Kiedy firanka jest firaną? Semantyka i pragmatyka słowa od XIX wieku do czasów współczesnych (na marginesie prac nad Wielkim słownikiem języka polskiego PAN)
Słowa kluczowe
chronologia leksykalna
stylistyka
pragmatyka
semantyka
Jak cytować
Abstrakt
Celem artykułu jest wykazanie geograficznego, stylistycznego i środowiskowego nacechowania wyrazu firana w perspektywie diachronicznej na podstawie słowników języka polskiego i cyfrowych zasobów źródłowych. Autorka zwraca uwagę, że leksem jest przykładem derywacji wstecznej, przedstawia go jako wyraz gwarowy, regionalny (poznański) czy augmentatywny. Zwraca uwagę na jego użycia w literaturze i tekstach handlowych. Dochodzi do wniosku, że omawiany derywat zasadniczo nie różni się znaczeniowo od podstawy słowotwórczej, ale odpowiada na inne potrzeby użytkowników polszczyzny.
Bibliografia
Birkenmajer J. 1924: Oddrabnianie, „Język Polski” IX, z. 6, s. 143–146.
Zobacz w Google Scholar
Bobrowski F. 1844: Lexicon latino-polonicum, t. 1–2, nakładem i drukiem J. Zawadzkiego, Wilno.
Zobacz w Google Scholar
Boehme E. 1913: Liliput Wörterbuch: deutsch-polnisch, Schmidt & Günther, Leipzig.
Zobacz w Google Scholar
Brocki Z. 1978: Dlaczego żandarma polskiego nazwano kanarkiem?, „Poradnik Językowy”, z. 2, s. 68–73.
Zobacz w Google Scholar
Danysz A. 1914: Odrębności słownikarskie kulturalnego języka polskiego w Wielkopolsce w stosunku do kulturalnego języka Galicyi, „Język Polski” II, z. 8–10, s. 243–261.
Zobacz w Google Scholar
Gawarecki W.H. 1825: Opis topograficzno-historyczny ziemi dobrzyńskiey, Nakładem i drukiem K. Kuliga, Płock.
Zobacz w Google Scholar
ISJP: Inny słownik języka polskiego, red. M. Bańko, t. 1–2, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2000.
Zobacz w Google Scholar
Kopeć B. 2016: Blaski i cienie życia małżeńskiego w utworach komediowych Walentego Gurskiego, „Dydaktyka Polonistyczna”, t. 2, nr 11, s. 30–39.
Zobacz w Google Scholar
Kreja B. 1970: O tzw. derywacji wstecznej odrzeczownikowej, „Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej”, t. 9, s. 61–94.
Zobacz w Google Scholar
L: S.B. Linde, Słownik języka polskiego, t. 1–6, Drukarnia XX. Pijarów, Warszawa 1807–1814.
Zobacz w Google Scholar
Liebkind H. 1855: Słownik niemiecko-rossyjsko-polski, Drukarnia J. Jaworskiego, Warszawa.
Zobacz w Google Scholar
Lubaś W. 1982: Sposoby ujawniania społecznej waloryzacji wariantów współczesnej polszczyzny ogólnej, [w:] S. Urbańczyk (red.), Język literacki i jego warianty. Księga referatów VIII Sesji Międzynarodowej Komisji Słowiańskich Języków Literackich w listopadzie 1980 r., Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław, s. 73–82.
Zobacz w Google Scholar
Malinowski M. 2008: Komu przeszkadzało słowo firanka?, obcyjęzykpolski.pl, 19 listopada 2008 (online: https://obcyjezykpolski.pl/komu-przeszkadzalo-slowo-firanka/, dostęp: 10 czerwca 2022).
Zobacz w Google Scholar
Nitsch K. 1914: Odrębności słownikowe Poznania, Krakowa, Warszawy, „Język Polski” II, z. 8–10, s. 261–270.
Zobacz w Google Scholar
PSWP: Praktyczny słownik współczesnej polszczyzny, red. H. Zgółkowa, t. 1–50, Kurpisz, Poznań 1994–2005.
