Formuła zalecenia służb jako wyraz grzeczności językowej w epistolografii polskiej XVII i XVIII wieku
PDF

Słowa kluczowe

epistolografia
grzeczność językowa
formuła
język polski XVII i XVIII wieku
służba

Jak cytować

Sicińska, K. (2021). Formuła zalecenia służb jako wyraz grzeczności językowej w epistolografii polskiej XVII i XVIII wieku. Język Polski, (2), 87–99. https://doi.org/10.31286/JP.101.2.7

Abstrakt

Przedmiotem opisu uczyniono formułę zalecenia służb (oddania usług) poświadczoną w epistolografii polskiej XVII i XVIII wieku. Przedstawiono strukturę formalno-semantyczną formuły oraz jej ewolucję, wykazując m.in., że w XVII w. tworzyła ona integralną całość z formułą oddania się łasce, np. oddawać (zalecać) usługi łasce, zaś w XVIII w. łączyła się z kategorią powinności, np. być w obowiązku usług, a ponadto przybierała nową postać typu czekać na rozkazy || czekać rozkazów. Wskazano powiązania formuły służebnej z innymi aktami etykiety epistolarnej doby średniopolskiej oraz z ówczesnym modelem grzeczności szlacheckiej.

https://doi.org/10.31286/JP.101.2.7
PDF

Bibliografia

Cybulski M. 1994a: O staropolskich i średniopolskich zwyczajowych określeniach nadawcy wypowiedzi, [w:] M. Kucała, Z. Krążyńska (red.), Studia historycznojęzykowe, t. 1, Instytut Języka Polskiego PAN, Kraków, s. 205–212.
Zobacz w Google Scholar

Cybulski M. 1994b: Pan i sługa. Niektóre społeczne uwarunkowania zmian w polskich obyczajach językowych, [w:] E. Wrocławska (red.), Uwarunkowania i przyczyny zmian językowych. Zbiór studiów, Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy, Warszawa, s. 31–39.
Zobacz w Google Scholar

Cybulski M. 1997: Elementy polskiej etykiety językowej w Trylogii Sienkiewicza, „Rozprawy Komisji Językowej Łódzkiego Towarzystwa Naukowego”, t. 42, s. 43–131.
Zobacz w Google Scholar

Cybulski M. 2001: Formy nawiązania i zakończenia kontaktu w dawnej polszczyźnie (w XVI–XVIII wieku), [w:] A. Kowalska, O. Wolińska (red.), Studia historycznojęzykowe, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, Katowice, s. 29–36.
Zobacz w Google Scholar

Cybulski M. 2003: Obyczaje językowe dawnych Polaków. Formuły werbalne w dobie średniopolskiej, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.
Zobacz w Google Scholar

Cybulski M. 2005: Obyczaje językowe w dobie średniopolskiej, [w:] S. Borawski (red.), Rozprawy o historii języka polskiego, Oficyna Wydawnicza Uniwersytetu Zielonogórskiego, Zielona Góra, s. 149–211.
Zobacz w Google Scholar

Cybulski M. 2010: Podziały społeczne i terytorialne odzwierciedlone w formułach dawnej etykiety językowej, [w:] M. Kuźmicki, M. Osiewicz (red.), Żywe problemy historii języka, Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, Poznań, s. 99–116.
Zobacz w Google Scholar

ESXVII: Elektroniczny słownik języka polskiego XVII i XVIII wieku, red. W. Gruszczyński (online: http://sxvii.pl), wraz z kartoteką (dostęp: 20 lutego 2018).
Zobacz w Google Scholar

Kałkowska A. 1982: Struktura składniowa listu, Zakład Narodowy im. Ossolińskich–Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, Wrocław.
Zobacz w Google Scholar

Książek E. 2008: Tekst epistolarny w świetle etykiety językowej, Wydawnictwo Naukowe Akademii Pedagogicznej, Kraków.
Zobacz w Google Scholar

Lancholc T. 1998: List, [w:] T. Michałowska (red.), Słownik literatury staropolskiej. Średniowiecze – renesans – barok, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław, s. 456–461.
Zobacz w Google Scholar

