Abstrakt
Artykuł podejmuje tematykę powstawania nowych przysłów we współczesnym języku polskim. Autor prezentuje poglądy paremiologów w kwestii definicyjnych cech klasycznie definiowanych proverbiów i odnosi je do nowych zjawisk paremicznych obserwowanych we współczesnej komunikacji. Opowiada się za rewizją wagi takich cech paremii, jak tradycja, powszechność użycia i znajomość przysłów. Rozważania teoretyczne uzupełnia omówienie wyników ankiety przeprowadzonej wśród młodzieży szkolnej, której celem było ustalenie, jak młodzi użytkownicy języka polskiego definiują i egzemplifikują pojęcie „nowe przysłowie”.
Bibliografia
Alster B. 2005: Wisdom of ancient Sumer, Capital Decisions, Maryland.
Zobacz w Google Scholar
Anscombre J.C. 1997: Reflexiones críticas sobre la naturaleza y el funcionamiento de las paremias, „Paremia” 6, s. 43–54.
Zobacz w Google Scholar
Arora S.L. 1989: On the importance of rotting fish. A proverb and its audience, „Western Folklore” 48, s. 271–288.
Zobacz w Google Scholar
Arora S.L. 1999: Tradición, invención y autoridad en el refranero actual, „Paremia” 8, s. 37–46.
Zobacz w Google Scholar
Ben-Amos D. 1969: Analytical categories and ethnic genres, „Genre” 2, s. 275–301.
Zobacz w Google Scholar
Burszta J. 1977: Przedmowa, [w:] O. Kolberg, Przysłowia, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, Warszawa, s. 5–7.
Zobacz w Google Scholar
Burszta J. 1978: Folkloryzm, tradycja, cywilizacja współczesna, [w:] M. Waliński (red.), Teoria kultury. Folklor a kultura, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice, s. 260–266.
Zobacz w Google Scholar
Buttler D. 1989: Dlaczego zanikają przysłowia w dwudziestowiecznej polszczyźnie?, „Poradnik Językowy”, nr 5, s. 332–337.
Zobacz w Google Scholar
Bystroń S. 1933: Przysłowia polskie, Polska Akademia Umiejętności, Kraków.
Zobacz w Google Scholar
Chlebda W. 1993: „Przysłowia narodu radzieckiego”. Wstępne założenia przyszłej analizy, [w:] A. Semczuk, W. Zmarzer (red.), Literatura i słowo wczoraj i dziś. Piśmiennictwo rosyjskie a państwo totalitarne. Materiały konferencji naukowych (10–11 czerwca, 17 grudnia 1992 r.), Instytut Rusycystyki Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa, s. 231–236.
Zobacz w Google Scholar
Dąbrowska E. 1989: Mikroformy folkloru, [w:] D. Simonides (red.), Folklor Górnego Śląska, Wydawnictwo „Śląsk”, Katowice, s. 551–569.
Zobacz w Google Scholar
De Caro F.A. 1986: Riddles and Proverbs, [w:] E. Oring (red.), Folk groups and folklore genre. An introduction, Utah University Press, Logan, s. 175–197.
Zobacz w Google Scholar
Doyle C.C. 2003: On „new” proverbs and the conservativeness of proverbial dictionaries, [w:] W. Mieder (red.), Cognition, comprehension, and communication. A decade of North American proverb studies (1990–2000), Schneider Verlag, Hohengehren, s. 85–98.
Zobacz w Google Scholar
Doyle C.C., Mieder W., Shapiro F.R. 2012: Dictionary of modern proverbs, Yale University Press, New Haven–London.
Zobacz w Google Scholar
Goodwin P.D., Wenzel W.J. 1979: Proverbs and practical reasoning. A case study in socio-logic, „Quarterly Journal of Speech” 63 (3), s. 289–302.
Zobacz w Google Scholar
Grzegorczyk G. 2014: Skrzydlate słowa – współczesne polskie przysłowia i aforyzmy, [w:] D. Brzozowska, W. Chłopicki (red.), Humor polski, Tertium, Kraków, s. 323–335.
Zobacz w Google Scholar
Hernadi P., Steen F. 1999: The tropical landscapes of proverbial. A crossdisciplinary travelogue, „Style” 33, s. 1–19.
