Funkcje antonimów we współczesnej polszczyźnie

Abstrakt

Najczęściej antonimy definiuje się jako wyrazy lub konstrukcje o znaczeniach przeciwstawnych, czyli takich, które odnoszą się do skrajnych wartości danej cechy (wysoki niski, specjalista dyletant, szybko wolno). Antonimami nazywa się również pary wyrazów o znaczeniach odwrotnych (zakochać się odkochać się, zasypiać budzić się, kłaść się wstawać). Funkcje zestawień skontrastowanych semantycznie zależą we współczesnej polszczyźnie od typu tekstu, w którym one występują. Ogólnie można powiedzieć, że antonimy wskazują na przeciwstawne cechy i właściwości opisywanych elementów lub na krańcowe fazy jakiegoś procesu, koncentrują się na dwubiegunowym postrzeganiu rzeczywistości oraz dobitniej wyrażają treść. W stylu naukowym kontrastowe zestawianie terminów wiąże się często z najprostszymi dychotomicznymi klasyfikacjami. W wypowiedziach dziennikarskich antonimy wykorzystywane są do gry słów, która ma zaskoczyć odbiorcę i uatrakcyjnić tekst, oraz służą do relacjonowania konfliktu, który jest często osią relacji dziennikarskiej. W języku reklam służą pokazywaniu opozycji produktów „dobrych” i „złych”. Poza tym organizują językowo wypowiedź oraz ułatwiają zapamiętywanie sloganów reklamowych. W stylu artystycznym łączą wiele funkcji już wymienionych, przybierając niekiedy postać oksymoronu.