Język zawodowy polskich dziennikarzy jako problem badawczy. Uwagi wstępne
Słowa kluczowe
język zawodowy
profesjolekt dziennikarzy
dziennikarstwo
Jak cytować
Abstrakt
Tematyka artykułu koncentruje się wokół języka zawodowego polskich dziennikarzy prasowych, stanowiącego jak dotąd właściwie niezbadany składnik polszczyzny. W tekście zostały zasygnalizowane wybrane problemy badawcze, które powinny stać się przedmiotem zainteresowania lingwistów. Szkic rozpoczyna wykazanie faktu istnienia wspomnianego profesjolektu oraz przywołanie kilku prac, w których zostały wstępnie opisane pewne cechy bądź elementy tego wariantu języka. Następnie autorka omawia zadania badawcze (w tym konieczność zgromadzenia danych empirycznych, wydzielenia faz procesu kształtowania się kodu, charakterystyki wewnętrznej dyferencjacji na subwarianty, ustalenia związków z językiem zawodowym drukarzy, analizy formalno-semantycznej poszczególnych jednostek leksykalnych), których realizacja pozwoli na deskrypcję profejolektu stanowiącego narzędzie komunikacji w polskim środowisku dziennikarskim.
Bibliografia
Antos G., Opiłowski R. 2015: W drodze do lingwistyki obrazu. Kierunki rozwoju nowej subdyscypliny lingwistycznej z perspektywy polsko-niemieckiej, „Tekst i Dyskurs – Text und Diskurs”, nr 8, s. 11–36.
Zobacz w Google Scholar
Anusiewicz J. 1991: Kulturowa teoria języka. Zarys problematyki, „Język a Kultura”, t. 1, s. 21–46.
Zobacz w Google Scholar
Banaszkiewicz-Zygmunt E. (red.) 2000: Media. Leksykon PWN, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Zobacz w Google Scholar
Bajka Z. 2008: Historia mediów, Wydawnictwo i Drukarnia Towarzystwa Słowaków w Polsce, Kraków.
Zobacz w Google Scholar
Boyd A. 2006: Dziennikarstwo radiowo-telewizyjne. Techniki tworzenia programów informacyjnych, przeł. A. Sadza, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków.
Zobacz w Google Scholar
Buttler D. 1973: Dyskusyjne zagadnienia opisu polskich gwar środowiskowych, [w:] B. Koneski, B. Vidoeski, K. Toshev (red.), Govornite formi i slovenskite literaturni jazici, Makedonska akademija na naukite i umetnostite, Skopje, s. 153–159.
Zobacz w Google Scholar
Chudziński E. 2000: Felieton. Geneza i ewolucja gatunku, [w:] Z. Bauer, E. Chudziński (red.), Dziennikarstwo i świat mediów, Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych „Universitas”, Kraków, s. 197–213.
Zobacz w Google Scholar
Chudziński E. (red.) 2009: Słownik wiedzy o mediach, Wydawnictwo Szkolne PWN, Warszawa–Bielsko-Biała.
Zobacz w Google Scholar
Czarnowski S.J. 1886: Postępy literatury periodycznej, druk Zawiszewskiego, Warszawa.
Zobacz w Google Scholar
[„Czas”] 1938: Księga pamiątkowa na dziewięćdziesięciolecie dziennika „Czas”. Kraków 1848–1938, [s.n.], Warszawa.
Zobacz w Google Scholar
Drozdowski W. 1978: Zapiski starego reportera, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław.
Zobacz w Google Scholar
Dziagacz J. 2011: Profesjolekt dziennikarski, [w:] M. Ološtiak, M. Ivanová, D. Slančová (red.), Vidy jazyka a jazykovedy. Na počest’ Miloslavy Sokolovez, Filozofická fakulta Prešovskej univerzity v Prešove, Prešov, s. 358–365.
Zobacz w Google Scholar
Eckkrammer E.M. 2015: Kontrastywna tekstologia mediów a wymiar historyczny – ramy teoretyczno-metodologiczne, [w:] R. Opiłowski, J. Jarosz, P. Staniewski (red.), Lingwistyka mediów. Antologia tłumaczeń, Oficyna Wydawnicza Atut, Wrocławskie Wydawnictwo Oświatowe, Wrocław, s. 297–316.
Zobacz w Google Scholar
Fryze F. (red.) 1903: Księga jubileuszowa „Kuriera Porannego” 1877–1902 wydana z powodu 25-lecia pisma, nakł. „Kurjera Porannego”, Warszawa.
