O przekształceniach przysłowia Niedaleko pada jabłko od jabłoni we współczesnej polszczyźnie
Słowa kluczowe
transformacje
antyprzysłowie
Jak cytować
Abstrakt
We współczesnej polszczyźnie obserwujemy zarówno proces zanikania przysłów, jak i powstawanie nowych jednostek paremiologicznych. Ponadto jesteśmy świadkami przekształcania paremii już istniejących. Do takich przysłów znanych użytkownikom języka polskiego od stuleci i mających swoje ekwiwalenty w innych językach należy fraza Niedaleko pada jabłko od jabłoni. W artykule zaprezentowano przykłady „ożywiania” tytułowej paremii, manifestujące się w postaci kontekstualnych modyfikacji formy i/lub treści.
Bibliografia
Bąba S. 1989: Innowacje frazeologiczne współczesnej polszczyzny, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Poznań.
Zobacz w Google Scholar
Bralczyk J. 2015: 500 zdań polskich, AGORA, Warszawa.
Zobacz w Google Scholar
Buttler D. 1989: Dlaczego zanikają przysłowia w dwudziestowiecznej polszczyźnie?, „Poradnik Językowy”, z. 5, s. 332–337.
Zobacz w Google Scholar
Bystroń J. 1933: Przysłowie polskie, Polska Akademia Umiejętności, Kraków.
Zobacz w Google Scholar
Chlebda W. 1991: Elementy frazematyki. Wprowadzenie do frazeologii nadawcy, Wyższa Szkoła Pedagogiczna im. Powstańców Śląskich w Opolu, Opole.
Zobacz w Google Scholar
Chlebda W. 2005: Szkice o skrzydlatych słowach. Interpretacje lingwistyczne, Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, Opole.
Zobacz w Google Scholar
Danysz A. 1912: Erazm Gliczner jako pedagog. Studyum nad pierwszą pedagogiką polską, „Roczniki Towarzystwa Przyjaciół Nauk Poznańskiego” XXXVIII, s. 1–100.
Zobacz w Google Scholar
Dziamska-Lenart G. 2004: Innowacje frazeologiczne w powojennej felietonistyce polskiej, Poznańskie Studia Polonistyczne, Poznań.
Zobacz w Google Scholar
Ignatowicz-Skowrońska J. 2008: Frazeologizmy jako tworzywo stylu współczesnej powieści polskiej, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin.
Zobacz w Google Scholar
Jente R. 1933: German Proverbs from the Orient, „Modern Language Association”, Vol. 48, No. 1, s. 17–37.
Zobacz w Google Scholar
Kłosińska K. 2011: Słownik przysłów. Przysłownik, Publicat, Poznań.
Zobacz w Google Scholar
Kordys J., Ulatowska H.K., Kądzielawa D., Sadowska M. 2001: Z badań nad przysłowiami. Wstęp do neuroparemiologii, „Pamiętnik Literacki” XCII, z. 4, s. 135–162.
Zobacz w Google Scholar
Kozioł-Chrzanowska E. 2012: Frazemy, hece i reprodukty – w poszukiwaniu rozstrzygnięć terminologicznych do opisu wybranych konstrukcji wielowyrazowych, „Język Polski” XCII, z. 4, s. 249–259.
Zobacz w Google Scholar
Kozioł-Chrzanowska E. 2014: Antyprzysłowia, memy, antyslogany. Kontrmówienie jako strategia komunikacji, „Socjolingwistyka” XXVIII, s. 49–66.
Zobacz w Google Scholar
Kozioł-Chrzanowska E. 2015: Czy współcześnie powstają przysłowia?, [w:] I. Kosek, R. Markiewicz, K. Zawilska (red.), Nowe zjawiska w języku, tekście i komunikacji 5: Frazeologizmy, Instytut Filologii Polskiej Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie, Olsztyn, s. 138–147.
Zobacz w Google Scholar
Lewicki A.M. 1974: Aparat pojęciowy frazeologii, [w:] L. Ludorowski, W. Magnuszewski (red.), Z badań nad literaturą i językiem, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa–Poznań, s. 135–151.
