https://jezyk-polski.pl/index.php/jp/issue/feedJęzyk Polski2024-04-10T14:13:01+02:00Monika Szymańskaredakcja@jezyk-polski.plOpen Journal Systemshttps://jezyk-polski.pl/index.php/jp/article/view/972II Kongres Historyków Języka, Katowice, 27–28 czerwca 2023 roku2023-10-26T20:50:37+02:00Kinga Wąsińskakinga.wasinska@us.edu.pl<p> </p>2024-03-31T00:00:00+01:00Prawa autorskie (c) 2024 Język Polskihttps://jezyk-polski.pl/index.php/jp/article/view/951Kobiecy i męski świat. O asymetrii funkcjonalnej przymiotników określających przynależność do płci2023-06-21T08:02:24+02:00Mariola Wołkmariola.wolk@uwm.edu.pl<p>Przedmiotem badań w artykule jest łącznie pięć przymiotników reprezentujących pojęcia kobiecości i męskości w języku polskim. Pierwszemu z pojęć odpowiadają cztery przymiotniki: <em>kobiecy</em>, <em>babski</em>, <em>damski</em> i <em>żeński</em>, drugiemu – zasadniczo jeden: <em>męski</em>. Dlatego już w tytule tekstu postawiona jest teza o swoistej asymetrii funkcjonalnej porównywanych wyrażeń. Celem podjętych badań jest sprawdzenie, czy ma ona charakter tylko ilościowy, czy też także jakościowy, przekładający się na znaczenie i użycie opisywanych jednostek. Analityczne części tekstu zawierają przegląd jednostek językowych z udziałem opisywanych wyrażeń oraz charakterystykę ich właściwości składniowych i łączliwości leksykalnej. Przeprowadzone badania pokazują różnice leksykalne (semantyczne i pragmatyczne) pomiędzy czterema pokrewnymi semantycznie określeniami kobiecości, a także zależności, w jakie wchodzą one z przymiotnikiem <em>męski</em>. Analiza wpisuje się w nurt językoznawstwa strukturalnego i abstrahuje tym samym od wniosków natury pozajęzykowej dotyczących związku pomiędzy językiem a płcią.</p>2024-03-31T00:00:00+01:00Prawa autorskie (c) 2024 Język Polskihttps://jezyk-polski.pl/index.php/jp/article/view/623Człowiek, polityk, podatnik. Czy generyczne maskulinum ma charakter w pełni inkluzywny?2023-06-01T10:26:25+02:00Jolanta Szpyra-Kozłowskaj.szpyrakozlowska@gmail.com<p>W artykule podjęto, opierając się na nowych danych językowych, próbę odpowiedzi na pytanie, czy generyczne nazwy męskie faktycznie mają charakter w pełni inkluzywny i odnoszą się w równym stopniu do kobiet i mężczyzn. Autorka dowodzi, że tak nie jest – na podstawie studium niebadanego wcześniej w języku polskim zjawiska przesunięcia znaczeniowego od nazw ogólnych do ich męskich egzemplifikacji (np. <em>podatnik </em>><em> Kowalski</em>), a także na podstawie wyników oryginalnego badania ankietowego z udziałem młodzieży studenckiej, dotyczącego konotacji z kobietami i mężczyznami generycznego maskulinum określającego osoby zajmujące się polityką, sportem, sztuką i nauką (np. <em>naukowiec</em>) w porównaniu z formami obu rodzajów (np. <em>naukowiec/naukowczyni</em>), podanymi w różnej kolejności i uwzględniającymi płeć ankietowanych. Na płaszczyźnie teoretycznej wyniki obu badań interpretowane są w świetle kognitywnej teorii prototypów, według której typowym reprezentantem form generycznych jest mężczyzna, zgodnie ze schematem myślowo-kulturowym: ‘człowiek = mężczyzna’.