Wyrazy mi(e)zyniec, mizynek ‘mały palec’, ‘najmłodsze dziecko, cielę, prosię, kurczę’ odczytane na nowo
PDF

Słowa kluczowe

leksyka gwarowa
geografia lingwistyczna
kontakty językowe
pogranicze polsko-wschodniosłowiańskie

Jak cytować

Rembiszewska, D. K., & Siatkowski, J. (2021). Wyrazy mi(e)zyniec, mizynek ‘mały palec’, ‘najmłodsze dziecko, cielę, prosię, kurczę’ odczytane na nowo. Język Polski, (2), 112–118. https://doi.org/10.31286/JP.101.2.9

Abstrakt

Przedmiotem omówienia są wyrazy mi(e)zyniec, mizynek ‘mały palec’, ‘najmłodsze dziecko, cielę, prosię, kurczę’. Kilkadziesiąt lat temu K. Nitsch poświęcił im odrębne studium opublikowane w „Języku Polskim”. Nasze omówienie, biorące za podstawę metody geografii lingwistycznej, przedstawia historię i geografię tych wyrazów w języku polskim na szerokim tle ogólnosłowiańskim. Z przedstawionych materiałów wynika, że poszczególne formy od rdzenia *měz- niewątpliwe należy oceniać różnie. Pewne formy można najpewniej uznać za relikty dawnej wspólnoty słowiańskiej i nie sposób w ich wypadku mówić o pożyczce leksykalnej. Inne zaś formy, a zwłaszcza derywat *mězinъkъ, który nie ma w języku polskim żadnego poświadczenia postaci z mie-, może należy przyjąć jako ukraińską pożyczkę wyrazową.

https://doi.org/10.31286/JP.101.2.9
PDF

Bibliografia

Altbauer M. 1928: Jeszcze o mizińcu || mizynku, „Język Polski” XIII, z. 2, s. 49–50.
Zobacz w Google Scholar

AGWB: Atlas gwar wschodniosłowiańskich Białostocczyzny, t. 1, red. S. Glinka, A. Obrębska-Jabłońska, J. Siatkowski, t. 2–3, red. S. Glinka, t. 4–10, red. I. Maryniakowa, t. 1, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1980, t. 2–3, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1989–1993, t. 4–10, Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy, Warszawa 1995–2012.
Zobacz w Google Scholar

Bezlaj F. 1977–2005: Etimološki slovar slovenskega jezika, t. 1–4, Mladinska Knjiga, Ljubljana.
Zobacz w Google Scholar

Brückner A. 1957: Słownik etymologiczny języka polskiego, Wiedza Powszechna, Warszawa.
Zobacz w Google Scholar

Cechosz-Felczyk I. 2004: Słownictwo gwary Oleszkowiec i Hreczan (Greczan) na Podolu, Lexis, Kraków.
Zobacz w Google Scholar

Dal V.I. 1955–1956: Tolkovyj slovar′ živogo velikorusskogo âzyka, t. 1–4, Moskva.
Zobacz w Google Scholar

ESBM: Ètymalagìčny sloŭnìk belaruskaj movy, red. V.U. Martynaŭ, G.A. Cyhun, Mìnsk 1978–.
Zobacz w Google Scholar

ESJS: Etymologický slovník jazyka staroslověnského, red. E. Havlová, A. Erhart, I. Janyšková, Academia, Praha 1989–2018.
Zobacz w Google Scholar

ESSJ: Ètimologičeskij slovar’ slavianskikh âzykov. Praslavianskij leksičeskij fond, red. O.N. Trubačov (A.F. Žuravlev, Ž.Ž. Varbot), Moskva 1974–.
Zobacz w Google Scholar

ESUM: Êtimologičnij slovnik ukraїns′koї movi, red. O.S. Mel′ničuk, t. 1–6, Kiїv 1982–2012.
Zobacz w Google Scholar

Gebauer J. 1903–1916: Slovník staročeský, t. 1–2, Academia, Praha.
Zobacz w Google Scholar

Giedroyć F. 1931–1933: Polski słownik lekarski, t. 1: A–Ó, t. 2: P–Z, Wydawnictwo Kasy im. Mianowskiego, Warszawa.
Zobacz w Google Scholar

Gloger Z. 1893: Słownіk gwary ludowej w Tykocіńskіm, „Prace Fіlologіczne”, t. 4, s. 795–904.
Zobacz w Google Scholar

Greń Z., Krasowska H. 2008: Słownik górali polskich na Bukowinie, Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy, Warszawa.
Zobacz w Google Scholar

Hrinčenko B. 1907–1909: Slovar′ ukraїns′koї movi, t. 1–4, Kiїv.
Zobacz w Google Scholar

Jungmann J. 1835–1839: Slovník česko-německý, t. 1–5, Praha.
Zobacz w Google Scholar

