Rzeczownik degenerat w wypowiedziach współczesnych użytkowników polszczyzny – znaczenie i cechy użycia
Słowa kluczowe
badania korpusowe
semantyka
aksjolingwistyka
Jak cytować
Abstrakt
Przedmiotem artykułu jest opis znaczeń i kontekstów, w jakich używany jest rzeczownik degenerat. Materiał, zaczerpnięty z korpusu MoncoPL, liczy 2320 konkordancji, datowanych od 2008 do 2023 r. Analiza wypowiedzeń dowiodła, że rzeczownik degenerat jest używany zarówno w funkcji prymarnie reprezentatywnej (oznacza osoby, które łamią wybrane reguły prawne i obyczajowe), jak i prymarnie ekspresywnej (stanowi wówczas obelgę i służy nazywaniu osób o odmiennych poglądach, głównie politycznych oraz dotyczących społeczności LGBTQ+). W obu wypadkach rzeczownik degenerat nacechowany jest aksjologicznie ujemnie, przez co często jest używany w wypowiedziach potocznych i wulgarnych.Przedmiotem artykułu jest opis znaczeń i kontekstów, w jakich używany jest rzeczownik degenerat. Materiał, zaczerpnięty z korpusu MoncoPL, liczy 2320 konkordancji, datowanych od 2008 do 2023 r. Analiza wypowiedzeń dowiodła, że rzeczownik degenerat jest używany zarówno w funkcji prymarnie reprezentatywnej (oznacza osoby, które łamią wybrane reguły prawne i obyczajowe), jak i prymarnie ekspresywnej (stanowi wówczas obelgę i służy nazywaniu osób o odmiennych poglądach, głównie politycznych oraz dotyczących społeczności LGBTQ+). W obu wypadkach rzeczownik degenerat nacechowany jest aksjologicznie ujemnie, przez co często jest używany w wypowiedziach potocznych i wulgarnych.
Bibliografia
Batko-Tokarz B. 2013: Gdzie ci mężczyźni? Rzeczowniki męskoosobowe nazywające tylko mężczyzn, „Polonica”, nr 33, s. 245–262.
Zobacz w Google Scholar
Bieńko M. 2020: Etykiety „pedał” i „lesba” w heteronormatywnej rzeczywistości społecznej. Próba analizy, „Przegląd Socjologiczny”, nr 69(2), s. 113–141.
Zobacz w Google Scholar
Budzyńska E. 2012: Rząd czy nierząd? Socjologiczna refleksja nad kondycją moralną społeczeństwa polskiego, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Sociologica”, nr 40, s. 11–31.
Zobacz w Google Scholar
Dąbrówka A., Geller E. 1995: Słownik antonimów. 64 000 znaczeń przeciwstawnych i uzupełniających języka polskiego, Świat Książki, Warszawa.
Zobacz w Google Scholar
Dubisz S. (oprac.) 2003: Słownik i słownictwo, [w:] S. Dubisz (red.), Uniwersalny słownik języka polskiego, t. 1, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, s. IX–XCI.
Zobacz w Google Scholar
Grzegorczykowa R., Puzynina J. 1999: Rzeczownik, [w:] R. Grzegorczykowa, R. Laskowski, H. Wróbel (red.), Morfologia, t. 2, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, s. 389–468.
Zobacz w Google Scholar
ISJP: Inny słownik języka polskiego, red. M. Bańko, t. 1–2, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2000.
Zobacz w Google Scholar
Kujawski R. 2013: Polska literatura psychiatryczna o degeneracji i dziedziczności zaburzeń psychicznych w drugiej połowie XIX wieku i na początku XX wieku, „Psychiatria i Psychoterapia”, nr 9(3), s. 24–39.
Zobacz w Google Scholar
Kurcz I. 1987: Język a reprezentacja świata w umyśle, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.
Zobacz w Google Scholar
Majka-Rostek D. 2021: Męskość i homofobia oraz ich przedstawienia we współczesnym dyskursie nacjonalistycznym w Polsce, „tekst i dyskurs – text und diskurs”, nr 15, s. 451–463.