</p>2024-03-31T00:00:00+01:00Prawa autorskie (c) 2024 Język Polskihttps://jezyk-polski.pl/index.php/jp/article/view/965Formy męsko- i żeńskoosobowe a niebinarni użytkownicy polszczyzny. U źródeł nowych zjawisk leksykalno-gramatycznych we współczesnym języku polskim2023-10-26T12:39:11+02:00Andrzej S. Dyszakdyszak@ukw.edu.pl<p>Przedmiotem rozważań w artykule są zjawiska obserwowane we współczesnej polszczyźnie, będące wynikiem poszukiwania sposobów uniknięcia wykluczania przez formy językowe osób niebinarnych. Punktem wyjścia stało się pytanie o poprawność stosowania maskulatywów w odniesieniu do osób różnej płci, a w konsekwencji – zagadnienie tworzenia feminatywów (jako przeciwwagi dla maskulatywów) oraz unikanie jednych i drugich przez osoby niebinarne, czego dotyczy większa część artykułu. Źródłem materiału językowego i prezentowanych analiz są teksty z magazynu „DUMA”, stanowiącego swego rodzaju forum dla osób nienormatywnych płciowo. Autor artykułu dokonał ekscerpcji i opisu licznie występujących tam osobatywów oraz innych wyrażeń złożonych (w tym złożeń hybrydalnych) i związków składniowych konstruowanych z użyciem licznych zapożyczeń i neologizmów (konfrontując je z zawartością przede wszystkim definicyjnych słowników języka polskiego), a także przedstawił przykłady niestandardowych form gramatycznych, które proponuje się w celu uniknięcia wyrażania gramatycznej kategorii rodzaju.</p>2024-03-31T00:00:00+01:00Prawa autorskie (c) 2024 Język Polskihttps://jezyk-polski.pl/index.php/jp/article/view/592Sportswoman, sportowczyni, sportówka… Problematyczne nazwy kobiety uprawiającej sport2023-05-11T11:08:12+02:00Marzena Miśkiewiczmarzena.miskiewicz@ijp.pan.pl<p>W XIX w. pojawiła się potrzeba stworzenia lub przejęcia z języka obcego nazwy, którą można byłoby określić kobietę uprawiającą sport lub w sposób bierny zainteresowaną tą dziedziną aktywności. W języku polskim istnieje kilka synonimów: <em>sportswoman</em> (również w wariancie <em>sportswomen</em>), <em>sportsmanka</em>/<em>sportsmenka</em>, <em>sportswomanka</em>/<em>sportswomenka</em>, <em>sportówka</em>, <em>sportowczyni</em>, <em>sportowniczka</em>. Choć większość nazw ma ponad stuletnią historię, do dziś budzą one w użytkownikach polszczyzny wątpliwości natury poprawnościowej. Artykuł omawia funkcjonowanie wymienionych synonimów w perspektywie diachronicznej i synchronicznej – w dawnych i współczesnych słownikach języka polskiego, w opracowaniach teoretycznych, a także w obiegu komunikacyjnym, głównie na podstawie tekstów zawartych w bibliotece POLONA oraz – w mniejszym zakresie – w Internecie.</p>2024-03-31T00:00:00+01:00Prawa autorskie (c) 2024 Język Polskihttps://jezyk-polski.pl/index.php/jp/article/view/306Reprodukty pochodzenia rosyjskiego w wypowiedziach polskich internautów2023-02-07T21:39:28+01:00Daniel Dzienisiewiczdzienis@amu.edu.plFilip Gralińskifilipg@amu.edu.pl<p>Artykuł ma na celu analizę reproduktów pochodzących z języka rosyjskiego, które wykorzystywane są w wypowiedziach polskich internautów. W tym celu zgromadzono ponad 400 tekstów zawierających operatory metajęzykowe. Uzyskane wyniki prowadzą do wniosku, że rozpatrywane jednostki w większości przypadków zyskują zabarwienie emocjonalno-ekspresywne i służą do nadawania tekstom ludycznego charakteru. Dobór frazemów w dużej mierze przyczynia się do utrwalenia negatywnego stereotypu Rosjan, którzy przez ich pryzmat postrzegani są m.in. jako ludzie prymitywni, rubaszni, wulgarni, głupi, zacofani i mający skłonność do nadużywania alkoholu. Analizowane teksty ukazują stereotypowy obraz Rosjan charakterystyczny dla wypowiedzi z lat 2012–2017. Można przypuszczać, że w związku z wydarzeniami roku 2022 obraz ten znacznie się pogorszył.