Co ma wspólnego stonka z biedronką, czyli próba ustalenia pochodzenia wyrazu stonka
Słowa kluczowe
nazwy chrząszczy
stonka
Jak cytować
Abstrakt
Celem rozważań jest próba znalezienia etymologii wyrazu stonka i przedstawienie historii tego wyrazu. W toku badań autor stwierdza, że wyraz ten został poświadczony po raz pierwszy w roku 1780 i oznaczał biedronkę. Sugeruje, że stonka jest derywatem rodzimym i wiąże się z czasownikiem stać. Autor bada następnie zmiany semantyczne wyrazu, które są zależne od odkryć i ustaleń entomologów, na przykład od odkrycia gatunku stonki ziemniaczanej w roku 1824 oraz nazwania po polsku podrodziny Chrysomelinae. Współcześnie stonka jest nazwą szkodnika ziemniaków dlatego, że jest najpopularniejszym przedstawicielem podrodziny Chrysomelinae w Polsce.
Bibliografia
Bajerowa I. 1964: Kształtowanie się systemu polskiego języka literackiego w XVIII wieku, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław.
Zobacz w Google Scholar
Bandtkie J.S. 1806: Słownik dokładny języka polskiego i niemieckiego do podoręcznego używania dla Polaków i Niemców = Vollstandiges Polnisch – Deutsches Vörterbuch zum Handgebrauch für Deutsche und Polen, im Verlage den Wilhelm Gottlieb Korn, Breslau.
Zobacz w Google Scholar
Bańkowski ESJP: A. Bańkowski, Etymologiczny słownik języka polskiego, t. 1–2 (A–P), Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2000.
Zobacz w Google Scholar
Boryś SEJP: W. Boryś, Słownik etymologiczny języka polskiego, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2005.
Zobacz w Google Scholar
Brückner SEJP: A. Brückner, Słownik etymologiczny języka polskiego, wyd. 3, Wiedza Powszechna, Warszawa 1974.
Zobacz w Google Scholar
Chrościński W.S. 1693: Pharsaliey […] Kontinuacya, drukowano w Klasztorze Oliwskim, Oliwa.
Zobacz w Google Scholar
Dejna K. 1973: Dialekty polskie, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław.
Zobacz w Google Scholar
Dejna K. 1983: Słownictwo ludowe z terenu byłych województw kieleckiego i łódzkiego, „Rozprawy Łódzkiego Towarzystwa Naukowego” XXVIII, s. 119–261 (Sa-Sy).
Zobacz w Google Scholar
Domańska-Fober K. 2006: Jak ks. Krzysztof Kluk motyle ponazywał, „Studia Językoznawcze. Synchroniczne i diachroniczne aspekty badań polszczyzny”, t. 5, s. 53–67.
Zobacz w Google Scholar
GHJP: Z. Klemensiewicz, T. Lehr-Spławiński, S. Urbańczyk, Gramatyka historyczna języka polskiego, wyd. 3, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1965.
Zobacz w Google Scholar
GOZ 1839: Galerya obrazowa zwiérząt czyli Historya naturalna dokładnemi rycinami objaśniona przez A.B. Reichenbacha, przeł. z niem. P.E. Leśniewski, t. 1–2, nakładem S. H. Merzbacha, Warszawa 1839.
Zobacz w Google Scholar
Hrabec S., Pepłowski F. 1963: Wiadomości o autorach i dziełach cytowanych w słowniku Lindego, Wiedza Powszechna, Warszawa.
Zobacz w Google Scholar
Jarocki F.P. 1851: Treść zoologii dla użytku młodzieży, w drukarni pod fir. J. Kaczanowskiego, Warszawa.
Zobacz w Google Scholar
Jundziłł S.B. 1807: Zoologiia krotko zebrana, cz. 4: Owady i robactwo, J. Zawadzki, Wilno.
Zobacz w Google Scholar
kart. SGP PAN: kartoteka Słownika gwar polskich, opr. przez Pracownię Dialektologii Polskiej (dawniej: Zakład Dialektologii Polskiej) Instytutu Języka Polskiego Polskiej Akademii Nauk w Krakowie.
Zobacz w Google Scholar
Kluk J.K. 1780: Zwierząt domowych i dzikich, osobliwie kraiowych, historyi naturalney początki i gospodarstwo. Potrzebnych i pożytecznych domowych chowanie, rozmnożenie, chorob leczenie, dzikich łowienie, oswoienie, zażycie, szkodliwych zaś wygubienie, t. 4: O owadzie i robakach, w Drukarni J. K. Mości i Rzeczypospolitey u XX. Scholarum Piarum, Warszawa.
