Mowy obrończe Eugeniusza Śmiarowskiego w perspektywie genologicznej
Słowa kluczowe
dyskurs sądowy
mowa obrończa
wzorzec gatunkowy
Jak cytować
Abstrakt
Celem artykułu jest charakterystyka genologiczna przemówień sądowych Eugeniusza Śmiarowskiego, opublikowanych w 1926 r. pt. Mowy obrończe (1920–1925). W opisie tekstów zastosowano koncepcję wzorca gatunkowego i jego czterech aspektów autorstwa Marii Wojtak. Analizy dowodzą, że mowa obrończa (podgatunek mowy sądowej) to wyrazisty typ wypowiedzi retorycznej o charakterze perswazyjnym. Teksty realizują wzorzec normatywno-uzualny. Odzwierciedlają oficjalność sytuacji komunikacyjnej i formalny charakter relacji nadawczo-odbiorczych. Cechują się spójną kompozycją, rzeczowością, umiejętnym stosowaniem chwytów erystycznych, różnorodnością leksykalną.
Bibliografia
Choduń A. 2007: Słownictwo tekstów aktów prawnych w zasobie leksykalnym współczesnej polszczyzny, Trio, Warszawa.
Zobacz w Google Scholar
Gizbert-Studnicki T. 1986: Język prawny z perspektywy socjolingwistycznej, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa–Kraków.
Zobacz w Google Scholar
Gizbert-Studnicki T. 2007: Postępowanie sądowe jako złożony dyskurs – zagadnienia pragmatyki języka sali sądowej (online: https://rjp.pan.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=1376, dostęp: 26 marca 2022).
Zobacz w Google Scholar
Gmerek K. 2019: Rozprawa sądowa jako zdarzenie komunikacji społecznej, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin.
Zobacz w Google Scholar
Kania L. 2005: Wspomnienie o adwokacie Eugeniuszu Śmiarowskim (1878–1932), „Palestra. Pismo adwokatury polskiej”, z. 11–12, s. 138–142 (online: https://palestra.pl/pl/czasopismo/wydanie/11-12-2005, dostęp: 26 marca 2022).
Zobacz w Google Scholar
Labocha J. 2008: Tekst, wypowiedź, dyskurs w procesie komunikacji językowej, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków.
Zobacz w Google Scholar
Lubocha-Kruglik J. 2017: Strategie komunikacyjne w dyskursie prawniczym (na materiale mów obrończych F. Plewaki), „Lingwistyka Stosowana”, t. 21, nr 1, s. 71–81.
Zobacz w Google Scholar
Łyczywek R., Missuna O. 2017: Sztuka wymowy sądowej, Arche, Sopot.
Zobacz w Google Scholar
Malinowska E. 1995: Styl urzędowy, [w:] S. Gajda (red.), Przewodnik po stylistyce polskiej, Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, Opole, s. 431–448.
Zobacz w Google Scholar
Malinowski A. 2006: Polski język prawny. Wybrane zagadnienia, LexisNexis, Warszawa.
Zobacz w Google Scholar
Ruszer A. 2008: Mowa sądowa jako retoryczny gatunek tekstu, rozprawa doktorska, Uniwersytet Jagielloński (online: Archiwum UJ, Dokt. 2008/101, dostęp: 26 marca 2022).
Zobacz w Google Scholar
Rzeszutko M. 2003: Rozprawa sądowa w świetle lingwistyki tekstu, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin.
Zobacz w Google Scholar
Rzeszutko-Iwan M. 2015: Zarys paradygmatu strategii w przestrzeni dyskursu publicznego (przesłuchania sądowe a/i wywiady radiowe), Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin.
Zobacz w Google Scholar
Szczepankowska I. 2016a: Dyskurs prawny. Języki, teksty i konteksty, Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, Białystok.
Zobacz w Google Scholar
Szczepankowska I. 2016b: Konstelacja dyskursów związanych tematycznie i funkcjonalnie ze sferą prawa – próba typologii, [w:] B. Witosz, K. Sujkowska-Sobisz, E. Ficek (red.), Dyskurs i jego odmiany, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice, s. 31–40.
Zobacz w Google Scholar
Virion de T. 2001: Przemówienie w procesie karnym, [w:] G. Holoubek i in., Wymowa prawnicza, C.H. Beck, Warszawa, s. 49–57.
Zobacz w Google Scholar
Wilkoń A. 2002: Spójność i struktura tekstu, Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych „Universitas”, Kraków.
Zobacz w Google Scholar
Wiśniowski A. 2015: Cechy gatunkowe przemówienia obrończego w polskim postępowaniu karnym, [w:] D. Ostaszewska, J. Przyklenk (red.), Gatunki mowy i ich ewolucja, t. 5: Gatunek a granice, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice, s. 473–483.
Zobacz w Google Scholar
Wojciechowska A. 2012: Protokół jako świadectwo komunikacji wspólnotowej w drugiej połowie XIX wieku. Studium genologiczne, Oficyna Wydawnicza Uniwersytetu Zielonogórskiego, Zielona Góra.
Zobacz w Google Scholar
Wojtak M. 1993: Styl urzędowy, [w:] J. Bartmiński (red.), Współczesny język polski, Wydawnictwo „Wiedza o Kulturze”, Wrocław, s. 147–162.
Zobacz w Google Scholar
Wojtak M. 2004: Gatunki prasowe, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin.
Zobacz w Google Scholar
Wojtak M. 2014: Genologiczna analiza tekstu, „Prace Językoznawcze”, nr 16(3), s. 63–71.
Zobacz w Google Scholar
Wojtak M. 2019: Wprowadzenie do genologii, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin.
Zobacz w Google Scholar
Wróblewski B. 1948: Język prawny i prawniczy, Polska Akademia Umiejętności, Kraków (online: https://bibliotekacyfrowa.pl/publication/36133, dostęp: 26 marca 2022).
Zobacz w Google Scholar
Zdunkiewicz-Jedynak D. 2008: Wykłady ze stylistyki, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Zobacz w Google Scholar
Zieliński M. 1999: Języki prawne i prawnicze, [w:] W. Pisarek (red.), Polszczyzna 2000. Orędzie o stanie języka na przełomie tysiącleci, Uniwersytet Jagielloński, Ośrodek Badań Prasoznawczych, Kraków, s. 50–74.
Zobacz w Google Scholar
Zieliński M. 2004: Język prawny, język administracyjny, język urzędowy, [w:] E. Malinowska (red.), Język. Prawo. Społeczeństwo, Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, Opole, s. 9–18.
Zobacz w Google Scholar