Jak czasownik chajzerować wszedł do polszczyzny? O werbalnych derywatach odantroponimicznych i najnowszych tendencjach w zakresie apelatywizacji nazw własnych
Słowa kluczowe
apelatywizacja
antroponimy
neologizmy
media społecznościowe
Jak cytować
Abstrakt
Artykuł jest poświęcony zjawisku tworzenia wyrazów pospolitych na bazie nazw własnych. Jego główny cel stanowi zaprezentowanie najnowszych derywatów odantroponimicznych, popularnych w mediach społecznościowych w 2020 roku. Omawiane neologizmy zostały przedstawione na tle nowych tendencji w zakresie apelatywizacji nazw własnych w polszczyźnie: procesów produktywnych już na przełomie wieków, jak również prawidłowości zaznaczających się dopiero w ostatnich latach. Należą do nich między innymi: zmiana treści konotowanych przez określone formanty tworzące derywaty odnazewnicze, wzrost aktywności imion jako podstaw derywacyjnych oraz znaczny przyrost czasowników odonimicznych. Leksemy takie jak januszować, chajzerować, górniakować czy kukizować wskazują na kształtowanie się modelu słowotwórczego w postaci antroponimicznego rdzenia i przyrostka tematycznego -ować. Świadczą one również o upowszechnianiu się mechanizmów słowotwórstwa analogicznego oraz nieprzeciętnej kreatywności językowej polskich internautów, której specyfika także stanowi przedmiot uwagi.
Bibliografia
Berend M. 2007: Nazwiska polityków jako baza derywacyjna, [w:] A. Cieślikowa, B. Czopek-Kopciuch, K. Skowronek (red.), Nowe nazwy własne – nowe tendencje badawcze, PANDIT, Kraków, s. 287–296.
Zobacz w Google Scholar
Burkacka I. 2020: Janusze, halyny, sebixy i karyny. Memy internetowe jako źródło nowych eponimów, „Poradnik Językowy”, z. 4, s. 21–34.
Zobacz w Google Scholar
„Chajzerowanie” słowem roku 2020? Profesor Bralczyk przestrzega, „Wprost”, 9 stycznia 2020 (online: https://www.wprost.pl/prime-time/10287943/chajzerowanie-slowem-roku-2020-profesor-bralczyk-przestrzega.html, dostęp: 1 września 2020).
Zobacz w Google Scholar
Dereń B. 2005: Pochodne nazw własnych w słowniku i w tekście, Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, Opole.
Zobacz w Google Scholar
Długosz-Kurczabowa K. 1990: Apelatywizacja biblijnych nazw własnych w języku polskim, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław.
Zobacz w Google Scholar
GargamelVlog, Błędne Koło Filipa Chajzera (online: https://www.youtube.com/watch?v=YHpbUFJowoI, dostęp: 1 września 2020).
Zobacz w Google Scholar
Jadacka H. 2001: System słowotwórczy polszczyzny (1945–2000), Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Zobacz w Google Scholar
Kaleta Z. 1998: Teoria nazw własnych, [w:] E. Rzetelska-Feleszko (red.), Polskie nazwy własne. Encyklopedia, Wydawnictwo Instytutu Języka Polskiego PAN, Warszawa–Kraków, s. 15–36.
Zobacz w Google Scholar
Kłaczyńska A. 2017: Odantroponimiczne derywaty pochodzenia angielskiego, „Poradnik Językowy”, z. 4, s. 63–74.
Zobacz w Google Scholar
Krzysztof Dz Stand up, post z 17 listopada 2020 (online: https://www.facebook.com/krzysztofdz.standup/posts/2816622921956667?__tn__=-R, dostęp: 30 listopada 2020).
Zobacz w Google Scholar
Krzysztof Dz Stand up, post z 18 listopada 2020 (online: https://www.facebook.com/krzysztofdz.standup/posts/2817443585207934?__tn__=-R, dostęp: 30 listopada 2020).
Zobacz w Google Scholar
Kucharzyk R. 2008: Miejsce apelatywizacji we współczesnych badaniach językoznawczych, „Poradnik Językowy”, z. 9, s. 54–63.
Zobacz w Google Scholar
Lech-Kirstein D. 2015: Zwrot kulturowy w badaniach onomastycznych, „Poznańskie Spotkania Językoznawcze” 30, s. 85–95.
Zobacz w Google Scholar
Lubaś W. 1973: Onomastyka w systemie językowym (na przykładach słowiańskich), „Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach. Prace Językoznawcze” II, s. 7–25.
