Jeszcze o roli przyrostka -k- w adaptacji zapożyczeń w polszczyźnie
Słowa kluczowe
zapożyczenia wyrazowe
adaptacja zapożyczeń
adaptacja morfologiczna
quasi-deminutywa
Jak cytować
Abstrakt
Artykuł stawia pytanie o funkcję sufiksu -k- w adaptacji rzeczowników obcego pochodzenia w polszczyźnie. W literaturze przeważa pogląd, że jest to funkcja czysto strukturalna. Analiza stosunkowo obszernego materiału, wybranego z czterech słowników zapożyczeń, pokazuje jednak, że sufiks -k- pełni zwykle też funkcję quasi-deminutywną, ponieważ tworzy nazwy przedmiotów małych rozmiarów lub nazwy przedmiotów wprawdzie dużych, ale małych w granicach danej kategorii. W artykule zwrócono uwagę na trudności w odróżnieniu quasi-deminutywów adaptowanych cząstką -k- od autentycznych zdrobnień, tworzonych za pomocą równokształtnego sufiksu w języku polskim, jak również na to, że w jednych i w drugich sufiks -k- często powiela funkcję sufiksu deminutywnego obecnego w wyrazie źródłowym.
Bibliografia
Badyda E. 2008: Problemy morfologicznej adaptacji w języku polskim angielskich nazw własnych o postaci dopełniaczowej, „Poradnik Językowy”, nr 5, s. 42–51.
Zobacz w Google Scholar
Bańko M. 2012: do McDonalda, [w:] Poradnia Językowa PWN (online: http://sjp.pwn.pl/poradnia/haslo/do-McDonalda;13632.html, dostęp: 10 lutego 2019).
Zobacz w Google Scholar
Bańko M., Svobodová D., Rączaszek-Leonardi J., Tatjewski M. 2016: Nie całkiem obce. Zapożyczenia wyrazowe w języku polskim i czeskim, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa.
Zobacz w Google Scholar
Bochnakowa A. (red.) 2012: Wyrazy francuskiego pochodzenia we współczesnym języku polskim, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków.
Zobacz w Google Scholar
Borejszo M. 2007: Zapożyczenia włoskie we współczesnej polszczyźnie, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu, Poznań.
Zobacz w Google Scholar
Boryś W. 2005: Słownik etymologiczny języka polskiego, Wydawnictwo Literackie, Kraków.
Zobacz w Google Scholar
Cyran W. 1974: Mechanizm zapożyczania wyrazów w języku polskim, „Rozprawy Komisji Językowej Łódzkiego Towarzystwa Naukowego”, t. XX, s. 23–37.
Zobacz w Google Scholar
Doroszewski W. 1927: Polski przyrostek -ek- w wyrazach zapożyczonych, „Prace Filologiczne”, t. XII, s. 145–151.
Zobacz w Google Scholar
Encyklopedia języka polskiego, red. S. Urbańczyk, M. Kucała, wyd. 3, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1999.
Zobacz w Google Scholar
Encyklopedia językoznawstwa ogólnego, red. K. Polański, wyd. 2, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1999.
Zobacz w Google Scholar
Fisiak J. 1961: Zjawisko depluralizacji niektórych rzeczowników angielskich zapożyczonych przez język polski, „Język Polski” XLI, nr 2, s. 138–139.
Zobacz w Google Scholar
Gołąb Z., Heinz A., Polański K. 1970: Słownik terminologii językoznawczej, wyd. 2, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.
Zobacz w Google Scholar
Grzegorczykowa R., Puzynina J. 1979: Słowotwórstwo współczesnego języka polskiego. Rzeczowniki sufiksalne rodzime, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.
Zobacz w Google Scholar
Hyrnik I. 2007: Wpływy obce w leksyce polskiej końca XX wieku, „Studia Slavica – Slovanské Studie” XI, Ostravská Univerzita, Ostrava, s. 145–154.
Zobacz w Google Scholar
ISJP: Inny słownik języka polskiego, red. M. Bańko, t. 1–2, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2000.
Zobacz w Google Scholar
Knapiusz G. 1643: Thesaurus polono latino graecus, wyd. 2, typis et sumptu Francisci Caesariji, Kraków.
Zobacz w Google Scholar
Krassowska-Starak I. 2007: Quasi-deminutywy w ujęciu morfopragmatycznym (na materiale polsko-niemieckim), [w:] V. Maldjeva, Z. Rudnik-Karwatowa (red.), Słowotwórstwo i tekst, Warszawski Ośrodek Slawistyczny, Warszawa, s. 89–99.
