Kształtowanie się znaczenia parametrycznego przymiotnika ogromny – ogląd diachroniczny
PDF

Słowa kluczowe

historia języka polskiego
etymologia
słowotwórstwo historyczne
semantyka historyczna

Jak cytować

Pastuch, M., & Mitrenga, B. (2021). Kształtowanie się znaczenia parametrycznego przymiotnika ogromny – ogląd diachroniczny. Język Polski, (4), 32–44. https://doi.org/10.31286/JP.101.4.3

Abstrakt

Celem artykułu jest przedstawienie procesu kształtowania się współczesnego znaczenia parametrycznego przymiotnika ogromny. Badania mają charakter historycznojęzykowy, to znaczy punktem wyjścia są dla autorek dane etymologiczne oraz materiał pozyskany ze źródeł dokumentujących dawną polszczyznę. Analizy wykorzystują zarówno metody semantycznohistoryczne, jak i słowotwórczohistoryczne. Dopełnieniem są informacje odnoszące się do użycia analizowanej jednostki w tekstach historycznych oraz jej obecności w innych językach słowiańskich. Przeprowadzone analizy doprowadziły między innymi do następujących konkluzji: wartość parametryczna przymiotnika ogromny jest wtórna – ukształtowała się w trakcie rozwoju polszczyzny; dominującym mechanizmem, który doprowadził do powstania znaczenia parametrycznego jest leksykalizacja, a wyznacznikiem w tym przypadku jest blaknięcie znaczenia pierwotnego oraz zatarcie się granic morfologicznych.

https://doi.org/10.31286/JP.101.4.3
PDF

Bibliografia

Bańkowski A. 2000: Etymologiczny słownik języka polskiego, t. 1–2, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Zobacz w Google Scholar

Basaj M., Siatkowski J. 2006: Bohemizmy w języku polskim. Słownik, Wydział Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa.
Zobacz w Google Scholar

Bezlaj F. 1982: Etimološki slovar slovenskega jezika, t. 2, Slovenska akademija znanosti in umetnosti, Inštitut za slovenski jezik, Mladinska Knjiga, Ljubljana.
Zobacz w Google Scholar

Brinton L., Traugott E. 2005: Lexicalization and language change, Cambridge University Press, Cambridge.
Zobacz w Google Scholar

Buttler D. 1978: Rozwój semantyczny wyrazów polskich, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa.
Zobacz w Google Scholar

Elektroniczny słownik łaciny średniowiecznej w Polsce (online: https://elexicon.scriptores.pl, dostęp: sierpień 2020 – styczeń 2021).
Zobacz w Google Scholar

ÈSSÂ: Ètimologičeskij slovar’ slavânskih âzykov. Praslavânskij leksičeskij fond, t. 1–41, red. O. Trubačëv i in., Nauka, Moskva 1974–2018.
Zobacz w Google Scholar

ESUM: Etimologìčnij slovnik ukraїns’koї movi, red. O.S. Mel’ničuk, t. 1–7, Naukova dumka, Kiїv 1982–2012.
Zobacz w Google Scholar

Hrvatski jezični portal (online: http://hjp.znanje.hr/index.php?show=search, dostęp: listopad 2020).
Zobacz w Google Scholar

Jakubowicz M. 2010: Drogi słów na przestrzeni wieków. Zarys słownika motywacji semantycznych na materiale przymiotników słowiańskich odziedziczonych z prasłowiańszczyzny, Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy, Warszawa.
Zobacz w Google Scholar

Kleszczowa K. (red.) 1996: Słowotwórstwo języka doby staropolskiej. Przegląd formacji rzeczownikowych, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice.
Zobacz w Google Scholar

Kleszczowa K. 1998: Staropolskie kategorie słowotwórcze i ich perspektywiczna ewolucja. Rzeczowniki, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice.
Zobacz w Google Scholar

Knapiusz G. 1643: Thesaurus Polono-Latino-Graecus, Kraków (online: https://fbc.pionier.net.pl/details/nnTtrff, dostęp: wrzesień 2020 – listopad 2021).
Zobacz w Google Scholar

Kochman S. 1975: Polsko-rosyjskie stosunki językowe od XVI do XVIII w. Słownictwo, Opolskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Opole–Wrocław.
Zobacz w Google Scholar

Krátky slovník slovenského jazyka (online: www.juls.savba.sk, dostęp: wrzesień 2020 – styczeń 2021).
Zobacz w Google Scholar

Krupianka A. 1969: Formacje czasownikowe z przedrostkiem o-(ob-) w języku polskim, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Toruń.
Zobacz w Google Scholar

Laskowski R. 1977: Od czego lepszy jest lepszy?, „Język Polski” LVII, z. 5, s. 323–334.
Zobacz w Google Scholar