</p>2024-03-31T00:00:00+01:00Prawa autorskie (c) 2024 Język Polskihttps://jezyk-polski.pl/index.php/jp/article/view/495O wyrażeniu oldschool i jego derywatach w polszczyźnie2023-05-11T11:20:03+02:00Marcin Zabawamarcin.zabawa@us.edu.pl<p>Celem artykułu jest analiza anglicyzmu leksykalnego <em>oldschool</em> w polszczyźnie. Pierwsza część artykułu poświęcona jest definicjom omawianego słowa w różnych źródłach leksykograficznych, a następnie przedstawione są informacje dotyczące częstości jego użycia. Zasadnicza część artykułu poświęcona jest opisowi nowych kontekstów użycia wyrażenia, które zostały zilustrowane licznymi przykładami, zaczerpniętymi z korpusów NKJP oraz MoncoPL. Artykuł wykazuje, że leksem znacząco rozszerzył swój zakres użycia i może być traktowany nie tylko jako anglicyzm właściwy, ale i zapożyczenie semantyczne, a także rodzimy neosemantyzm.</p>2024-03-31T00:00:00+01:00Prawa autorskie (c) 2024 Język Polskihttps://jezyk-polski.pl/index.php/jp/article/view/488Przerywnik leksykalny w historycznojęzykowych badaniach socjopragmatycznych (na materiale Korpusu dawnych polskich tekstów dramatycznych (1772–1939))2023-02-22T22:00:05+01:00Magdalena Pastuchmagdalena.pastuch@us.edu.plBarbara Mitrengabarbara.mitrenga@us.edu.plKinga Wąsińskakinga.wasinska@us.edu.pl<p>Celem artykułu jest opis oraz analiza frekwencyjna i statystyczna jednego z wykładników potoczności – przerywnika leksykalnego. Badania mają charakter historyczny i zostały przeprowadzone na podstawie Korpusu dawnych polskich tekstów dramatycznych (1772–1939). Analiza zorientowana jest socjopragmatycznie, to znaczy pokazuje zależność pomiędzy używaniem wyodrębnionych przerywników (560 użyć) a wiekiem, płcią i statusem nadawców. Wyróżniono trzy podstawowe funkcje pragmatyczne, jakie te wyrażenia mogą pełnić w wypowiedzi (ekspresywna, retardacyjna, fatyczna).</p>2024-03-31T00:00:00+01:00Prawa autorskie (c) 2024 Język Polskihttps://jezyk-polski.pl/index.php/jp/article/view/460O pochodzeniu spójnika przyzwalającego aczkolwiek2023-02-24T08:27:02+01:00Norbert Ostrowskinorbert.ostrowski@uj.edu.pl<p>Celem artykułu jest odpowiedź na pytanie, dlaczego spójnik przyzwalający <em>aczkolwiek</em> (od stpol. <em>acz</em> ‘jeśli, chociaż’) jest zbudowany jak zaimek nieokreślony, np. <em>cokolwiek</em>. Innymi słowy, co wspólnego mają warunek, przyzwolenie i nieokreśloność. Punktem wyjścia były tzw. uniwersalne zdania warunkowo-przyzwalające, które łączą pewne cechy zdań warunkowych i przyzwalających.</p>2024-03-31T00:00:00+01:00Prawa autorskie (c) 2024 Język Polskihttps://jezyk-polski.pl/index.php/jp/article/view/1017Oddziały Towarzystwa Miłośników Języka Polskiego2024-04-10T14:10:37+02:00Redakcjajezykpolski@tmjp.pl2024-03-31T00:00:00+01:00Prawa autorskie (c) 2024 Język Polskihttps://jezyk-polski.pl/index.php/jp/article/view/1018Podziękowanie2024-04-10T14:13:01+02:00Zarząd Główny Towarzystwa Miłośników Języka Polskiegojezykpolski@tmjp.pl2024-03-31T00:00:00+01:00Prawa autorskie (c) 2024 Język Polskihttps://jezyk-polski.pl/index.php/jp/article/view/991Marcin Kuźmicki, Studia nad filologicznymi i historycznymi edycjami średniowiecznych rot przysiąg sądowych. W stronę interdyscyplinarnych wydań otwartych2023-12-19T20:08:13+01:00Anna Lenartowicz-Zagrodnaanna.zagrodna@uni.lodz.pl2024-03-31T00:00:00+01:00Prawa autorskie (c) 2024 Język Polskihttps://jezyk-polski.pl/index.php/jp/article/view/993Beata Jarosz, Język zawodowy polskich dziennikarzy prasowych (XIX–XXI w.)2023-12-21T13:10:31+01:00Barbara Ścigała-Stillerbarbara_maria@poczta.fm2024-03-31T00:00:00+01:00Prawa autorskie (c) 2024 Język Polski