Zobacz w Google Scholar
SGOWM: Słownik gwar Ostródzkiego, Warmii i Mazur, red. Z. Stamirowska (t. 1–3), H. Perzowa (t. 3–5), D. Kołodziejczykowa (t. 4–6), K. Sobolewska (t. 6–8), Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, Wrocław–Warszawa–Kraków 1987–1991 (t. 1–2), Instytut Języka Polskiego Polskiej Akademii Nauk, Warszawa–Kraków 1993–2021 (t. 3–8).
Zobacz w Google Scholar
SGP PAN: Słownik gwar polskich, red. M. Karaś (Źródła, t. 1), J. Reichan (t. 2–9, z. 2), S. Urbańczyk (t. 2–5), J. Okoniowa (t. 6–9, z. 2), B. Grabka (t. 7–10, z. 3), R. Kucharzyk (t. 9, z. 2 – t. 10, z. 3), t. 1–3, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, Wrocław–Warszawa–Kraków 1977–1991; t. 4–10, Instytut Języka Polskiego Polskiej Akademii Nauk, Kraków 1992–2021.
Zobacz w Google Scholar
SGPKarł: J. Karłowicz, Słownik gwar polskich, t. 1–6, Akademia Umiejętności, Kraków 1900–1911.
Zobacz w Google Scholar
SJPDor: Słownik języka polskiego, red. W. Doroszewski, t. 1–11, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1958–1969.
Zobacz w Google Scholar
SJPSzym: Słownik języka polskiego, red. M. Szymczak, t. 1–3, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1978–1981.
Zobacz w Google Scholar
Skulina T. 1959: Rzeczowniki augmentatywne wstecznie derywowane (Z zagadnień słowotwórczych mowy potocznej), „Język Polski” XXXIX, z. 3, s. 190–202.
Zobacz w Google Scholar
Sł.: F. Sławski, Słownik etymologiczny języka polskiego, t. 1–5, Towarzystwo Miłośników Języka Polskiego, Kraków 1952–1982.
Zobacz w Google Scholar
Słoński S. 1947: Słownik polskich błędów językowych, Czytelnik, Warszawa.
Zobacz w Google Scholar
Słownik geograficzny: Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. 1–14, red. F. Sulimierski, B. Chlebowski, W. Walewski, J. Krzywicki, Druk „Wieku”, Warszawa 1880–1914.
Zobacz w Google Scholar
SW: Słownik języka polskiego, red. J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiedzki, t. 1–8, nakł. prenumeratorów i Kasy im. Mianowskiego, Warszawa 1900–1927.
Zobacz w Google Scholar
SWil: Słownik języka polskiego, t. 1–2, wyd. staraniem i kosztem M. Orgelbranda, Wilno 1861.
Zobacz w Google Scholar
Szober S. 1937: Słownik ortoepiczny, Wydawnictwo M. Arcta, Warszawa.
Zobacz w Google Scholar
Tomaszewski A. 1936: Mowa tzw. Mazurów wieleńskich, Instytut Zachodnio-Słowiański, Poznań.
Zobacz w Google Scholar
USJP: Uniwersalny słownik języka polskiego, red. S. Dubisz, t. 1–4, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2003.
Zobacz w Google Scholar
Walczak B. 2016: Wielkopolska a język ‒ z perspektywy historyka polszczyzny, [w:] B. Osowski, J. Kobus, P. Michalska-Górecka, A. Piotrowska-Wojaczyk (red.), Język w regionie, region w języku, Wydawnictwo „Poznańskie Studia Polonistyczne”, Poznań, s. 237–250.
Zobacz w Google Scholar
WSJP PAN: Wielki słownik języka polskiego PAN, red. P. Żmigrodzki (online: wsjp.pl, dostęp: 10 czerwca 2022).
Zobacz w Google Scholar
WSPP PWN: Wielki słownik poprawnej polszczyzny PWN, red. A. Markowski, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2004.
Zobacz w Google Scholar
Żmigrodzki P., Bańko M., Batko-Tokarz B., Bobrowski J., Czelakowska A., Grochowski M., Przybylska R., Waniakowa J., Węgrzynek K. (red.) 2018: Wielki słownik języka polskiego PAN. Geneza, koncepcja, zasady opracowania, Instytut Języka Polskiego Polskiej Akademii Nauk, Kraków.
Zobacz w Google Scholar