Nosił wilk razy kilka, poniosą i wilka. Zwierzęta w paralelnych przysłowiach polskich i jidysz
Słowa kluczowe
przysłowia jidysz
zwierzęta w przysłowiach
Jak cytować
Abstrakt
W tekście zaprezentowane są paralelne przysłowia polskie i jidysz, w których występują nazwy zwierząt. Od czasów starożytnych zwierzęta zajmują w tradycjach kultury szczególną pozycję jako obiekt podziwu lub pogardy. Pełnią przy tym funkcję wzorców pozytywnych lub negatywnych. W różnych kręgach kulturowych paralelne doświadczenia i obserwacje mogą być związane z różnymi zwierzętami. Duża liczba identycznych przysłów w języku polskim i jidysz świadczy o przenikających się formach życia, zakotwiczonych zarówno w Starym Testamencie, jak i w przestrzeni kulturowo-geograficznej, którą Polacy dzielili z Żydami od średniowiecza.
Bibliografia
Adalberg S. (oprac.) 1889–1894: Księga przysłów, przypowieści i wyrażeń przysłowiowych polskich, z zapomogi Kasy Pomocy dla Osób Pracujących na Polu Naukowym im. d-ra J. Mianowskiego, Warszawa.
Zobacz w Google Scholar
Althaus H.P. 1969: [Einführung], [w:] I. Bernstein, Jüdische Sprichwörter und Redensarten. Im Anhang Erotica und Rustica. Mit einer Einführung und Bibliographie von Hans Peter Althaus, Georg Olms, Hildesheim, s. IX–XXII.
Zobacz w Google Scholar
Bartmiński J. (red.) 1999: Językowy obraz świata, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin.
Zobacz w Google Scholar
Bernstein I. 1900: Katalog dzieł treści przysłowiowej, składających bibliotekę Ignacego Bernsteina, Drukarnia W. Drugulina, Warszawa.
Zobacz w Google Scholar
Biblia Tysiąclecia, Pismo Święte Starego i Nowego testamentu, Pallotinum, Poznań 2003 (online: https://biblia.deon.pl/).
Zobacz w Google Scholar
Brzezina M. 1986: Polszczyzna Żydów, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa–Kraków.
Zobacz w Google Scholar
Cram D. 1986: Argumentum ad lunam: On the Folk Fallacy and the nature of the Proverb, „Proverbium”, vol. 3, s. 9–31.
Zobacz w Google Scholar
Dundes A. 2007: Folklore as a Mirror of Culture, [w:] S.J. Bronner (red.), The Meaning of Folklore. The Analytical Essays of Alan Dundes, Utah State University Press, Logan, Utah, s. 53–66.
Zobacz w Google Scholar
Forti T.L. 2008: Animal Imagery in the Book of Proverbs, Brill, Leiden–Boston.
Zobacz w Google Scholar
Geller E. 1994: Jidysz język żydów polskich, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.
Zobacz w Google Scholar
Geller E., Polit M. (red.) 2008: Jidyszland – polskie przestrzenie, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa.
Zobacz w Google Scholar
Grodzka S. 2001: Stereotyp Żyda i Cygana w przysłowiach polskich, „Prace Językoznawcze”, nr 3, s. 39–46.
Zobacz w Google Scholar
Kopaliński W. 2006: Słownik mitów i tradycji kultury, Oficyna Wydawnicza Rytm, Dom Wydawniczy Bellona, Warszawa.
Zobacz w Google Scholar
Krikmann A. 2001: Proverbs on Animal Identity: Typological Memoirs, „Folklore”, vol. 17, s. 7–84.
Zobacz w Google Scholar
Krzyżanowski J. 1958–1960: Mądrej głowie dość dwie słowie, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa.
Zobacz w Google Scholar
Kuusi M. 1972: Towards an International Type-System of Proverbs, Academia Scientiarum Fennica, Helsinki.
Zobacz w Google Scholar
Lam A. 1976: Julian Krzyżanowski 1892–1976, „Przegląd Humanistyczny”, nr 8(131), s. 2–4.
Zobacz w Google Scholar
Lauhakangas O. 2001: The Matti Kuusi International Type System of Proverbs, Academia Scientiarum Fennica, Helsinki.
Zobacz w Google Scholar
Lauhakangas O. 2014: Categorization of Proverbs, [w:] H. Hrisztova-Gotthardt, M.A. Varga (red.), Introduction to Paremiology: A Comprehensive Guide to Proverb Studies, De Gruyter Open, Warszawa–Berlin, s. 49–67.
Zobacz w Google Scholar
Lauhakangas O. 2019: The Functions of Animal Metaphors in Proverbs, [w:] R. Soares, O. Lauhakangas (red.), 12th Interdisciplinary Colloquium on Proverbs, ACTAS ICP 18 Proceedings, AIP–IAP, Tavira, s. 582–594.
Zobacz w Google Scholar
Lipska H. 1972: Bernstein Ignacy, [w:] I. Treichel (red.), Słownik Pracowników Książki Polskiej, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa–Łódź, s. 60.
Zobacz w Google Scholar
Markiewicz H. 1976: Julian Krzyżanowski 1892–1976, „Nauka Polska”, nr 11, s. 126–130.
Zobacz w Google Scholar
Mieder W. 2004: Proverbs. A Handbook, Greenwood Press, Westport, Connecticut–London.
Zobacz w Google Scholar
Obelkevich J. 1987: Proverbs and Social History, [w:] P. Burke, R. Porter (red.), The Social History of Language, Cambridge University Press, Cambridge, s. 43–72.
Zobacz w Google Scholar
Permyakov G.L. 1979: Poslovicy i pogovorki narodov vostoka, Nauka, Moskva.
Zobacz w Google Scholar
Roberts W. 1952: The Proverb, [w:] T.A. Sebeok (red.), Studies in Cheremis Folklore, Indiana University, Bloomington, s. 118–169.
Zobacz w Google Scholar
Sitarz M. 2000: Yiddish and Polish Proverbs. Contrastive Analysis Against Cultural Background, Polska Akademia Umiejętności, Kraków.
Zobacz w Google Scholar
Smolarczyk T. 1972: Adalberg, Samuel, [w:] I. Treichel (red.), Słownik Pracowników Książki Polskiej, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa, Łódź, s. 2.
Zobacz w Google Scholar
Stuczkow N. 1950: Der ojcer fun der jidiszer szprach, Jidiszer wisenszaftlecher institut – Jiwo, Nju-Jork.
Zobacz w Google Scholar
Tatarowicz K. 1958: Depozyt Ignacego Bernsteina w Bibliotece Jagiellońskiej, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego”, nr 16, Historia, z. 3, s. 289–294.
Zobacz w Google Scholar
Taylor A. 1931: The Proverb, Harvard University Press, Cambridge, Massachusetts.
Zobacz w Google Scholar
Wander K.F. 1863–1880: Deutsches Sprichwörter-Lexikon, F.A. Brockhaus, Leipzig.
Zobacz w Google Scholar
Weinreich M. 1980: History of the Yiddish Language, The University of Chicago Press, Chicago–London.
Zobacz w Google Scholar
Weinreich U. 1958: Yiddish and Colonial German in Eastern Europe: The Differential Impact of Slavic, Mouton, The Hague.
Zobacz w Google Scholar
Wierzbicka A. 1999: Język, umysł, kultura, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.
Zobacz w Google Scholar
Wyka K. 1984: Julian Krzyżanowski, [w:] C. Hernas (red.), Literatura Polska. Przewodnik encyklopedyczny, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1984, s. 527–528.
Zobacz w Google Scholar