Sposoby identyfikacji kobiet w XVII-wiecznej antroponimii parafii Daleszyce
Słowa kluczowe
antroponimia żeńska
nazwiska
identyfikacja
księgi metrykalne
Jak cytować
Abstrakt
Celem artykułu jest zaprezentowanie sposobów identyfikacji kobiet w parafii Daleszyce w XVII wieku. Materiał badawczy (liczący niemal 13 tys. notacji) wyekscerpowałam z ksiąg chrztów i urodzeń z lat 1602–1700 spisanych w języku łacińskim. Dotychczas nie był on przedmiotem oglądu onomastycznego. Przedstawiam w nim wnioski dotyczące powszechności i stopnia stabilizacji dodatkowych określeń antroponimicznych kobiet w XVII w. (tzn. określeń występujących w pozycji po imieniu). W zebranym materiale wyróżniam kilkanaście różnych sposobów identyfikowania kobiet – od określeń jednoelementowych, po dwu- i wieloelementowe. Materiał potwierdza bardzo częste mieszanie formantów charakterystycznych dla nazwisk panien z tymi typowymi dla nazwisk mężatek. Zauważalne są duże dysproporcje pomiędzy oznaczeniami identyfikującymi matki a oznaczeniami identyfikującymi matki chrzestne. Badane dodatkowe określenia antroponimiczne nie spełniają jeszcze podstawowych cech definicyjnych nazwiska, m.in. jego obowiązkowości i niezmienności.
Bibliografia
Bogdanowicz E. 2003: Antroponimia żeńska na terenie południowej Białostocczyzny w XVIII wieku, „Białostockie Archiwum Językowe”, nr 3, s. 29–40.
Zobacz w Google Scholar
Borek H., Szumska U. 1976: Nazwiska mieszkańców Bytomia od końca XVI wieku do roku 1740. Studium nazewnicze i społeczno-narodowościowe, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa–Wrocław.
Zobacz w Google Scholar
Dacewicz L. 1994: Nazewnictwo kobiet w dawnym powiecie mielnickim (XV–XVII w.), Wydawnictwo Filii Uniwersytetu Warszawskiego w Białymstoku, Białystok.
Zobacz w Google Scholar
Klisiewicz E. 1985: Nazwiska mieszkańców parafii Rudawa k. Krakowa w rozwoju historycznym (na podstawie ksiąg metrykalnych z lat 1570–1897), [w:] Polska Akademia Nauk, Komitet Językoznawstwa, Studia językoznawcze. Streszczenia prac doktorskich, t. 10: Antroponimia słowiańska, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław–Warszawa, s. 7–41.
Zobacz w Google Scholar
Kopertowska D. 1980: Kieleckie antroponimy XVI i XVII wieku, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej im. Jana Kochanowskiego w Kielcach, Kielce.
Zobacz w Google Scholar
Kowalik-Kaleta Z. 1998: Nazwisko w kulturze polskiej, Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy, Warszawa.
Zobacz w Google Scholar
Kupiszewski W., Długosz-Kurczabowa K. 1962: Nazwiska żon, córek i synów w dwóch wsiach małopolskich, „Poradnik Językowy”, z. 2, s. 61–69.
Zobacz w Google Scholar
L: S.B. Linde, Słownik języka polskiego, t. 1–6, Drukarnia XX. Pijarów, Warszawa 1807–1814.
Zobacz w Google Scholar
Łojek A. 2019: Antroponimia Kielecczyzny I połowy XIX wieku na przykładzie nazwisk mieszkańców parafii Daleszyce odnotowanych w księgach metrykalnych z lat 1826–1830, Księgarnia Akademicka, Kraków.
Zobacz w Google Scholar
Łojek A. 2023: O elementach gwarowych w siedemnastowiecznych nazwiskach z parafii Daleszyce, „Poradnik Językowy”, z. 2, s. 77–90.
Zobacz w Google Scholar
Magda-Czekaj M. 2013: Nazwiska kobiet w Polsce dawniej i dziś, „Onomastica” LVII, s. 155–165.
Zobacz w Google Scholar
Mączyński J. 1970: Nazwiska łodzian (XV–XIX wiek), Łódzkie Towarzystwo Naukowe, Łódź.
Zobacz w Google Scholar
Piotrowicz E. 1980: Struktura słowotwórcza nazwisk piotrkowian w XVI–XVIII wieku, „Onomastica” XXV, s. 123–139.
Zobacz w Google Scholar
Raszewska-Klimas A. 2019: Historyczne nazwiska kobiet na obszarze wieloetnicznym (na przykładzie dziewiętnastowiecznej antroponimii piotrkowian), „Rozprawy Komisji Językowej Łódzkiego Towarzystwa Naukowego”, nr 67, s. 313–336.
Zobacz w Google Scholar
Rudnicka-Fira E. 2004: Antroponimia Krakowa od XVI do XVIII wieku. Proces kształtowania się nazwiska, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice.
Zobacz w Google Scholar
Skulina T. 1988: O staropolskich formacjach marytonimicznych, [w:] K. Zierhoffer (red.), V Ogólnopolska Konferencja Onomastyczna, Poznań 3–5 września 1985. Księga referatów, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Poznań, s. 241–248.
Zobacz w Google Scholar
SStp: Słownik staropolski, red. S. Urbańczyk, t. 1–9, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo PAN, Wrocław–Warszawa–Kraków 1953–1987, t. 10–11, Instytut Języka Polskiego PAN, Kraków 1988–2002.
Zobacz w Google Scholar
Surma G. 1991: Nazwy osobowe w Opoczyńskiem, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk.
Zobacz w Google Scholar
Warchoł S. 1982: Nazwiska żon i córek w księdze miejskiej Lublina z początku XVII wieku, „Zeszyty Naukowe Wydziału Humanistycznego Uniwersytetu Gdańskiego. Prace Językoznawcze”, nr 8, s. 77–82.
Zobacz w Google Scholar
Zaręba A. 1966a: Formy nazwisk żon i dzieci w dialektach języka polskiego, cz. 1, „Onomastica” XI, s. 320–344.
Zobacz w Google Scholar
Zaręba A. 1966b: Formy nazwisk żon i dzieci w dialektach języka polskiego, cz. 2, „Onomastica” XII, s. 232–275.
Zobacz w Google Scholar