Kąś J. 2011: Słownik gwary orawskiej, t. 1–2, Księgarnia Akademicka, Kraków.
Zobacz w Google Scholar

Kostecka-Sadowa A. 2008: Słownictwo gwar polskich w Mościskach i wsiach okolicznych, [w:] J. Rieger (red.), Słownictwo kresowe. Studia i materiały, Wydawnictwo DiG, Warszawa, s. 113–260.
Zobacz w Google Scholar

Kostecka-Sadowa A. 2015: Rzeczownikowe zapożyczenia wschodniosłowiańskie w gwarach polskich, Instytut Języka Polskiego PAN, Kraków.
Zobacz w Google Scholar

Kość J. 2000: Archaizmy a interferencje w strefie polsko-ukraińskich kontaktów językowych, „Slavia Orientalis” XLIX, s. 451–462.
Zobacz w Google Scholar

Kott F.Š. 1878–1893: Česko-německý slovník, zvláště gramaticko-frazeologický, t. 1–7, Tiskem a nákladem knihtiskárny Josefa Koláře, Praha.
Zobacz w Google Scholar

Kremer A. 1870/1999: Słowniczek prowincjonalizmów podolskich, [w:] J. Rieger (red.), Język polski dawnych Kresów wschodnich, t. 2: Studia i materiały, Wydawnictwo Naukowe Semper, Warszawa, s. 259–340.
Zobacz w Google Scholar

L: S.B. Linde, Słownik języka polskiego, wyd. 2, popr. i pomn., t. I–VI, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Lwów 1854–1860.
Zobacz w Google Scholar

Lehr T. 1914: O mowie Polaków w Galicji wschodniej, „Język Polski” II, s. 40–51.
Zobacz w Google Scholar

Lwów 2015: Słownictwo gwarowe przesiedleńców z Ukrainy. Słownik porównawczy kilku wsi we Lwowskiem, z materiałów zebranych pod kierunkiem W. Paryla, oprac. przez K. Czarnecką, D.A. Kowalską, E. Rudolf-Ziółkowską, red. K. Czarnecka, D.A. Kowalska, Lexis, Kraków.
Zobacz w Google Scholar

Nitsch K. [1927/1945] 1955: Zbieranie słownictwa ludowego 1. Mizynek, „Język Polski” XII, z. 4, s. 119–121; [dodatek] „Język Polski” XXV, z. 1, s. 31; przedruk: Wybór pism polonistycznych, t. 2, Studia wyrazowe, Wrocław 1955, s. 230–232.
Zobacz w Google Scholar

OLA IX: Obŝeslavânskij lingvističeskij atlas. Seriâ leksiko-slovoobrazovatel′naâ, vyp. 9, 2009: Čelovek. Ogólnosłowiański atlas językowy, Seria leksykalno-słowotwórcza, t. 9. Człowiek, red. J. Siatkowski, J. Waniakowa, Instytut Języka Polskiego PAN, Kraków.
Zobacz w Google Scholar

Osipowicz A. 2009: Słowniczek gwary augustowskiej, [w:] Dziewiętnastowieczne słowniczki gwarowe z Polski północno-wschodniej, red. B. Nowowiejski, Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, Białystok, s. 7–130.
Zobacz w Google Scholar

Parylak P. 1877/1999: Prowincjonalizmy mowy polskiej w Drohobyczu i jego okolicach, [w:] Rieger J. (red.), Język polski dawnych Kresów Wschodnich, t. 2: Studia i materiały, Wydawnictwo Naukowe Semper, Warszawa, s. 341–363.
Zobacz w Google Scholar

Pleszczyński A. 1892: Bojarzy międzyrzeccy. Studium etnograficzne, Skład główny w księgarni M. Arcta, Warszawa.
Zobacz w Google Scholar

Plet-Pleteršnik M. 1894–1895: Slovensko-nemški slovar, t. 1–2, Državna založba Slovenije, Ljubljana.
Zobacz w Google Scholar

PS: Příruční slovník jazyka českého, 1933–1957, t. 1–8, Státní nakladatelství, Praha.
Zobacz w Google Scholar

RóżnSłow: I. Maryniakowa, D.K. Rembiszewska, J. Siatkowski, Różnojęzyczne słownictwo gwarowe Podlasia, Suwalszczyzny i północno-wschodniego Mazowsza, Instytut Slawistyki PAN, Warszawa 2015.
Zobacz w Google Scholar

SXVII–XVIII: Słownik języka polskiego XVII i 1. połowy XVIII wieku, oprac. zespół Pracowni Historii Języka Polskiego XVII i XVIII w. Zakładu Językoznawstwa Instytutu Języka Polskiego Polskiej Akademii Nauk w Krakowie pod kier. K. Siekierskiej, Instytut Języka Polskiego PAN, Kraków 1999–.
Zobacz w Google Scholar