Zobacz w Google Scholar
Kluk J.K. 1802: Zwierząt domowych i dzikich, osobliwie kraiowych, historyi naturalney początki i gospodarstwo. Potrzebnych i pożytecznych domowych chowanie, rozmnożenie, chorob leczenie, dzikich łowienie, oswoienie, zażycie, szkodliwych zaś wygubienie, t. 4: O owadzie i robakach, w Drukarni Xięży Piiarów, Warszawa.
Zobacz w Google Scholar
Králik SESS: Ľ. Králik, Stručný etymologický slovník slovenčiny, VEDA, vydavateľstvo SAV – Jazykovedný ústav Ľudovíta Štúra SAV, Bratislava 2015.
Zobacz w Google Scholar
L: S.B. Linde, Słownik języka polskiego, t. 1–6, Drukarnia XX. Pijarów, Warszawa 1807–1814.
Zobacz w Google Scholar
Lucanus M.A. 1690: Pharsalia […] Po Polsku przetłumaczonego Lukana […] przez Woyciecha Stanisława Chrościńskiego […] W Roku Pańskim 1690 Przełożona, Drukowano w Klasztorze Oliwskim, Oliwa.
Zobacz w Google Scholar
Majewski SN: E. Majewski, Słownik nazwisk zoologicznych i botanicznych polskich […], t. 1–2, Drukarnia Noskowskiego, Warszawa 1889–1898.
Zobacz w Google Scholar
OLA 1: Obŝeslavânskij lingvističeskij atlas, seriâ leksiko-slovoobrazovatel’naâ, vypusk 1: Životnyj mir, red. R.I. Avanesov, Moskva 1988.
Zobacz w Google Scholar
SGPKarł: J. Karłowicz, Słownik gwar polskich, t. 1–6, Nakładem Akademii Umiejętności, Kraków 1900–1911.
Zobacz w Google Scholar
SJPDor: Słownik języka polskiego, red. W. Doroszewski, t. 1–11, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1958–1969.
Zobacz w Google Scholar
SJPSzym: Słownik języka polskiego, red. M. Szymczak, t. 1–3, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1978–1981.
Zobacz w Google Scholar
Sławski SEJP: F. Sławski, Słownik etymologiczny języka polskiego, t. 1–5 (A–Ł), nakładem Towarzystwa Miłośników Języka Polskiego, Kraków 1952–1982.
Zobacz w Google Scholar
Szamryk K.K. 2010: Fonetyka rękopiśmiennych kazań Krzysztofa Kluka na tle ogólnopolskiej normy językowej drugiej połowy XVIII wieku (część I: wokalizm), „Białostockie Archiwum Językowe”, nr 10, s. 299–318.
Zobacz w Google Scholar
Szamryk K.K. 2020: Pisma Krzysztofa Kluka jako źródło leksykalne do Słownika języka polskiego S. B. Lindego, „Poradnik Językowy”, z. 1, s. 56–68.
Zobacz w Google Scholar
Szymczak M. 1962–1973: Słownik gwary Domaniewka, cz. 1–8, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, Wrocław.
Zobacz w Google Scholar
Trotz M.A. 1764: Nowy dykcjonarz, to jest mownik polsko-niemiecko-francuski […], nakładem Iana Fryderyka Gledycza, Leipzig.
Zobacz w Google Scholar
SW: Słownik języka polskiego, red. J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiedzki, t. 1–8, nakładem prenumeratorów i Kasy im. Mianowskiego, Warszawa 1900–1927 (Słownik warszawski).
Zobacz w Google Scholar
SWil: Słownik języka polskiego, t. 1–2, wyd. staraniem i kosztem M. Orgelbranda, Wilno 1861 (Słownik wileński).
Zobacz w Google Scholar
Waniakowa J. 2001: Jana Śniadeckiego próba stworzenia polskiej terminologii astronomicznej, [w:] Z. Cygal-Krupowa (red.), Studia językoznawcze. Dar przyjaciół i uczniów dla Zofii Kurzowej, Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych „Universitas”, Kraków, s. 385–396.
Zobacz w Google Scholar
Wrześniowski A. 1888: Zasady zoologii, nakład Gebethnera i Wolffa, Warszawa.
Zobacz w Google Scholar
WSJP PAN: Wielki słownik języka polskiego PAN, red. P. Żmigrodzki (online: wsjp.pl, dostęp: 9 października 2021).
Zobacz w Google Scholar
[Czenpiński P., Klopsch C.C., Kluk J.K.] 1789: Zoologia czyli zwierzętopismo dla szkoł narodowych, w Drukarni Nadworney J. K. Mci i P. Kom: E. N., Warszawa.
Zobacz w Google Scholar