Efekty wykorzystania chronologizacji w badaniach nad opisem przekładowym leksyki zapożyczonej (na materiale XIX-wiecznego Dokładnego słownika języka polskiego i ruskiego)
Słowa kluczowe
zapożyczenia
chronologizacja
Jak cytować
Abstrakt
Autorzy przeanalizowali wyrazy obce (w obrębie litery M) wykorzystane jako odpowiedniki leksyki rosyjskiej w słowniku rosyjsko-polskim z 1877 roku. Zbadali 23 translaty wyposażone w opis znaczenia, zbędny w słowniku przekładowym, oraz 23 translaty pozbawione takiego opisu. Przeszukali zbiory zdigitalizowane, ustalając daty pojawienia się w obiegu badanych jednostek oraz daty i liczbę kolejnych wystąpień do roku 1877. Wykazali, że opisami na ogół opatrywano leksykę trudną, neologiczną, o ograniczonym zasięgu i słabym upowszechnieniu, zazwyczaj nieodzwierciedloną w słowniku Lindego. Badane jednostki prawdopodobnie nie należały też do aktywnego zasobu słownego samego redaktora, ponieważ pominął je w części polsko-rosyjskiej badanego słownika.
Bibliografia
Bobrowski J. 2021: Użyteczność nowych zasobów cyfrowych w analizie diachronicznej ekspresywnych jednostek leksykalnych, „Stylistyka” XXX, s. 25–43.
Zobacz w Google Scholar
Bobrowski J., Żmigrodzki P. 2021: Digitalizacja była, zanim zbudowano komputery. Z historii wyrazu digitalizacja w polszczyźnie, „Język Polski” CI, z. 4, s. 112–121.
Zobacz w Google Scholar
Dąbrowska M. 2017: Ziemie polskie połowy XIX wieku oczyma Rosjan (Piotr Dubrowski i Michaił Glinka), „Przegląd Środkowo-Wschodni” II, s. 135–149.
Zobacz w Google Scholar
Dąbrowska M. 2018: Piotra Dubrowskiego związki z Polską (z zawartości i o zawartości wybranych czasopism polskich oraz rosyjskich połowy XIX wieku), „Acta Neophilologica” XX, nr 1, s. 55–167.
Zobacz w Google Scholar
DSPR: Dokładny słownik języka ruskiego i polskiego ułożony przez P. Dubrowskiego, członka-korespondenta Cesarskiej Akademii Nauk. Część polsko-ruska, red. P. Dubrowski, nakład Ferdynanda Hösicka, Warszawa 1876.
Zobacz w Google Scholar
Dubrovskij, Petr Pavlovič 1893: Ènciklopedičeskij slovarʹ F.A. Brokgauza i I.A. Efrona, t. XI(21), red. I.K. Andreevskij, K.K. Arsenʹev, F.F. Petruševskij, AO „F.A. Brokgauz – I.A. Efron”, Sankt-Peterburg 1893, s. 218.
Zobacz w Google Scholar
Dubrovskij, Petr Pavlovič 2009: Bolʹšaâ biografičeskaâ ènciklopediâ (online: https://dic.academic.ru/dic.nsf/enc_biography/, dostęp: 30 listopada 2020).
Zobacz w Google Scholar
Dzienisiewicz D., Graliński F., Wierzchoń P. 2018: RE-RESEARCH.PL. Naprzeciw współczesnym wyzwaniom archeologii językowej, [w:] M. Bańko, H. Karaś (red.), Między teorią a praktyką. Metody współczesnej leksykografii, t. 1, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa, s. 43–57.
Zobacz w Google Scholar
DZWW: Dykcjonarz zawierający: wyrazy i wyrażenia z obcych języków polskiemu przyswojone […], red. M. Amszejewicz, Drukarnia Alexandra Gins, Warszawa 1859.
Zobacz w Google Scholar
ESXVII: Elektroniczny słownik języka polskiego XVII i XVIII wieku, red. W. Gruszczyński (online: https://sxii.pl/, dostęp: 17 września 2022).