Zobacz w Google Scholar
Mickutė J. 2016: Tworzenie kobiety żydowskiej. Syjonizm, kobieta i jej ciało w Polsce międzywojennej, „Studia Żydowskie. Almanach”, nr 6(6), s. 21–44.
Zobacz w Google Scholar
Nagórko A. 2000: Nomen, nominacja, nominalizacja, [w:] K. Kleszczowa, L. Selimski (red.), Słowotwórstwo i inne sposoby nominacji. Materiały z 4. konferencji Komisji Słowotwórstwa przy Międzynarodowym Komitecie Slawistów. Katowice, 27–29 września 2000 r., Gnome, Katowice, s. 32–39.
Zobacz w Google Scholar
Ossowska M. 1970: Normy moralne. Próba systematyzacji, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.
Zobacz w Google Scholar
PEF: Powszechna encyklopedia filozofii, red. A. Maryniarczyk, t. 1–9, Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu, 2000–2008 (online: http://ptta.pl/pef/index.php, dostęp: 21 grudnia 2023).
Zobacz w Google Scholar
Pęzik P. 2020: Budowa i zastosowania korpusu monitorującego MoncoPL, „Forum Lingwistyczne”, nr 7, s. 133–150.
Zobacz w Google Scholar
Przybylska R. 2010: Formuły performatywne prowokujące do agresji, [w:] J.S. Gruchała, H. Kurek (red.), Silva rerum philologicarum. Studia ofiarowane Profesor Marii Strycharskiej-Brzezinie z okazji Jej jubileuszu, Księgarnia Akademicka, Kraków, s. 295–311.
Zobacz w Google Scholar
PSWP: Praktyczny słownik współczesnej polszczyzny, red. H. Zgółkowa, t. 1–50, Kurpisz, Poznań 1994–2005.
Zobacz w Google Scholar
Rejter A. 2006: Leksyka ekspresywna w historii języka polskiego. Kulturowo-komunikacyjne konteksty potoczności, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice.
Zobacz w Google Scholar
SIJP: M. Arct, Słownik ilustrowany języka polskiego, Wydawnictwo M. Arcta, Warszawa 1916.
Zobacz w Google Scholar
SJPDor: Słownik języka polskiego, red. W. Doroszewski, t. 1–11, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1958–1969.
Zobacz w Google Scholar
Skubalanka T. 1972: O ekspresywności języka, „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio F: Nauki Filozoficzne i Humanistyczne”, nr 27, s. 123–135.
Zobacz w Google Scholar
SŁP: Słownik łacińsko-polski, red. J. Korpanty, t. 1–2, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2001–2003.
Zobacz w Google Scholar
SW: Słownik języka polskiego, red. J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiedzki, t. 1–8, nakładem prenumeratorów i Kasy im. Mianowskiego, Warszawa 1900–1927.
Zobacz w Google Scholar
SWil: Słownik języka polskiego, t. 1–2, wyd. staraniem i kosztem M. Orgelbranda, Wilno 1861.
Zobacz w Google Scholar
SWJP: Słownik współczesnego języka polskiego, red. B. Dunaj, t. 1–2, Wilga, Warszawa 1999.
Zobacz w Google Scholar
USJP: Uniwersalny słownik języka polskiego, red. S. Dubisz, t. 1–4, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2003.
Zobacz w Google Scholar
WSJP PAN: Wielki słownik języka polskiego PAN, red. P. Żmigrodzki (online: wsjp.pl, dostęp: 2 października 2023).
Zobacz w Google Scholar
WSWB: Wielki słownik wyrazów bliskoznacznych, red. M. Bańko, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2005.
Zobacz w Google Scholar
Zdunkiewicz‑Jedynak D. 2017: Słowa-klucze w dyskursie „dobrej zmiany”, [w:] U. Sokólska (red.), Socjolekt, idiolekt, idiostyl. Historia i współczesność, Prymat, Wydział Filologiczny Uniwersytetu w Białymstoku, Białystok, s. 445–461.
Zobacz w Google Scholar
Żmigrodzki P. (red.) 2023: Wielki słownik języka polskiego PAN. Zasady opracowania (online: https://pliki.wsjp.pl/zasady_opracowania_wsjp.pdf, dostęp: 15 listopada 2023).
Zobacz w Google Scholar