Abstrakt
Celem artykułu było sprawdzenie tego, w jakim stopniu wskazówki zamieszczane w poradnikach od połowy XX wieku do dziś znajdowały odzwierciedlenie w decyzjach kodyfikacyjnych językoznawców. Autorki przeanalizowały kilka innowacji językowych: fleksyjną (tą // tę), słowotwórczą (unikalny // unikatowy), składniową (na adres // pod adresem), leksykalną (nowe znaczenie rzeczownika pasjonat) i frazeologiczną (wariantywność twardy // trudny // ciężki orzech do zgryzienia). Informacje na temat tych zjawisk zawarte w 27 poradnikach językowych konfrontowały ze skodyfikowanymi ustaleniami normatywnymi zawartymi w 5 słownikach poprawnej polszczyzny wydawanymi od 1937 roku do dziś. Losy tych innowacji potoczyły się różnie, ale przedstawione w artykule analizy pokazują, jak ważne okazało się uwzględnienie koncepcji dwupoziomowości normy i jak wielką rolę odgrywa kryterium uzualne w ocenie nowych faktów językowych. W poradnikach w zróżnicowanej restrykcyjności rozwiązań normatywnych widać piętno subiektywizmu autorów, szerszą niż w słownikach perspektywę oglądu zjawisk oraz indywidualny styl, zapewniający owym poradnikom szeroki, urozmaicony krąg odbiorców.
Bibliografia
Bańko M., Krajewska M. 1994: Słownik wyrazów kłopotliwych, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Zobacz w Google Scholar
Bąba S., Walczak B. 1992: Na końcu języka. Poradnik leksykalno-gramatyczny, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa–Poznań.
Zobacz w Google Scholar
Buttler D., Kurkowska H., Satkiewicz H. 1971: Kultura języka polskiego. Zagadnienia poprawności gramatycznej, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.
Zobacz w Google Scholar
Doroszewski W. 1962–1979: O kulturę słowa. Poradnik językowy, t. I–III, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa.
Zobacz w Google Scholar
Kniagininowa M., Pisarek W. 1965: Poradnik językowy. Podręcznik dla pracowników prasy, radia i telewizji, Wydawnictwo Literackie, Kraków.
Zobacz w Google Scholar
Kołodziejek E. 1995: Językowa corrida. Jak mówić i pisać poprawnie? Poradnik dla całej rodziny, Wydawnictwo PoNaD, Szczecin.
Zobacz w Google Scholar
Kołodziejek E. 1998: Poprawna polszczyzna w praktyce. Poradnik dla tych, którzy chcą dobrze mówić i pisać po polsku, Wydawnictwo Zachodniopomorskiej Szkoły Biznesu, Szczecin.
Zobacz w Google Scholar
Kołodziejek E. 1999: Językowa corrida 2, czyli walki z bykami ciąg dalszy, Poprawna Polszczyzna, Szczecin.
Zobacz w Google Scholar
Kołodziejek E. 2003: Licz się ze słowami... Językowa corrida 3, Poprawna Polszczyzna, Szczecin.
Zobacz w Google Scholar
Kołodziejek E. 2010: Walczymy z bykami. Poradnik językowy PWN, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Zobacz w Google Scholar
Kołodziejek E., Kabata M., Sidorowicz R. 2009: E-porady językowe, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin.
Zobacz w Google Scholar
Krasnowolski A. 1902: Najpospolitsze błędy językowe, zdarzające się w mowie i piśmie polskim, Warszawa.
Zobacz w Google Scholar
Kryński A.A. 1921: Jak nie należy mówić i pisać po polsku, cz. 1, Warszawa.
Zobacz w Google Scholar
Kryński A.A. 1931: Jak nie należy mówić i pisać po polsku, cz. 2, Warszawa.
Zobacz w Google Scholar
Kubiak-Sokół A. (red.) 2007: Poprawnie po polsku. Poradnik językowy PWN, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Zobacz w Google Scholar
Markowski A. 2000: Jak dobrze mówić i pisać po polsku, Reader’s Digest Przegląd, Warszawa.
Zobacz w Google Scholar
Markowski A. 2003: Język polski. Poradnik Profesora Andrzeja Markowskiego, Wydawnictwo WILGA, Warszawa.
Zobacz w Google Scholar
Markowski A. 2004: Czy znasz polszczyznę? Zagadki językowe, Trio, Warszawa.