Zobacz w Google Scholar
Liberek J. 1998: Innowacje frazeologiczne w powojennej fraszce polskiej, Wydawnictwo WiS, Poznań.
Zobacz w Google Scholar
Mieder W. 1981: „Der Apfel fällt weit von Deutschland”. Zur amerikanischen Entlehnung eines deutschen Sprichwortes, „Der Sprachdienst”, Vol. XXV, Nr 6, s. 89–93.
Zobacz w Google Scholar
Miturska-Bojanowska J. 2018: Modyfikacje paremii „Na złodzieju czapka gore”/„На воре [и] шапка горит” w polskich i rosyjskojęzycznych mediach elektronicznych, „Studia Rossica Posnaniensia” XLIII, s. 213–224.
Zobacz w Google Scholar
NKJP: Narodowy Korpus Języka Polskiego (online: http://nkjp.pl/, dostęp: 4 marca 2018).
Zobacz w Google Scholar
NKPP: Nowa księga przysłów i wyrażeń przysłowiowych polskich, red. J. Krzyżanowski, t. 1: A–J, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1969.
Zobacz w Google Scholar
Olkusz W. 2011: Twórczy kontynuator czy zręczny naśladowca? Paremia w powieściach kryminalno-historycznych Mariusza Wollnego, „Acta Universitatis Wratislaviensis”, Nr 3323, „Literatura i Kultura Popularna” XVII, s. 147–187.
Zobacz w Google Scholar
Szpila G. 2000: Skamielina czy żywy organizm – przysłowie w prasie polskiej, [w:] G. Szpila (red.), Język a komunikacja 8, t. 1: Język trzeciego tysiąclecia, Tertium, Kraków, s. 215–224.
Zobacz w Google Scholar
Szpila G. 2002: Minimum paremiologiczne języka polskiego – badania pilotażowe, „Język Polski” LXXXII, z. 1, s. 36–42.
Zobacz w Google Scholar
Szpila G. 2003: Krótko o przysłowiu, Collegium Columbinum, Kraków.
Zobacz w Google Scholar
Szpila G. 2014: Znajomość przysłów wśród polskich studentów – minimum paremiologiczne, „Literatura Ludowa”, nr 4–5, s. 87–101.
Zobacz w Google Scholar
Szpila G. 2017: Współczesne przysłowie – rozważania teoretyczne vs. badanie ankietowe, „Język Polski” XCVII, z. 2, s. 5–22.
Zobacz w Google Scholar
Tkaczewski D. 2012: „Nowoprzysłowia” polskie czyli dowcipne modyfikacje i parafrazy popularnych porzekadeł, [w:] L. Mrověcova (red.), Parémie národů slovanských VI, Ostrava, s. 267–277.
Zobacz w Google Scholar
Wasiuta S. 2015: Transformacje, warianty i wersje przysłów, [w:] S. Niebrzegowska-Bartmińska, M. Nowosad-Bakalarczyk, T. Piekot (red.), Działania na tekście. Przekład – redagowanie – ilustrowanie, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin, s. 197–212.
Zobacz w Google Scholar
Wasiuta S. 2016: Przysłowie „Diabeł tkwi w szczegółach” we współczesnej polszczyźnie. Retoryczność, mistyfikacja, stereotyp, „LingVaria” XI, nr 1(21), s. 203–213.
Zobacz w Google Scholar
WSF: P. Müldner-Nieckowski, Wielki słownik frazeologiczny języka polskiego, „Świat Książki”, Warszawa 2003.
Zobacz w Google Scholar
WSF PWN: Wielki słownik frazeologiczny PWN z przysłowiami, red. S. Dubisz, E. Sobol, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2005.
Zobacz w Google Scholar
WSJP PAN: Wielki słownik języka polskiego, red. P. Żmigrodzki (online: http://www.wsjp.pl/, dostęp: 3 marca 2018).
Zobacz w Google Scholar
Zakrzewski P. 2002: Definicja przysłowia w wybranych opracowaniach francuskich, niemieckich i polskich oraz próba konfrontatywnej analizy problemu, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Linguistica” nr 42, s. 3–18.
Zobacz w Google Scholar