Abstrakt
Przedmiotem artykułu jest opis wybranych współczesnych znaczeń czasownika szanować się. Analizie poddano 732 zdania, wyselekcjonowane spośród przykładów dostępnych w korpusach tekstowych. Zebrany materiał podzielono na 6 grup, zróżnicowanych ze względu na kontekst (związki partnerskie i seks, sposób bycia, przestrzeganie zasad, wartości) i sposób użycia (warunkowe, metatekstowe). W analizie znaczenia (jakościowej i ilościowej) uwzględniono dodatkowo właściwości pragmatyczne (typ odbiorcy, funkcja nadawcy) oraz gramatyczne (formy rozkazujące, konstrukcje z czasownikami modalnymi, zdania z negacją). Na tej podstawie określono, co mają na myśli współcześni użytkownicy polszczyzny, używając czasownika szanować się.
Bibliografia
Boryś W. 2005: Słownik etymologiczny języka polskiego, Wydawnictwo Literackie, Kraków.
Zobacz w Google Scholar
Brückner A. 1927: Słownik etymologiczny języka polskiego, Krakowska Spółka Wydawnicza, Kraków.
Zobacz w Google Scholar
Gorlewska E. 2017: Profile pojęcia ‘godność’ w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, [w]: U. Sokólska (red.), Socjolekt, idiolekt, idiostyl. Historia i współczesność, Wydawnictwo Prymat, Białystok, s. 97–110.
Zobacz w Google Scholar
Granat M. 2014: Godność człowieka z art. 30 Konstytucji RP jako wartość i jako norma prawna, „Państwo i Prawo”, nr 8, s. 3–22.
Zobacz w Google Scholar
Grzegorczykowa R. 2017: Różne rozumienia wyrazu godność we współczesnej polszczyźnie, [w]: J. Bartmiński, S. Niebrzegowska-Bartmińska, M. Nowosad-Bakalarczyk, J. Puzynina (red.), Etyka słowa. Wybór opracowań, t. 1, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin, s. 573–584.
Zobacz w Google Scholar
ISJP: Inny słownik języka polskiego, red. M. Bańko, t. 2, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2000.
Zobacz w Google Scholar
Kiklewicz A. 2012: Się: zaimek czy wyraz funkcyjny?, „LingVaria”, nr 2(14), s. 9–21.
Zobacz w Google Scholar
KRP: Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (online: https://www.sejm.gov.pl/prawo/konst/polski/kon1.htm).
Zobacz w Google Scholar
L: S.B. Linde, Słownik języka polskiego, t. 3, Drukarnia XX. Pijarów, Warszawa 1812.
Zobacz w Google Scholar
Lisczyk K. 2020: Co to znaczy szanować? Szkic semantyczny, „Prace Językoznawcze” XXII, nr 2, s. 93–110 (doi: 10.31648/pj.5237).
Zobacz w Google Scholar
Mazurek F.J. 1980: Godność człowieka a prawa człowieka, „Roczniki Nauk Społecznych” VIII, s. 19–48.
Zobacz w Google Scholar
MoncoPL (online: http://monco.frazeo.pl/, dostęp: 15 marca–16 czerwca, 5 sierpnia 2020).
Zobacz w Google Scholar
NKJP: Narodowy Korpus Języka Polskiego (online: http://nkjp.pl/, dostęp: 15 marca–16 czerwca 2020).
Zobacz w Google Scholar
Ossowska M. 1969: Normy moralne w obronie godności, „Etyka”, nr 5, s. 7–25.
Zobacz w Google Scholar
PDPC: Powszechna deklaracja praw człowieka ONZ z 10 grudnia 1948 r. (online: https://www.unesco.pl/fileadmin/user_upload/pdf/Powszechna_Deklaracja_Praw_Czlowieka.pdf).
Zobacz w Google Scholar
PEF: Powszechna encyklopedia filozofii, red. A. Maryniarczyk, t. 1–9, Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu, 2000–2008 (online: http://ptta.pl/pef/index.php).
Zobacz w Google Scholar
Puzynina J. 1982: Językoznawstwo a aksjologia, „Biuletyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego” XXXIX, s. 23–32.
Zobacz w Google Scholar
Puzynina J. 1997: Słowo – wartość – kultura, Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Lublin.
Zobacz w Google Scholar
SIJP: Arct M., Słownik ilustrowany języka polskiego, Wydawnictwo M. Arcta, Warszawa 1916.
Zobacz w Google Scholar
SJPDor: Słownik języka polskiego, red. W. Doroszewski, t. 1–11, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1958–1969.
Zobacz w Google Scholar
SKNS: Słownik katolickiej nauki społecznej, red. W. Piwowarski, Instytut Wydawniczy PAX, Wydawnictwo Misjonarzy Klaretynów PALABRA, Warszawa 1993.
Zobacz w Google Scholar
SStp: Słownik staropolski, red. S. Urbańczyk, t. 8, z. 7, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, Wrocław–Warszawa–Kraków 1981.
Zobacz w Google Scholar
STrotz: Trotz M.A., Nowy dykcjonarz, to jest mownik polsko-niemiecko-francuski z przydatkiem przysłów potocznych, przestróg gramatycznych, lekarskich, matematycznych, fortyfikacyjnych, żeglaskich [!], łowczych i inszym naukom przyzwoitych wyrazów, t. 3, nakładem J.F. Gledycza, Lipsk 1764.
Zobacz w Google Scholar
SW: Słownik języka polskiego, red. J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiedzki, t. 6, nakładem prenumeratorów i Kasy im. Mianowskiego, Warszawa 1915.
Zobacz w Google Scholar
SWil: Słownik języka polskiego, wyd. staraniem i kosztem Maurycego Orgelbranda, Wilno 1861.
Zobacz w Google Scholar
USJP: Uniwersalny słownik języka polskiego PWN, wersja 3.0, red. S. Dubisz, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2008 (CD).
Zobacz w Google Scholar
WSJP PAN: Wielki słownik języka polskiego PAN, red. P. Żmigrodzki (online: http://wsjp.pl, dostęp: 19 sierpnia 2020).
Zobacz w Google Scholar
Zaron Z. 1985: Wybrane pojęcia etyczne w analizie semantycznej (Kochaj bliźniego swego), Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław.
Zobacz w Google Scholar