Zobacz w Google Scholar
Marcinkiewicz R. 2003: Lepper, lepperiada, lepperyzmy, „Poradnik Językowy”, z. 6, s. 51–61.
Zobacz w Google Scholar
Masłowska E. 1991: Z problemów pejoratywizacji lub melioracji nazw własnych użytych w funkcji appellatiwów, „Język a Kultura”, z. 3, s. 29–41.
Zobacz w Google Scholar
Miejski słownik slangu (online: https://www.miejski.pl/slowo-Chajzerowa%C4%87, dostęp: 1 września 2020).
Zobacz w Google Scholar
Milewska B. 2019: Ze zjawisk słowotwórstwa analogicznego: odjaniepawlać, odjaniepawlać się, [w:] E. Rogowska-Cybulska, A. Lica, E. Badyda (red.), Wokół słów i znaczeń VIII: Słowotwórstwo apelatywne i onomastyczne, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk, s. 123–132.
Zobacz w Google Scholar
Pajewska E. 2005: Rzeczowniki pospolite od nazw własnych w ujęciu leksykograficznym (na podstawie „Uniwersalnego słownika języka polskiego” pod redakcją S. Dubisza), [w:] J. Ignatowicz-Skowrońska (red.), Nazewnictwo na pograniczach, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin, s. 65–77.
Zobacz w Google Scholar
Piela A. 2001: Osobowe nomina propria jako podstawy słowotwórcze derywatów, „Poradnik Językowy”, z. 8, s. 28–40.
Zobacz w Google Scholar
Reżyser Życia, odpowiadam na dramę z Wardęgą i Gargamelem (online: https://www.youtube.com/watch?v=WS1arRT9bMs&ab_channel=Re%C5%BCyser%C5%BBycia&fbclid=IwAR3wItkyzVuYFaFCNmaPSUpVtd0tnPoupycUhXX1VM6HHcgFr_F53_CkTRo, dostęp: 30 listopada 2020).
Zobacz w Google Scholar
Rogowska-Cybulska E. 2019: Twixnijmy to razem... O derywatach czasownikowych w tekstach reklam, „Język Polski” XCIX, z. 2, s. 103–117.
Zobacz w Google Scholar
Rutkowski M. 2007: Nazwy własne w strukturze metafory i metonimii. Proces deonimizacji, Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego, Olsztyn.
Zobacz w Google Scholar
Rutkowski M., Skowronek K. 2020: Onomastyczna analiza dyskursu, Wydawnictwa Akademii Górniczo-Hutniczej, Kraków.
Zobacz w Google Scholar
Siwiec A. 2017: O nacechowanych dyskursywnie użyciach nazw własnych w memach internetowych, [w:] D. Filar, P. Krzyżanowski (red.), Barwy słów. Studia lingwistyczno-kulturowe, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin, s. 687–711.
Zobacz w Google Scholar
Szymczak M. 1980: Właściwości znaczeniowe wyrazów utworzonych w języku polskim od nazw własnych, „Poradnik Językowy”, z. 3, s. 105–112.
Zobacz w Google Scholar
Światusy, Szadź – co tam się odświadkowało! exŚwiadkowska recenzja serialu (cz1) #77 (online: https://www.youtube.com/watch?v=zEWbYXi8oMg, dostęp: 13 października 2020).
Zobacz w Google Scholar
Vogule Poland, post z 10 lutego 2020 (online: https://www.facebook.com/vogulepoland/posts/2777891518974627, dostęp: 1 września 2020).
Zobacz w Google Scholar
Wanicka J. 2020: Filip Chajzer straci pracę? Jest reakcja KRRiT na zachowanie prezentera „Dzień Dobry TVN”, 6 kwietnia 2020 (online: https://www.radiozet.pl/Rozrywka/Plotki/Filip-Chajzer-straci-prace-Jest-reakcja-KRRiT-na-zachowanie-prezentera-Dzien-Dobry-TVN, dostęp: 1 września 2020).
Zobacz w Google Scholar
Waszakowa K. 2005: Przejawy internacjonalizacji w słowotwórstwie współczesnej polszczyzny, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa.
Zobacz w Google Scholar
Waszakowa K. 2017: Kognitywno-komunikacyjne aspekty słowotwórstwa. Wybrane zagadnienia opisu derywacji w języku polskim, Wydział Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa.
Zobacz w Google Scholar
Waszakowa K. 2019: Internacjonalizacja w słowotwórstwie polszczyzny przełomu XX i XXI wieku jako przykład jednostronnych kontaktów językowych, „Biuletyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego”, z. 75, s. 179–193.
Zobacz w Google Scholar