Premiera, premierka czy pani premier? Nowe nazwy żeńskie i ograniczenia w ich tworzeniu w świetle badania ankietowego
Słowa kluczowe
przeszkody w tworzeniu rzeczowników żeńskich
Jak cytować
Abstrakt
Artykuł bada problem tworzenia nowych feminatywów we współczesnej polszczyźnie na podstawie eksperymentu, w którym grupę 60 studentów poproszono o podanie żeńskich odpowiedników 50 rzeczowników męskoosobowych, niemających takich utrwalonych form w języku. Celem badania była próba uzyskania odpowiedzi na następujące pytania:
– Na którą z dwóch tendencji: feminizację (tworzenie nazw żeńskich) czy neutralizację (użycie form męskich w odniesieniu do obu płci) wskazują dane eksperymentalne?
– Które z określeń kobiet, dozwolonych przez polskie słowotwórstwo, są najczęściej wybierane przez uczestników badania?
– Jaką rolę w derywacji feminatywów odgrywają ograniczenia semantyczno-pragmatyczne, morfologiczne i fonologiczne formułowane w literaturze przedmiotu?
Zgromadzone w badaniu dane wskazują na silną tendencję w kierunku feminizacji oraz na zmniejszającą się rolę różnych ograniczeń w derywacji nazw żeńskich, zwłaszcza o charakterze semantycznym i morfologicznym. Respondenci dokonali również wyboru spośród możliwych feminatywów, weryfikując w tym względzie wiele nowych propozycji.
Bibliografia
Grochowska M., Wierzbicka A. 2015: Produktywne typy słowotwórstwa nazw żeńskich we współczesnej polszczyźnie, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Linguistica”, t. 49, s. 45–55.
Zobacz w Google Scholar
Grzebalska W. 2014: Płeć powstania warszawskiego, Instytut Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk, Naukowe Centrum Kultury, Warszawa.
Zobacz w Google Scholar
Grzegorczykowa R. 1979: Zarys słowotwórstwa polskiego, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.
Zobacz w Google Scholar
Hellinger M., Bussmann H. (red.) 2003: Gender across languages, t. 3: The linguistic representation of women and men, John Benjamins, Amsterdam.
Zobacz w Google Scholar
Jadacka H. 2006: Kultura języka polskiego: fleksja, słowotwórstwo, składnia, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.
Zobacz w Google Scholar
Karwatowska M., Szpyra-Kozłowska J. 2005: Lingwistyka płci. Ona i on w języku polskim, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin.
Zobacz w Google Scholar
Klemensiewicz Z. 1957: Tytuły i nazwy zawodowe kobiet w świetle teorii i praktyki, „Język Polski” XXXVII, z. 2, s. 101–117.
Zobacz w Google Scholar
Kreja B. 1964: Słowotwórstwo nazw żeńskich we współczesnym języku polskim, „Język Polski” XLIV, s. 129–140.
Zobacz w Google Scholar
Kubiszyn-Mędrala Z. 2007: Żeńskie nazwy tytułów i zawodów w słownikach współczesnego języka polskiego, „LingVaria”, nr 1(3), s. 31–40.
Zobacz w Google Scholar
Kupiszewski W. 1967: Tytuły i nazwy zawodowe kobiet, „Poradnik Językowy”, z. 8, s. 371–374.
Zobacz w Google Scholar
Leszczyńska A. 2001: Feministki o języku, „Zadra”, nr 1(6), s. 30–32.
Zobacz w Google Scholar
Łaziński M. 2006: O panach i paniach. Polskie rzeczowniki tytularne i ich asymetria rodzajowo-płciowa, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Zobacz w Google Scholar
Małocha-Krupa A. (red.) 2015: Słownik nazw żeńskich polszczyzny, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław.
Zobacz w Google Scholar
Nagórko A. 1998: Zarys gramatyki polskiej (ze słowotwórstwem), Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Zobacz w Google Scholar
Nowosad-Bakalarczyk M. 2009: Płeć a rodzaj gramatyczny we współczesnej polszczyźnie, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin.
Zobacz w Google Scholar
Obrębska-Jabłońska A. 1949: O żeńskich formach tytułów i nazw zawodów, „Poradnik Językowy”, z. 4, s. 1–4.
Zobacz w Google Scholar
Obrębska-Jabłońska A. 1951: Pani doktor za granicą, „Język Polski”, z. 4, s. 180–182.
Zobacz w Google Scholar
Paprzycka K. 2008: Feministyczny głos przeciw feminizacji form męskich. O dylematach na temat psychologów, psycholożek i psycholożków, „Nauka”, nr 4, s. 121–131.
Zobacz w Google Scholar
Pawłowski E. 1951: Baran mówi o Kowal. O tworzeniu i odmianie nazwisk i tytułów żeńskich, „Język Polski”, XXXI, z. 2, s. 49–62.
Zobacz w Google Scholar
Szpyra-Kozłowska J. 2019: Feminitives in Polish. A study in linguistic creativity and tolerance, [w:] A. Bondaruk, K. Jaskuła (red.), All around the word, Wydawnictwo Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Lublin, s. 339–364.
Zobacz w Google Scholar
Szymanek B. 2010: A panorama of Polish word-formation, Wydawnictwo Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Lublin.
Zobacz w Google Scholar
Woźniak E. 2014: Język a emancypacja, feminizm, gender, „Rozprawy Komisji Językowej Łódzkiego Towarzystwa Naukowego” LX, s. 295–312.
Zobacz w Google Scholar