Lesz-Duk M. 1988: O przekształcaniu się dopełnień dopełniaczowych i biernikowych w dopełnienia przyimkowe w języku polskim, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Linguistica”, t. 19, s. 25–47.
Zobacz w Google Scholar

L: S.B. Linde, Słownik języka polskiego, wyd. 2, popr. i pomn., t. I–VI, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Lwów 1854–1860.
Zobacz w Google Scholar

Marcjanik M. 2001: Etykieta językowa, [w:] J. Bartmiński (red.), Współczesny język polski, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin, s. 281–291.
Zobacz w Google Scholar

Matuszewska P. 1982: Listowniki polskie. Stan i perspektywy badań, „Pamiętnik Literacki”, z. 3–4, s. 41–53.
Zobacz w Google Scholar

Matuszewska P. 1999a: List w XVIII-wiecznych drukach. Zarys typologii, [w:] eadem, Gry z adresatem. Studia o poezji i epistolografii wieku oświecenia, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław, s. 93–104.
Zobacz w Google Scholar

Matuszewska P. 1999b: Pod hasłem naturalności. O listowniku Stanisława Szymańskiego, [w:] eadem, Gry z adresatem. Studia o poezji i epistolografii wieku oświecenia, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław, s. 121–157.
Zobacz w Google Scholar

Mroczek K. 1978: Tytulatura w korespondencji staropolskiej jako problem stosunku między nadawcą a odbiorcą, „Pamiętnik Literacki” LXIX, z. 2, s. 127–148.
Zobacz w Google Scholar

Pawłowska A. 2014: Formuły werbalne polskiej etykiety językowej od połowy XVIII do lat sześćdziesiątych XIX wieku, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.
Zobacz w Google Scholar

Pisarkowa K. 1984: Historia składni języka polskiego, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław.
Zobacz w Google Scholar

Sicińska K. 2013: Polszczyzna południowokresowa XVII i XVIII wieku (na podstawie epistolografii), Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.
Zobacz w Google Scholar

Sicińska K. 2017: Formuły subskrypcji w korespondencji z terenu Kresów Południowo-Wschodnich (XVII–XVIII wiek). Cz. 1, [w:] P. Borek, M. Olma (red.), Epistolografia w dawnej Rzeczypospolitej, t. VII: Literatura, historia, język, Collegium Columbinum, Kraków, s. 277–298.
Zobacz w Google Scholar

Sicińska K. 2019: Formuła wyrażania szacunku w strukturze osiemnastowiecznego listu polskiego, „LingVaria” XIV, z. 2 (28), s. 107–119.
Zobacz w Google Scholar

Sicińska K. 2020: Wierność, powinność, uniżoność i inne kategorie grzeczności językowej w finalnych formułach epistolarnych XVIII wieku, „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza”, t. 27, nr 1, s. 163–183.
Zobacz w Google Scholar

Skwarczyńska S. 2006: Teoria listu, oprac. E. Feliksiak, M. Leś, Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, Białystok.
Zobacz w Google Scholar

SJPDor: Słownik języka polskiego, red. W. Doroszewski, t. 1–11, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1958–1969.
Zobacz w Google Scholar

SW: Słownik języka polskiego, red. J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiedzki, t. 1–8, nakładem prenumeratorów i Kasy im. Mianowskiego, Warszawa 1900–1927.
Zobacz w Google Scholar

Wojtak M. 1992: Wybrane elementy staropolskiej etykiety językowej, [w:] J. Anusiewicz, M. Marcjanik (red.), Polska etykieta językowa, „Język a Kultura”, t. 6, s. 33–40.
Zobacz w Google Scholar

Wojtak M. 1999: Staropolska etykieta językowa jako obraz relacji międzyludzkich (wybrane zagadnienia), [w:] A. Pajdzińska, P. Krzyżanowski (red.), Przeszłość w językowym obrazie świata, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin, s. 205–216.
Zobacz w Google Scholar

Skip to content