Abstrakt
The author tries to: 1) determine the frequency and scope of occurrence of the lexeme peasant in the second half of the 18th century and the first decades of the following century; 2) explain the reasons for such repartition of the word in the given period. Moreover, the text includes information about other names of village inhabitants living in the state of economic and political dependence, which were in use in the age of Enlightenment. The word peasant was a new element in the 18th century Polish. It gained full literary rights only after the period of partitions of Poland. The advancement of the lexeme took place to a large extent thanks to the practice of authors of utilitarian writings (official and journalistic). Its success was determined mainly by the texts of the Enlightenment reformers. The influence of this environment caused a rapid increase in the acceptance of the used language. This process also referred to the analyzed word. In the consciousness of Polish people at the turn of the 18th and 19th century, the word peasant was a catalyst of progressive contents and positive emotions.
Bibliografia
Aleksandrowska E. (wybór i oprac.) 1976: Monitor 1765–1785, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław.
Zobacz w Google Scholar
Archiwum Komisji Prawniczej 1938: t. 11: Polskie ustawy wiejskie, oprac. S. Kutrzeba, Polska Akademia Umiejętności, Kraków.
Zobacz w Google Scholar
Bartmiński J. 2001: Język w kontekście kultury, [w:] Współczesny język polski, red. J. Bartmiński, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin, s. 13–22.
Zobacz w Google Scholar
Brodziński K. 1874: Synonimy polskie, [w:] Pisma, t. 7, Poznań.
Zobacz w Google Scholar
Brzeziński J. 1982: Stylizacja folklorystyczna w liryce oświecenia, [w:] Studia i Materiały WSP w Zielonej Górze, nr 7, Nauki Filologiczne III, red. W. Pasterniak, Wydawnictwo Uczelniane WSP w Zielonej Górze, Zielona Góra, s. 91–108.
Zobacz w Google Scholar
Gajda S. 2005: Współczesna polszczyzna artystyczna, [w:] Ogród nauk filologicznych. Księga Jubileuszowa poświęcona Profesorowi Stanisławowi Kochmanowi, red. M. Balowski, W. Chlebda, Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, Opole, s. 173–188.
Zobacz w Google Scholar
Goliński Z. 1984: Wstęp, [w:] Abyśmy o ojczyźnie naszej radzili. Antologia publicystyki doby stanisławowskiej, oprac. Z. Goliński, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa, s. 5–20.
Zobacz w Google Scholar
Górski R. 1991: Folklor, [w:] Słownik literatury polskiego oświecenia, red. T. Kostkiewiczowa, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław.
Zobacz w Google Scholar
Inglot S. (oprac.) 1952: Próby reform włościańskich w Polsce XVIII wieku. Wybór źródeł, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław.
Zobacz w Google Scholar
Jabłonowska A. 1786: Ustawy powszechne dla dóbr moich rządców, t. 1, Warszawa.
Zobacz w Google Scholar
Kartoteka Słownika języka polskiego XVII i 1. połowy XVIII wieku, Repozytorium Cyfrowe Instytutów Naukowych (online: http://rcin.org.pl, dostęp: 16 maja 2014).
Zobacz w Google Scholar
Kluk K. 1781: Roślin potrzebnych [...] utrzymanie, t. 3, Warszawa.
Zobacz w Google Scholar
Konstytucja 3 maja 1991 (1791): oprac. J. Kowecki, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.
Zobacz w Google Scholar
Kosiński A. 1814: Uwagi nad myślami do zamiaru polepszenia bytu włościan polskich, Poznań.
Zobacz w Google Scholar
Kościuszko T. 1871: Tadeusz Kościuszko, jego odezwy i raporta. Wstęp i objaśnienia dołączył L. Nabielak, t. 1–6, Paryż.
Zobacz w Google Scholar
Koźmian K. 1839: Ziemiaństwo polskie, Wrocław.
Zobacz w Google Scholar
Maćkowiak 2001: Słownik a poezja. Z zagadnień świadomości leksykalnostylistycznej polskiego oświecenia, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Zielonej Górze, Zielona Góra.
Zobacz w Google Scholar
Maćkowiak K. 2005: „Łzami by tu pisać potrzeba”. Leksykalne właściwości stylu polskiej dydaktyki wierszowanej czasów oświecenia, Oficyna Wydawnicza Uniwersytetu Zielonogórskiego, Zielona Góra.
Zobacz w Google Scholar
Maruszewski F. 1815: Uwagi w materii wydobycia włościan z teraźniejszego ich stanu, Warszawa.
Zobacz w Google Scholar
Naruszewicz A. 1837: Historia narodu polskiego, t. 9, Lipsk.
Zobacz w Google Scholar
Pawlikowski J. 1788: O poddanych polskich, Kraków.
Zobacz w Google Scholar
Pepłowski F. 1961: Słownictwo i frazeologia polskiej publicystyki okresu oświecenia i romantyzmu, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa.
Zobacz w Google Scholar
Perzyna L. 1793: Lekarz dla włościan, Kalisz.
Zobacz w Google Scholar
Skrzetuski W. 1784: Prawo polityczne narodu polskiego, t. 2, Warszawa.
Zobacz w Google Scholar
Staszic S. 2003 (1790): Przestrogi dla Polski, oprac. S. Czarnowski, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław.
Zobacz w Google Scholar
Surowiecki W. 1807: Uwagi względem poddanych w Polszcze i projekt do ich uwolnienia, Warszawa.
Zobacz w Google Scholar
Szumski T. 1809: Dokładna nauka języka i stylu polskiego, t. 2, Poznań.
Zobacz w Google Scholar
Śliwa D. 2000: Formalne i nieformalne powiązania hiperonimów z hiponimami, Biuletyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego LVI.
Zobacz w Google Scholar
Świtkowski P. 1782: Budowanie wiejskie, Warszawa.
Zobacz w Google Scholar
Uniwersał połaniecki 1984 (1794): oprac. J. Topolski, Wydawnictwo Lubelskie, Lublin.
Zobacz w Google Scholar
Wybicki Józef 1955 (1777–1787): Listy patriotyczne, oprac. K. Opałek, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław.
Zobacz w Google Scholar
Zamoyski A. 1778: Zbiór praw sądowych, cz. 1, Warszawa.
Zobacz w Google Scholar
Zieniukowa J. 1968: Elementy kresowe w języku Jana S. Jabłonowskiego, Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej VII, s. 55–64.
Zobacz w Google Scholar