Zobacz w Google Scholar
Kreja B. 1963: O tzw. depluralizacji w języku polskim, „Język Polski” XLIII, nr 1–2, s. 27–36.
Zobacz w Google Scholar
L: S.B. Linde, Słownik języka polskiego, t. 1–6, Drukarnia XX. Pijarów, Warszawa 1807–1814.
Zobacz w Google Scholar
Łaziński M. (red.) 2008: Słownik zapożyczeń niemieckich w polszczyźnie, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Zobacz w Google Scholar
Mańczak-Wohlfeld M. (red.) 2010: Słownik zapożyczeń angielskich w polszczyźnie, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Zobacz w Google Scholar
Mączyński J. 1986: O tzw. deminutywach formalnych, „Prace Filologiczne”, t. XXXIII, s. 279–284.
Zobacz w Google Scholar
Monco PL: Korpus Monco PL (online: monco.frazeo.pl, dostęp: 10 lutego 2019).
Zobacz w Google Scholar
NKJP: Narodowy Korpus Języka Polskiego (online: nkjp.pl, dostęp: 10 lutego 2019).
Zobacz w Google Scholar
NSPP PWN: Nowy słownik poprawnej polszczyzny PWN, red. A. Markowski, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1999.
Zobacz w Google Scholar
Piotrowski T. 2008: Zapożyczenia leksykalne w języku polskim jako ślady relacji kulturowych, [w:] S. Gajda (red.), Język polski w europejskiej przestrzeni kulturowo-językowej, Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, Opole, s. 375–399.
Zobacz w Google Scholar
Podręczny słownik języka polskiego, Zakłady Wydawnicze M. Arct, Warszawa 1939.
Zobacz w Google Scholar
PSWP: Praktyczny słownik współczesnej polszczyzny, red. H. Zgółkowa, t. 1–50, Kurpisz, Poznań 1994–2005.
Zobacz w Google Scholar
Sarnowski M. 1991: Quasi-deminutiva w języku rosyjskim i polskim, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław.
Zobacz w Google Scholar
SJPDor: Słownik języka polskiego, red. W. Doroszewski, t. 1–11, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1958–1969.
Zobacz w Google Scholar
SJPSzym: Słownik języka polskiego, red. M. Szymczak, t. 1–3, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1978–1981.
Zobacz w Google Scholar
SPXVI: Słownik polszczyzny XVI wieku, red. M.R. Mayenowa (t. 1–34), K. Mrowcewicz (t. 35–36), t. 1–22, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, Wrocław–Warszawa–Kraków 1966–1994, t. 23–36, Instytut Badań Literackich PAN, Warszawa 1995–2012, indeks (online: http://spxvi.edu.pl/indeks, dostęp: 10 lutego 2019).
Zobacz w Google Scholar
SStp: Słownik staropolski, red. S. Urbańczyk, t. 1–9, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo PAN, Wrocław–Warszawa–Kraków 1953–1987, t. 10–11, Instytut Języka Polskiego PAN, Kraków 1988–2002.
Zobacz w Google Scholar
SW: Słownik języka polskiego, red. J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiedzki, t. 1–8, nakładem prenumeratorów i Kasy im. Mianowskiego, Warszawa 1900–1927 (Słownik warszawski).
Zobacz w Google Scholar
SWil: Słownik języka polskiego, t. 1–2, wyd. staraniem i kosztem Maurycego Orgelbranda, Wilno 1861 (Słownik wileński).
Zobacz w Google Scholar
SWJP: Słownik współczesnego języka polskiego, red. B. Dunaj, Wilga, Warszawa 1996.
Zobacz w Google Scholar
Trotz M.A. 1764: Nowy dykcjonarz, to jest mownik polsko-niemiecko-francuski, wyd. nakładem Jana Fryderyka Gledycza, Lipsk.
Zobacz w Google Scholar
Truszkowski W. 1958: Hierarchia funkcji przyrostków wielofunkcyjnych na przykładzie przyrostka -k- w wyrazach zapożyczonych, „Język Polski” XXXVIII, nr 2, s. 93–97.
Zobacz w Google Scholar
USJP: Uniwersalny słownik języka polskiego, red. S. Dubisz, t. 1–6, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2003.
Zobacz w Google Scholar