Zobacz w Google Scholar
Goban-Klas T. 2005: Społeczeństwo medialne, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa.
Zobacz w Google Scholar
Golka B. 1971: Rozwój drukarstwa prasowego i układu graficznego prasy polskiej do roku 1939, „Rocznik Historii Czasopiśmiennictwa Polskiego”, nr 10/3, s. 277–302.
Zobacz w Google Scholar
Grabias S. 1994/2003: Język w zachowaniach społecznych, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin.
Zobacz w Google Scholar
Grzeszkiewicz-Radulska K. 2009: Respondenci niedostępni w badaniach sondażowych, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.
Zobacz w Google Scholar
Gzella G. 2004: Przed wysokim sądem. Procesy prasowe polskich redaktorów czasopism dla chłopów w zaborze pruskim, Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, Toruń.
Zobacz w Google Scholar
Jachimowski M. 2006: Cechy zawodu dziennikarskiego i jego wyznaczniki strukturalne, [w:] M. Gierula (red.), Współczesny dziennikarz i nadawca, Wyższa Szkoła Zarządzania i Marketingu, Sosnowiec, s. 31–48.
Zobacz w Google Scholar
Janowski M. 2008: Narodziny inteligencji 1750–1831, „Dzieje inteligencji polskiej do roku 1918”, t. 1, Instytut Historii Polskiej Akademii Nauk, Warszawa.
Zobacz w Google Scholar
Janus J. 2008: Socjolekt dziennikarzy telewizyjnych, „Rozprawy Komisji Językowej”, nr 35, s. 149–157.
Zobacz w Google Scholar
Jarosz B. 2010a: Antropocentryzm i animalizacja w leksyce profesjonalnej socjolektu dziennikarskiego, [w:] W. Książek-Bryłowa, H. Duda (red.), Język polski. Współczesność. Historia, t. 8, Wydawnictwo Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej im. Szymona Szymonowica, Zamość, s. 41–54.
Zobacz w Google Scholar
Jarosz B. 2010b: Terminologia naukowo-techniczna w socjolekcie dziennikarskim, „Roczniki Humanistyczne” LVIII, s. 59–76.
Zobacz w Google Scholar
Jarosz B. 2010c: Zapożyczenia i internacjonalizmy w terminologii naukowo-technicznej socjolektu dziennikarskiego, [w:] H. Sędziak, D. Czyż (red.), Polszczyzna regionalna, cz. 6: Polszczyzna północno-wschodniego Mazowsza, Ostrołęckie Towarzystwo Naukowe im. Adama Chętnika, Ostrołęka, s. 108–121.
Zobacz w Google Scholar
Jarosz B. 2018: Forum internetowe jako źródło materiału socjolektalnego. Postulaty metodologiczne, [w:] B. Skowronek, A. Walecka-Rynduch, E. Horyń (red.), Język a media. Wzory języka we współczesnych mediach, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie, Kraków, s. 20–32.
Zobacz w Google Scholar
Jarosz B. 2019: Powstawanie socjolektu jako mikrofilogeneza – preliminaria badawcze, [w:] K. Lisczyk, M. Maciołek (red.), Społeczność w języku – język w społeczności, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice, s. 7–22.
Zobacz w Google Scholar
Karwatowska M., Jarosz B. 2013: Specyfika komunikacji profesjonalnej, [w:] M. Karwatowska, A. Siwiec (red.), Komunikacja – tradycja i innowacje, Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Chełmie, Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie. Wydział Humanistyczny, Chełm–Lublin, s. 102–116.
Zobacz w Google Scholar
[„Kurier Warszawski”] 1896: „Kurier Warszawski”. Książka jubileuszowa ozdobiona 247 rysunkami w tekście 1821–1896, wyd. „Kurier Warszawski”, Warszawa.
Zobacz w Google Scholar
Kiciński B., Morawski T. 1819: Kronika, [s.n.] Warszawa.
Zobacz w Google Scholar
Kłos J. 1936: 25 lat przy biurku redaktorskim, Druk. i Księg. św. Wojciecha, Poznań.
Zobacz w Google Scholar
Kononiuk T. 2013: Profesjonalizacja w dziennikarstwie. Między modernizmem a ponowoczesnością, Aspra-JR, Warszawa.
Zobacz w Google Scholar
Kreft J. 2016: Schyłek tradycyjnego dziennikarstwa prasowego a nowa logika mediów, „Zeszyty Prasoznawcze”, nr 2, s. 314–325.
Zobacz w Google Scholar
Lankau J. 1960: Prasa staropolska na tle rozwoju prasy w Europie 1513–1729, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Kraków.