Zobacz w Google Scholar
Markowski A. 2005: Kultura języka polskiego. Teoria. Zagadnienia leksykalne, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Zobacz w Google Scholar
Miodek J. 1983: Rzecz o języku. Szkice o współczesnej polszczyźnie, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź.
Zobacz w Google Scholar
Miodek J. 1987: Odpowiednie dać rzeczy słowo. Szkice o współczesnej polszczyźnie, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź.
Zobacz w Google Scholar
Miodek J. 1992: O języku do kamery, Krajowa Agencja Wydawnicza, Rzeszów.
Zobacz w Google Scholar
Miodek J. 1996: Jaka jesteś, polszczyzno?, Towarzystwo Przyjaciół Polonistyki Wrocławskiej, Wrocław.
Zobacz w Google Scholar
Miodek J. 2002: Słownik ojczyzny polszczyzny, Wydawnictwo Europa, oprac. M. Zaśko-Zielińska, T. Piekot, Wrocław.
Zobacz w Google Scholar
NSPP 1999: Nowy słownik poprawnej polszczyzny PWN, pod red. A. Markowskiego, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Zobacz w Google Scholar
Passendorfer A. 1904: Błędy językowe, wyd. 2 popr. i znacznie powiększone, Lwów.
Zobacz w Google Scholar
Passendorfer A. 1905: Słowniczek błędów językowych i najważniejszych prawideł gramatycznych, Warszawa.
Zobacz w Google Scholar
Pisarek W. 1978: Słownik języka niby-polskiego, czyli błędy językowe w prasie, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk.
Zobacz w Google Scholar
Podracki J. 1993: Czy to naprawdę po polsku? Poradnik językowy, Wydawnictwo Oświata, Warszawa.
Zobacz w Google Scholar
Podracki J. (red.) 1993: Polszczyzna płata nam figle. Poradnik językowy dla każdego, Wydawnictwo Medium, Warszawa.
Zobacz w Google Scholar
PSPP 1995: Praktyczny słownik poprawnej polszczyzny. Nie tylko dla młodzieży, pod red. A. Markowskiego, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Zobacz w Google Scholar
Sawaniewska-Mochowa Z., Moch W. 2000: Poradnik językowy. Polskie gadanie, Wydawnictwo Astrum, Wrocław.
Zobacz w Google Scholar
Słoński S. 1947: Słownik polskich błędów językowych, Spółdzielnia Wydawnicza Czytelnik, Warszawa.
Zobacz w Google Scholar
SPP 1973: Słownik poprawnej polszczyzny, pod red. W. Doroszewskiego, H. Kurkowskiej, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.
Zobacz w Google Scholar
Szober S. 1937a: Na straży języka, Warszawa.
Zobacz w Google Scholar
Szober S. 1937b: Słownik ortoepiczny. Jak mówić i pisać po polsku, Wydawnictwo M. Arcta, Warszawa.
Zobacz w Google Scholar
Szymczak M. 1979: Słowo wstępne, [w:] W. Doroszewski, O kulturę słowa. Poradnik językowy, t. III, Państwo wy Instytut Wydawniczy, Warszawa.
Zobacz w Google Scholar
Urbańczyk S. (red.) 1963: Polszczyzna piękna i poprawna. Porady językowe, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław–Warszawa–Kraków.
Zobacz w Google Scholar
Walicki A. 1879: Błędy nasze w mowie i piśmie ku szkodzie języka polskiego popełniane, oraz prowincjonalizmy, wyd. 2, Warszawa.
Zobacz w Google Scholar
Wróblewski J.T. 1926: 2000 błędów językowych, barbaryzmów, dziwolągów i nowotworów, ze wszystkich dzielnic Polski zebranych, wraz ze słowniczkiem, jako też wzorki stylu urzędowego, Warszawa.
Zobacz w Google Scholar
WSPP 2004: Wielki słownik poprawnej polszczyzny PWN, pod red. A. Markowskiego, Wydawnictwo Nauko we PWN, Warszawa.
Zobacz w Google Scholar
Wyrwas K. (red.) 2007: www.poradniajęzykowa.pl, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice.
Zobacz w Google Scholar
Zbróg P. 2009: Język na miarę. Praktyczne porady dla polonistów, Grupa Edukacyjna, Kielce.
Zobacz w Google Scholar