Machek V. 1957: Etymologický slovník jazyka českého, Nakladatelství československé akademie vĕd, Praha.
Zobacz w Google Scholar

Mitrenga B. 2014: Zmysł smaku. Studium leksykalno-semantyczne, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice.
Zobacz w Google Scholar

Pastuchowa M. 2011: Leksykalizacja wobec tradycji językowej, „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis”, Studia Linguistica VI, Dialog z tradycją, cz. 1, Kraków, s. 244–254.
Zobacz w Google Scholar

Pawelec D. 2003: Dzieje sztuki. Leksemy i pojęcia, Wydział Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa.
Zobacz w Google Scholar

Puzynina J. 1961: „Thesaurus” Grzegorza Knapiusza: siedemnastowieczny warsztat pracy nad językiem polskim, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław–Warszawa–Kraków.
Zobacz w Google Scholar

Rejzek J. 2001: Český etymologický slovník, Voznice, Leda.
Zobacz w Google Scholar

SBo: W. Boryś, Słownik etymologiczny języka polskiego, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2005.
Zobacz w Google Scholar

SBr: A. Brückner, Słownik etymologiczny języka polskiego, Wiedza Powszechna, Warszawa 1927/1985.
Zobacz w Google Scholar

SESł: F. Sławski, Słownik etymologiczny języka polskiego, t. 1–5, Towarzystwo Miłośników Języka Polskiego, Kraków 1952–1982.
Zobacz w Google Scholar

SGS: T. Vogelgesnag, Słownik gniazd słowotwórczych współczesnego języka ogólnopolskiego, t. 1, Gniazda odprzymiotnikowe, Universitas, Kraków 2001.
Zobacz w Google Scholar

Siatkowski J. 1965: Bohemizmy fonetyczne w języku polskim, cz. 1, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, Wrocław–Warszawa–Kraków.
Zobacz w Google Scholar

SJPDor: Słownik języka polskiego, red. W. Doroszewski, t. 1–11, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1958–1969.
Zobacz w Google Scholar

Skok P. 1971: Etimologijski rječnik hrvatskoga ili sprskoga jezika, t. 1, Jugoslavenska akademija znanosti i umjetnosti, Zagreb.
Zobacz w Google Scholar

Slovník spisovného jazyka českého (online: https://ssjc.ujc.cas.cz, dostęp: wrzesień 2020 – styczeń 2021).
Zobacz w Google Scholar

Slovnik ukraïns’koï movi (online: http://ukrlit.org/slovnyk, dostęp: wrzesień 2020 – styczeń 2021).
Zobacz w Google Scholar

SMań: W. Mańczak, Polski słownik etymologiczny, Polska Akademia Umiejętności, Wydział I Filologiczny, Kraków 2017.
Zobacz w Google Scholar

SP: Słownik prasłowiański, red. F. Sławski, t. 1–8, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław, 1974–2001.
Zobacz w Google Scholar

SPXVI: Słownik polszczyzny XVI wieku, red. M.R. Mayenowa (t. 1–34), K. Mrowcewicz (t. 35–38), t. 1–22, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, Wrocław–Warszawa–Kraków 1966–1994, t. 23–38, Instytut Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk, Warszawa 1995–2020.
Zobacz w Google Scholar

SStp: Słownik staropolski, red. S. Urbańczyk, t. 1–9, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, Wrocław–Warszawa–Kraków 1953–1987, t. 10–11, Instytut Języka Polskiego Polskiej Akademii Nauk, Kraków 1988–2002.
Zobacz w Google Scholar

Staročeský slovník (online: https://vokabular.ujc.cas.cz/, dostęp: wrzesień 2020 – styczeń 2021).
Zobacz w Google Scholar

USJP: Uniwersalny słownik języka polskiego, red. S. Dubisz, t. 1–4, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2008.
Zobacz w Google Scholar

Vasmer M. 1950–1958: Russisches etymologisches Wörterbuch, Carl Winter Universitätsverlag, Heidelberg.
Zobacz w Google Scholar

Witczak K.T. 2020: Rozważania nad etymologią gromu, „Poradnik Językowy” z. 10, s. 9–19.
Zobacz w Google Scholar

WSJP PAN: Wielki słownik języka polskiego PAN, red. P. Żmigrodzki (online: https://wsjp.pl; dostęp: wrzesień 2020 – styczeń 2021).
Zobacz w Google Scholar

Żmigrodzki P., Bańko M., Batko-Tokarz B., Bobrowski J., Czelakowska A., Grochowski M., Przybylska R., Waniakowa J., Węgrzynek K. (red.) 2018: Wielki słownik języka polskiego PAN. Geneza, koncepcja, zasady opracowania, Instytut Języka Polskiego Polskiej Akademii Nauk, Kraków.
Zobacz w Google Scholar

Skip to content