Zobacz w Google Scholar
Honeck R.P., Welge J. 2003: Creation of proverbial wisdom in the laboratory, [w:] W. Mieder (red.), Cognition, comprehension, and communication. A decade of North American proverb studies (1990–2000), Schneider Verlag, Hohengehren, s. 205–230.
Zobacz w Google Scholar
Hrisztova-Gotthardt H., Aleksa Varga M. 2014: Introduction to paremiology. A comprehensive guide to proverb studies, De Gruyter, Warszawa–Berlin.
Zobacz w Google Scholar
Jackson H. 1988: Words and their meaning, Routledge, London–New York.
Zobacz w Google Scholar
Jesensek V. 2013: Sprichwortgebrauch heute. Linguistische im sprachdidaktische Űberlegungen, „Muttersprache” 2, s. 81–99.
Zobacz w Google Scholar
Jędrzejko E. 2002: Obraz dziejów Polski – czyli jeszcze o historyczno-kulturowym aspekcie frazeologii i paremiologii, „Problemy Frazeologii Europejskiej” V, red. A.M. Lewicki, „Norbertinum”, Lublin, s. 61–78.
Zobacz w Google Scholar
Kowalikowa J. 2001: Komu w drogę..., młodzież wobec przysłów, [w:] Z. Cygal-Krupowa (red.), Studia językoznawcze. Dar przyjaciół i uczniów Zofii Kurzowej, Universitas, Kraków, s. 133–142.
Zobacz w Google Scholar
Kozioł-Chrzanowska E. 2015: Czy współcześnie powstają przysłowia?, [w:] I. Kosek, R. Makarewicz, K. Zawilska (red.), Nowe zjawiska w języku, tekście i komunikacji 5. Frazeologizmy, Instytut Filologii Polskiej Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego, Olsztyn, s. 138–147.
Zobacz w Google Scholar
Krzyżanowski J. 1990: Przysłowie, [w:] T. Michałowska (red.), Słownik literatury staropolskiej, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław, s. 753–755.
Zobacz w Google Scholar
Majkowska G. 2001: Najnowsza frazeologia publicystyczna, „Problemy Frazeologii Europejskiej” IV, red. A.M. Lewicki, „Norbertinum”, Lublin, s. 25–33.
Zobacz w Google Scholar
Markiewicz A., Romanowski A. 1998: Skrzydlate słowa, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa.
Zobacz w Google Scholar
Markiewicz A., Romanowski A. 2007: Skrzydlate słowa. Wielki słownik cytatów polskich i obcych 2, Wydawnictwo Literackie, Kraków.
Zobacz w Google Scholar
Maslova V.A. 2014: Nowyje russkije poslowicy: kognitywnyj i lingwokulturnyj aspiekty, „Westnik Nowgorodskogo Uniwiersitieta” 77, s. 81–84.
Zobacz w Google Scholar
Mieder W. 1992: Sprichwort – Wahrwort!? Studien zur Geschichte, Bedeutung und Funktion deutscher Sprichwörter, Peter Lang, Frankfurt.
Zobacz w Google Scholar
Mieder W. 1997: Modern paremiology in retrospect and prospect, „Paremia” 6, s. 399–416.
Zobacz w Google Scholar
Mieder W. 2004: Proverbs. A handbook, Greenwood Press, Westport.
Zobacz w Google Scholar
Mieder W. 2005: Proverbs are the best Policy. Folk wisdom and American politics, Utah State University Press, Logan.
Zobacz w Google Scholar
Mieder W. 2006: „Andere Zeiten, andere Lehren”. Sprichwort zwischen Tradition und Innovation, Schneider Verlag, Hohengehren.
Zobacz w Google Scholar
Mieder W. 2014a: Behold the proverbs of a people. Proverbial wisdom in culture, literature, and politics, University Press of Mississippi, Jackson.
Zobacz w Google Scholar
Mieder W. 2014b: Origin of proverbs, [w:] H. Hrisztova-Gotthardt, M. Aleksa Varga (red.), Introduction to paremiology. A Comprehensive guide to proverb studies, De Gruyter, Warszawa–Berlin, s. 28–48.
Zobacz w Google Scholar
Mieder W., Mieder B. 1977: Tradition and innovation. Proverbs in advertising, „Journal of Popular Culture” 11, s. 308–319.