SGPKarł: J. Karłowicz, Słownik gwar polskich, t. 1–6, Akademia Umiejętności, Kraków 1900–1911.
Zobacz w Google Scholar

SGP PAN: Słownik gwar polskich, oprac. przez Zakład Dialektologii Polskiej Instytutu Języka Polskiego Polskiej Akademii Nauk w Krakowie, red. M. Karaś, J. Reichan, S. Urbańczyk, J. Okoniowa, B. Grabka, R. Kucharzyk, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, Wrocław–Warszawa–Kraków 1979–1991 (t. 1–3), Instytut Języka Polskiego PAN, Kraków 1992–2020 (t. 4–10, z. 2).
Zobacz w Google Scholar

SGStar: I. Grek-Pabisowa, I. Maryniakowa, Słownik gwary starowierców mieszkających w Polsce, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1980.
Zobacz w Google Scholar

SJS: Slovník jazyka staroslověnského, 1966–1997, red. Josef Kurz, Zoe Hauptová, sv. I–IV, Československá Akademie Věd, Praha.
Zobacz w Google Scholar

Snoj M. 2016: Slovenski etimološki slovar, Tretja izdaja, Mladinska knjiga, Ljubljana.
Zobacz w Google Scholar

SPXVI: Słownik polszczyzny XVI wieku, red. M.R. Mayenowa (t. 1–34), K. Mrowcewicz (t. 35–38), t. 1–22, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, Wrocław–Warszawa–Kraków 1966–1994, t. 23–38, Instytut Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk, Warszawa 1995–2020.
Zobacz w Google Scholar

SPZB: Sloŭnìk belaruskìh gavorak paŭnočna-zahodnâj Belarusì i âe pagranìčča u pâcì tamah, 1979–1986, Û. F. Mackievìč, Mìnsk.
Zobacz w Google Scholar

SRJXI–XVII: Slovar′ russkogo âzyka XI–XVII vv., red. S.G. Barhudarov (F.P. Filin, D.N. Šmelev, G.A. Bogatova, V.B. Krys′ko, R.N. Krivko), Moskva 1975–.
Zobacz w Google Scholar

SRNG: Slovar′ russkih narodnyh govorov, sostavil (s II t. gl. red.) F.P. Filin (F.P. Sorokoletov), Moskva–Leningrad–Sankt-Petersburg 1965–.
Zobacz w Google Scholar

SSJČ: Slovník spisovného jazyka českého, red. B. Havránek, t. 1–4, Česká akademie věd, Praha 1960–1971.
Zobacz w Google Scholar

SSKJ: Slovar slovenskega knjižnega jezika, t. 1–5, DZS, Ljubljana 1970–1991.
Zobacz w Google Scholar

SSRLJ: Slovar′ sovremennogo russkogo literaturnogo âzyka, red. F.P. Filin, t. 1–18, Moskva–Leningrad 1950–1965.
Zobacz w Google Scholar

SUM: Slovnik ukraїns′koї movi, red. Ì.K. Bìlodìd, t. 1–11, Kiїv 1970–1980.
Zobacz w Google Scholar

SUMXVI–XVII: Slovnik ukraїns′koї movi XVI – peršoї polovini XVII st., red. D.G. Grinčišin, Nacìonal′na Akademìâ Nauk Ukraïni, L′vìv 1994–.
Zobacz w Google Scholar

SW: Słownik języka polskiego, red. J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiedzki, t. 1–8, nakładem prenumeratorów i Kasy im. Mianowskiego, Warszawa 1900–1927.
Zobacz w Google Scholar

SWil: Słownik języka polskiego, t. 1–2, wyd. staraniem i kosztem M. Orgelbranda, Wilno 1861 (online: http://eswil.ijp-pan.krakow.pl/) (Słownik wileński).
Zobacz w Google Scholar

Szymczak M. 1970: Nazwy najmłodszego dziecka w rodzinie, „Prace Filologiczne” XX, s. 325–329.
Zobacz w Google Scholar

Tarnopol 2007: Słownictwo gwarowe przesiedleńców z Ukrainy. Słownik porównawczy kilku wsi w Tarnopolskiem, z materiałów zebranych pod kierunkiem W. Paryla, oprac. przez K. Czarnecką, D. Kowalską, E. Rudolf-Ziółkowską, red. J. Rieger, Lexis, Kraków.
Zobacz w Google Scholar

Tiktin H. 1903–1925: Rumänisch-deutsches Wörterbuch, t. 1–3, Staatsdruckeri, Bukarest.
Zobacz w Google Scholar

TSBM: Tlumačalny sloŭnìk belaruskaj movy, red. K.K. Atrahovìč, t. 1–5, Mìnsk 1977–1984.
Zobacz w Google Scholar

Skip to content