Neuroróżnorodność z perspektywy języka inkluzywnego

Abstrakt

Sposób percypowania świata utrwalony w umyśle ludzi odzwierciedla się w tym, jak się porozumiewają. Teksty trafiające do przestrzeni publicznej pokazują, jaka interpretacja otaczającej nas rzeczywistości utrwaliła się w języku. Wątpliwości co do utrwalonego obrazu pojawiają się, gdy próbujemy opisać elementy tzw. słownictwa wrażliwego. Z dylematami wokół leksyki wrażliwej mierzą się zarówno użytkownicy codziennej polszczyzny, jak i twórcy współczesnych słowników. Do leksyki wrażliwej należą nazwy zaburzeń neurorozwojowych. Neuroróżnorodność bywa opisywana przez pryzmat choroby, a osoby nieneurotypowe określane jako „cierpiące na” – „osoba cierpiąca na dysleksję”, „cierpiąca na autyzm”. Społecznie neuroróżnorodność przestaje być postrzegana jako coś, na co się choruje. Zaczyna się ją widzieć jako element ludzkiej tożsamości, który wprawdzie wpływa istotnie na funkcjonowanie człowieka, ale jest raczej nowym mechanizmem poznawczym, a nie dysfunkcją. W prezentowanym tekście problem opisywania neuroróżnorodności oraz osób żyjących z diagnozą rozpatruję z perspektywy języka inkluzywnego. Stawiam także pytania o społeczny odbiór nazw osób neuroróżnorodnych, zastanawiam się nad zmianami społecznymi w tym zakresie oraz nad tym, jakie określenia osób nieneurotypowych są najmniej dyskryminujące.