O terminologii językoznawczej w słownikach spolszczających
Słowa kluczowe
puryzm ksenofobiczny (puryzm nacjonalistyczny)
słowniki spolszczające
terminologia językoznawcza
Jak cytować
Abstrakt
Niniejszy artykuł jest próbą przedstawienia wyrazów obcych i ich polskich odpowiedników należących do terminologii językoznawczej. Ważną rolę odgrywa tu termin słowniki spolszczające, odnoszący się do słowników, których celem jest zastąpienie zapożyczeń w języku polskim wyrazami rodzimymi lub zasymilowanymi zapożyczeniami. Autorka omówiła makrostrukturę w trzech słownikach spolszczających: Xawerego F.A.E. Łukaszewskiego (1847), E.S. Kortowicza (1891) i Władysława Niedźwiedzkiego (1917). Zbadała także grupy semantyczne w obrębie terminologii lingwistycznej i sprawdziła, czy zawarte w pracach specjalistyczne słownictwo jest obecnie używane.
Bibliografia
Czesak A. 2007: „Oczyszciciel mowy polskiej” E. S. Kortowicza, Poznań 1891 – idee i zawartość, [w:] J. Kamper-Warejko, I. Kaproń-Charzyńska (red.), Z zagadnień leksykologii i leksykografii języków słowiańskich, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, Toruń, s. 79–85.
Zobacz w Google Scholar
Czyżewska M. 2008: ‘Esslust’ czy ‘Appetit’, ‘deszczochron’ czy ‘parasol’? – czyli kilka uwag o czystości języka, [w:] W. Czachur, M. Czyżewska (red.), Vom Wort zum Text. Studien zur deutschen Sprache und Kultur. Festschrift für Professor Józef Wiktorowicz zum 65. Geburtstag, Instytut Germanistyki Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa, s. 163–172.
Zobacz w Google Scholar
Klemensiewicz Z. 2007: Historia języka polskiego, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Zobacz w Google Scholar
Kortowicz E.S. 1891: Oczyszciciel mowy polskiej czyli słownik obcosłów składający się blisko z 10,000 wyrazów i wyrażeń z obcych mów utworzonych a w piśmie i w mowie polskiéj niepotrzebnie używanych, oraz z wyrazów gminnych, przestarzałych i ziemszczyn w różnych okolicach Polski używanych z wysłowieniem i objaśnieniem polskiem. Ułożony dla lepszego wyrażenia się przez E. S. Kortowicza, nakładem Autora, czcionkami Drukarni Dziennika Poznańskiego, Poznań.
Zobacz w Google Scholar
Królikowski J.F. 1826: Proste zasady stylu polskiego rozmaitemi postrzeżeniami względem języka, dla użytku jasno, zwięźle, poprawnie, gładko i szczerze po polsku pisać chcących, praktycznie w przykładach okazane, a wzorami rozmaitego toku i sposobu pisania, nauką o listach, wykładem pewnej liczby synonimów i kilku rozprawkami o języku, tudzież wyjaśnieniem pisowni dopełnione, u J. A. Munka, Poznań–Bydgoszcz.
Zobacz w Google Scholar
Kryński A.A. 1920: Jak nie należy mówić i pisać po polsku, druk Straszewiczów (daw. Rubieszewski i Wrotnowski), Warszawa (online: http://www.kpbc.ukw.edu.pl/dlibra/plain-content?id=6695, dostęp: 3 sierpnia 2021).
Zobacz w Google Scholar
Latusek A. (red.) 2008: Wielki słownik wyrazów obcych, Krakowskie Wydawnictwo Naukowe, Kraków.
Zobacz w Google Scholar
Leszczyński Z. 2000: Krótka relacja o puryście sprzed wieku, „Prace Filologiczne” XLV, s. 347–352.
Zobacz w Google Scholar
Lipczuk R. 2007a: Geschichte und Gegenwart des Fremdwortpurismus in Deutschland und Polen, Peter Lang, Frankfurt am Main i in.
Zobacz w Google Scholar
Lipczuk R. 2007b: Wyrazy złożone w słownikach zniemczających i spolszczających, „Biuletyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego” LXIII, s. 181–188.