Zobacz w Google Scholar
Mosiołek-Kłosińska K. 2003: Wstęp, [w:] D. i W. Masłowscy (red.), Przysłowia polskie i obce, Świat Książki, Warszawa, s. 5–23.
Zobacz w Google Scholar
Norrick N.R. 2014: Subject area, terminology, proverb definition, proverb features, [w:] H. Hrisztova-Gotthardt, M. Aleksa Varga (red.), Introduction to paremiology. A comprehensive guide to proverb studies, De Gruyter, Warszawa–Berlin, s. 7–27.
Zobacz w Google Scholar
Rozumko A. 2007: Skrzydlate słowa, „twory przysłowiopodobne” czy przysłowia? Nowe przysłowia angielskie we współczesnej polszczyźnie, „Poradnik Językowy”, nr 10, s. 34–45.
Zobacz w Google Scholar
Rozumko A. 2012: English influence on Polish proverbial language, [w:] C. Furiassi, V. Pulcini, F. Rodríguez González (red.), The anglicization of European lexis, John Benjamins, Amsterdam, s. 261–277.
Zobacz w Google Scholar
Szpila G. 2002: Minimum paremiologiczne języka polskiego – badanie pilotażowe, „Język Polski” LXXXII, s. 36–42.
Zobacz w Google Scholar
Szpila G. 2003: Krótko o przysłowiu, Collegium Columbinum, Kraków.
Zobacz w Google Scholar
Szpila G. 2005: O potocznym definiowaniu przysłowia, [w:] tenże (red.), Język trzeciego tysiąclecia III, t. 1: Tendencje rozwojowe współczesnej polszczyzny, Tertium, Kraków, s. 85–91.
Zobacz w Google Scholar
Szpila G. 2014a: Kompetencja paremiczna młodzieży akademickiej w badaniu ankietowym, „Literatura Ludowa”, nr 6, s. 45–58.
Zobacz w Google Scholar
Szpila G. 2014b: Znajomość przysłów wśród polskich studentów – minimum paremiologiczne, „Literatura Ludowa”, nr 4–5, s. 87–101.
Zobacz w Google Scholar
Szpila G. (w druku): Amerykańskie przysłowia we współczesnej polszczyźnie, „Problemy Frazeologii Europejskiej” XI.
Zobacz w Google Scholar
Tkaczewski D. 2012: „Nowoprzysłowia” polskie, czyli dowcipne modyfikacje i parafrazy popularnych porzekadeł, [w:] L. Mrověcová (red.), Parémie národů slovanských VI, Wydawnictwo Uniwersytetu w Ostrawie, Ostrawa, s. 267–277.
Zobacz w Google Scholar
Trench R.C. 1905/2014: Proverbs and their lessons, University of Vermont, Burlington.
Zobacz w Google Scholar
Winick S.D. 2003: Intertextuality and innovation in a definition of the proverb genre, [w:] W. Mieder (red.), Cognition, comprehension, and communication. A decade of North American proverb studies (1990–2000), Schneider Verlag, Hohengehren, s. 571–601.
Zobacz w Google Scholar
Witalisz A. 2007: Anglosemantyzmy w języku polskim, Tertium, Kraków.
Zobacz w Google Scholar
Witalisz A. 2012: English loan translations in Polish – preliminary comments, Languages in Contact 2011, Philologica Wratislaviensia: Acta et Studia 9, red. Z. Wąsik, P.P. Chruszczewski, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Filologicznej we Wrocławiu, Wrocław, s. 225–235.
Zobacz w Google Scholar
Wyżkiewicz-Maksimow R. 2001: Funkcje przysłów w procesie komunikacji, [w:] G. Habrajska (red.), Język w komunikacji, t. 2, Wyższa Szkoła Humanistyczno-Ekonomiczna w Łodzi, Łódź, s. 118–123.
Zobacz w Google Scholar
Wyżkiewicz-Maksimow R. 2002: Paremiologia wobec współczesnych wydarzeń politycznych, kulturalnych i społecznych (na podstawie języka polskiego, serbskiego i chorwackiego), [w:] A. Pstyga, K. Szcześniak (red.), Słowo z perspektywy językoznawcy i tłumacza, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk, s. 166–173.
Zobacz w Google Scholar