Zobacz w Google Scholar
ESJPBań: A. Bańkowski, Etymologiczny słownik języka polskiego, t. 1–2, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2000.
Zobacz w Google Scholar
Graliński F. 2019: Against the arrow of time. Theory and practice of mining massive corpora of Polish historical texts for linguistic and historical research, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, Poznań.
Zobacz w Google Scholar
Graliński F., Dzienisiewicz D., Wierzchoń P. 2017: U bram lingwistycznej szczęśliwości, czyli kulisy projektu Odkrywka. Cyfrowe zasoby kultury jako źródło mas danych językowych, „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis”, Folia 232, „Studia Sociologica” IX, nr 1, s. 51–62.
Zobacz w Google Scholar
Grek-Pabisowa I. 1997: Z historii słowników polsko-rosyjskich i rosyjsko-polskich, [w:] H. Popowska-Taborska (red.), Leksyka słowiańska na warsztacie językoznawcy, Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy, Warszawa, s. 61–73.
Zobacz w Google Scholar
Iwanowska A. 1990: Rozwój polskiej terminologii morskiej w XVIII w., „Kwartalnik Historii Nauki i Techniki” XXXV, nr 4, s. 533–560.
Zobacz w Google Scholar
Kempa A. 1995: Ocalony świadek oskarżenia („Pamiętnik Naukowo-Literacki”, oddział II, zeszyt 1), „Acta Universitatis Lodziensis”, Folia Librorum VI, s. 65–75.
Zobacz w Google Scholar
L: S.B. Linde, Słownik języka polskiego, t. 1–6, wydanie drugie, poprawne i pomnożone, w Drukarni Zakładu Ossolińskich, Lwów 1854–1860.
Zobacz w Google Scholar
Marszałek M. 2021: Z dziejów wokabuł literowych w leksykografii polsko-rosyjskiej (na materiale ilustracyjnym XIX-wiecznego słownika Piotra Dubrowskiego), „Prace Językoznawcze” XXIII, nr 3, s. 197–213.
Zobacz w Google Scholar
Mędelska J. 2019: Wertując słownik rosyjsko-polski P. Dubrowskiego (uwagi o XIX-wiecznym warsztacie leksykograficznym i o wizerunku ówczesnej polszczyzny), „Slavia Orientalis” LXVIII, nr 4, s. 699–719.
Zobacz w Google Scholar
Mędelska J. 2020a: XIX-wieczne ciekawostki leksykalne w słowniku rosyjsko-polskim Piotra Dubrowskiego, [w:] K. Wojan (red.), Wokół pewnego cytatu. Zbiór artykułów, BEL Studio, Warszawa, s. 263–294.
Zobacz w Google Scholar
Mędelska J. 2020b: O XIX-wiecznej polszczyźnie literackiej odzwierciedlonej w Słowniku rosyjsko-polskim Dubrowskiego. Ortografia i refleksy fonetyki, [w:] T. Lisowski, P. Michalska-Górecka, J. Migdał, A. Piotrowska-Wojaczyk, A. Sieradzki (red.), Verba multiplicia, veritas una. Prace dedykowane Profesor Alicji Pihan-Kijasowej, t. 1, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, Poznań, s. 373–404.
Zobacz w Google Scholar
Mędelska J. 2021a: Fonetyczno-graficzny obraz polszczyzny końca XIX stulecia zawarty w hasłach literowych słownika polsko-rosyjskiego P. Dubrowskiego, „Prace Językoznawcze” XXIII, nr 3, s. 215–225.
Zobacz w Google Scholar
Mędelska J. 2021b: Z dziejów rywalizacji końcówek -e i -ę w neutrach typu cielę, imię (na materiale Dokładnego słownika języka polskiego i ruskiego z końca XIX wieku), „Język Polski” CI, z. 4, s. 19–31.
Zobacz w Google Scholar
Mędelska J., Wawrzyńczyk J. 1992: Między oryginałem a przekładem. Rzecz o słownikach dwujęzycznych, Szumacher, Kielce.