Zobacz w Google Scholar
Lipczuk R. 2014: Walka z wyrazami obcymi w Niemczech – historia i współczesność, Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych „Universitas”, Kraków.
Zobacz w Google Scholar
Łukaszewski X.F.A.E. 1847: Słownik podręczny wyrazów obcych i rzadkich w języku polskim używanych, nakładem Braci Borntregerów, Królewiec.
Zobacz w Google Scholar
Markowski A. 2005: Kultura języka polskiego. Teoria. Zagadnienia leksykalne, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Zobacz w Google Scholar
Nerlicki K. 2012: Rola glos w rozumieniu i poprawnym stosowaniu frazeologizmów niemieckich, [w:] R. Lipczuk, M. Lisiecka-Czop, A. Sulikowska (red.), Frazeologizmy w słownikach niemiecko-polskich i polsko-niemieckich na przykładzie „Pons Duży Słownik” i „Langenscheidt Słownik Partner”, Przedsiębiorstwo Produkcyjno-Handlowe Zapol, Dmochowski, Sobczyk, Szczecin, s. 141–172.
Zobacz w Google Scholar
Niedźwiedzki W. 1917: Wyrazy cudzoziemskie zbyteczne w polszczyźnie, Wydawnictwo M. Arcta, Warszawa.
Zobacz w Google Scholar
Ochmann D. 2007: „Wyrazy cudzoziemskie zbyteczne w polszczyźnie” Władysława Niedźwiedzkiego (1917) – specyficzny słownik synonimów, [w:] J. Kamper-Warejko, I. Kaproń-Charzyńska (red.), Z zagadnień leksykologii i leksykografii języków słowiańskich, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, Toruń, s. 73–78.
Zobacz w Google Scholar
SJP PWN: Słownik języka polskiego PWN (na podstawie: Słownik 100 tysięcy potrzebnych słów, red. J. Bralczyk, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2005) (online: https://sjp.pwn.pl/, dostęp: 15 listopada 2021).
Zobacz w Google Scholar
Skobel F.K. 1872/1874/1877: O skażeniu języka polskiego w dziennikach i w mowie potocznéj, osobliwie w Galicyi. Spostrzeżenia i uwagi Prof. Dra F. K. Skobla, w Drukarni Akademickiej, pod zarządem K. Mańkowskiego, Kraków (online: https://www.sbc.org.pl/dlibra/publication/83073/edition/78424/content, dostęp: 3 sierpnia 2021).
Zobacz w Google Scholar
Skorupska-Raczyńska E. 2004: „Dykcjonarz” Michała Amszejewicza na tle nowopolskich słowników wyrazów obcych, Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa, Gorzów Wielkopolski.
Zobacz w Google Scholar
SW: Słownik języka polskiego, red. J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiedzki, t. 1–6, nakładem prenumeratorów i Kasy im. Mianowskiego, Warszawa 1900–1915.
Zobacz w Google Scholar
Sztandarska K. 2019: Puryzm językowy w Polsce, „Przegląd Dziennikarski”, 31.07.2019 (online: https://przegladdziennikarski.pl/puryzm-jezykowy-w-polsce/, dostęp: 3 sierpnia 2021).
Zobacz w Google Scholar
Sztandarska K. 2020a: Ekwiwalenty w słownikach zniemczających i spolszczających na podstawie prac Eduarda Engela i Władysława Niedźwiedzkiego, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin.
Zobacz w Google Scholar
Sztandarska K. 2020b: Germanismen im Verpolnischungswörterbuch von E.S. Kortowicz (1891), „Kwartalnik Neofilologiczny” LXVII, z. 3, s. 375–388.
Zobacz w Google Scholar
USJP: Uniwersalny słownik języka polskiego, red. S. Dubisz, t. 1–4, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2003.
Zobacz w Google Scholar
Walczak B. 1995: Zarys dziejów języka polskiego, Kantor Wydawniczy SAWW, Poznań.
Zobacz w Google Scholar
Witzlack-Makarevich K. 2021: Sprachpurismus im Polnischen. Ausrichtung, Diskurs, Metaphorik, Motive und Verlauf. Von den Teilungen Polens bis zur Gegenwart, Wallstein Verlag, Göttingen.
Zobacz w Google Scholar