Zobacz w Google Scholar
Lipski J.J. 1973: Warszawscy „pustelnicy” i „bywalscy”, t. 1, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa.
Zobacz w Google Scholar
Łojek J. 1960: Dziennikarze i prasa w Warszawie XVIII wieku, „Książka i Wiedza”, Warszawa.
Zobacz w Google Scholar
Łojek J., Myśliński J., Władyka W. 1988: Dzieje prasy polskiej, Interpress, Warszawa.
Zobacz w Google Scholar
Masłowski L. 1884: Listy do przyjaciela, [s.n.] Lwów.
Zobacz w Google Scholar
Maślanka J. (red.) 1976: Encyklopedia wiedzy o prasie, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław.
Zobacz w Google Scholar
McLuhan M. 2004: Zrozumieć media. Przedłużenia człowieka, przeł. N. Szczucka, Wydawnictwa Naukowo-Techniczne, Warszawa.
Zobacz w Google Scholar
Myśliński J. 2004: Kalendarium polskiej prasy, radia i telewizji, wyd. 2 zm., Bel Studio, Warszawa.
Zobacz w Google Scholar
Nałęcz D. 1982: Zawód dziennikarza w Polsce 1918–1939, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa–Łódź.
Zobacz w Google Scholar
Pietrzak M. 2009: Odcinek, felieton, kronika – o tradycji gatunku felietonowego, „Biuletyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego”, z. 65, s. 145–154.
Zobacz w Google Scholar
Pietrzak M. 2012: Polski felieton dawniej i dziś. Kilka uwag z ewolucji gatunku, „Język a Kultura”, t. 23, s. 97–104.
Zobacz w Google Scholar
Pisarek W. (red.) 2006: Słownik terminologii medialnej, Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych „Universitas”, Kraków.
Zobacz w Google Scholar
Rutkowski M. 2016: Medioonomastyka w ramach medioligwistyki, „Prace Językoznawcze” XVIII, z. 3, s. 171–180.
Zobacz w Google Scholar
Skowronek B. 2013: Mediolingwistyka. Wprowadzenie, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie, Kraków.
Zobacz w Google Scholar
Skowronek B. 2014: Mediolingwistyka. Teoria. Metodologia. Idea, „Postscriptum Polonistyczne”, nr 2, s. 15–26.
Zobacz w Google Scholar
Skrzypczak J. (red.) 1999: Popularna encyklopedia mass mediów, Kurpisz, Poznań.
Zobacz w Google Scholar
Słomkowska A. 1974: Dziennikarze warszawscy. Szkice z XIX w., Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.
Zobacz w Google Scholar
Sobczak B. 2016: Kształcenie dziennikarzy. Wyzwania, koncepcje, metody, „Polonistyka. Innowacje”, nr 4, s. 31–44.
Zobacz w Google Scholar
Stöckl H. 2015: Lingwistyka mediów. O statusie i metodach (wciąż) konstytuującej się dyscypliny badawczej, [w:] R. Opiłowski, J. Jarosz, P. Staniewski (red.), Lingwistyka mediów. Antologia tłumaczeń, Oficyna Wydawnicza Atut, Wrocław, s. 23–44.
Zobacz w Google Scholar
SWil: Słownik języka polskiego, t. 1–2, wyd. staraniem i kosztem M. Orgelbranda, Wilno 1861 (online: http://eswil.ijp-pan.krakow.pl/) (Słownik wileński).
Zobacz w Google Scholar
Taczkowska J. 2012: Zawód dziennikarza w Polsce. Między misją a posłannictwem, Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy, Bydgoszcz.
Zobacz w Google Scholar
Tomaszewski E. 1968: Kształtowanie się kapitalistycznych przedsiębiorstw prasowych w Warszawie (1851–1860), Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.
Zobacz w Google Scholar
Tyrowicz M. 1979: Prasa Galicji i Rzeczypospolitej Krakowskiej 1772–1850. Studia porównawcze, Wydawnictwo Literackie, Kraków.
Zobacz w Google Scholar
W.M.K. 1881: Dziennikarstwo warszawskie, Kraków.
Zobacz w Google Scholar
Waśko S. 2007: Specyfika pracy dziennikarza gazety regionalnej, [w:] J. Marszałek-Kawa (red.), Współczesne oblicza mediów, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń, s. 235–245.
Zobacz w Google Scholar
Wojtak M. 2015: Językoznawca jako badacz mediów, „Poznańskie Studia Językoznawcze”, Nr 30, s. 177–190.
Zobacz w Google Scholar