Zobacz w Google Scholar
PRFS: N.P. Makarov, Polnyj francuzsko-russkij slovarʹ, č. 1–2, N.P. Makarov, Sankt-Peterburg 1874.
Zobacz w Google Scholar
Skorupska-Raczyńska E. 1998: Dykcjonarz Michała Amszejewicza jako ukryte źródło Słownika wileńskiego, [w:] M. Białoskórska (red.), Synchroniczne i diachroniczne aspekty badań polszczyzny, t. 4, Uniwersytet Szczeciński, Szczecin, s. 71–86.
Zobacz w Google Scholar
Skorupska-Raczyńska E. 2020: Zapożyczenia niemieckie w XIX-wiecznym Dykcjonarzu Michała Amszejewicza (przyczynek do badań nad słownictwem obcego pochodzenia w polszczyźnie), „Białostockie Archiwum Językowe” XX, s. 255–272.
Zobacz w Google Scholar
Stępnik-Szeptyńska J., Szeptyński R. 2020: Chronologizacja polskiego słownictwa – współczesna praktyka, „Język Polski” C, z. 3, s. 121–134.
Zobacz w Google Scholar
SWil: Słownik języka polskiego, t. 1–2, wydano staraniem i kosztem M. Orgelbranda, Wilno 1861.
Zobacz w Google Scholar
TSRÂ: V.I. Dalʹ, Tolkovyj slovarʹ živogo velikorusskogo âzyka, т. 1–4, Tipografiâ F. Semena, Moskva 1863–1866 [reedycja: OLMA-PRESS, Moskva 2002].
Zobacz w Google Scholar
Wawrzyńczyk J. 1995: Piotr Dubrowski i jego Dokładny słownik języka ruskiego i polskiego z 1877 roku, „Opuscula Polonica et Russica” III, s. 95–99.
Zobacz w Google Scholar
Wawrzyńczyk J. 2021: Z problematyki przesunięć chronologizacyjnych w Wielkim słowniku języka polskiego PAN, „Prace Filologiczne” LXXVI, s. 499–505.
Zobacz w Google Scholar
Wierzchoń P. 2008: Fotodokumentacja, chronologizacja, emendacja. Teoria i praktyka weryfikacji materiału leksykalnego w badaniach lingwistycznych, Instytut Językoznawstwa Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Poznań.
Zobacz w Google Scholar
Wierzchoń P. 2010: Torując drogę teorii lingwochronologizacji, „Investigationes Linguisticae” XX, s. 105–185.
Zobacz w Google Scholar
Wierzchoń P. 2013: Z problemów lingwochronologizacji polskiej, „Poradnik Językowy”, nr 7, s. 42–56.
Zobacz w Google Scholar
Witkowski W. 2006: Nowy słownik zapożyczeń polskich w języku rosyjskim, Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych „Universitas”, Kraków.
Zobacz w Google Scholar
WSJP PAN: Wielki słownik języka polskiego PAN, red. P. Żmigrodzki (online: https://wsjp.pl, dostęp: 17 września 2022).
Zobacz w Google Scholar
WSPR: Wielki słownik polsko-rosyjski, t. 1–2, red. D. Hessen, R. Stypuła, Wiedza Powszechna, Warszawa 1998.
Zobacz w Google Scholar
Żmigrodzki P. 2009: Wprowadzenie do leksykografii polskiej, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice.
Zobacz w Google Scholar
Żmigrodzki P. 2010: Jak powstaje Wielki słownik języka polskiego, [w:] B. Czopek-Kopciuch, P. Żmigrodzki (red.), Język polski – wczoraj, dziś, jutro…, Lexis, Kraków, s. 150–160.
Zobacz w Google Scholar
Żmigrodzki P. 2022: Wielki słownik języka polskiego PAN w 2022 roku – osiągnięcia, perspektywy, wyzwania, „Język Polski” CII, z. 3, s. 129–136.
Zobacz w Google Scholar