O karierze literackiej leksemu włościanin w epoce oświecenia
PDF

Słowa kluczowe

oświecenie
styl
rozwój polskiego systemu leksykalno-semantycznego

Jak cytować

Maćkowiak, K. (2014). O karierze literackiej leksemu włościanin w epoce oświecenia. Język Polski, 94(3), 228–238. https://doi.org/10.31286/JP.94.3.5

Abstrakt

The author tries to: 1) determine the frequency and scope of occurrence of the lexeme peasant in the second half of the 18th century and the first decades of the following century; 2) explain the reasons for such repartition of the word in the given period. Moreover, the text includes information about other names of village inhabitants living in the state of economic and political dependence, which were in use in the age of Enlightenment. The word peasant was a new element in the 18th century Polish. It gained full literary rights only after the period of partitions of Poland. The advancement of the lexeme took place to a large extent thanks to the practice of authors of utilitarian writings (official and journalistic). Its success was determined mainly by the texts of the Enlightenment reformers. The influence of this environment caused a rapid increase in the acceptance of the used language. This process also referred to the analyzed word. In the consciousness of Polish people at the turn of the 18th and 19th century, the word peasant was a catalyst of progressive contents and positive emotions.

https://doi.org/10.31286/JP.94.3.5
PDF

Bibliografia

Aleksandrowska E. (wybór i oprac.) 1976: Monitor 1765–1785, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław.
Zobacz w Google Scholar

Archiwum Komisji Prawniczej 1938: t. 11: Polskie ustawy wiejskie, oprac. S. Kutrzeba, Polska Akademia Umiejętności, Kraków.
Zobacz w Google Scholar

Bartmiński J. 2001: Język w kontekście kultury, [w:] Współczesny język polski, red. J. Bartmiński, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin, s. 13–22.
Zobacz w Google Scholar

Brodziński K. 1874: Synonimy polskie, [w:] Pisma, t. 7, Poznań.
Zobacz w Google Scholar

Brzeziński J. 1982: Stylizacja folklorystyczna w liryce oświecenia, [w:] Studia i Materiały WSP w Zielonej Górze, nr 7, Nauki Filologiczne III, red. W. Pasterniak, Wydawnictwo Uczelniane WSP w Zielonej Górze, Zielona Góra, s. 91–108.
Zobacz w Google Scholar

Gajda S. 2005: Współczesna polszczyzna artystyczna, [w:] Ogród nauk filologicznych. Księga Jubileuszowa poświęcona Profesorowi Stanisławowi Kochmanowi, red. M. Balowski, W. Chlebda, Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, Opole, s. 173–188.
Zobacz w Google Scholar

Goliński Z. 1984: Wstęp, [w:] Abyśmy o ojczyźnie naszej radzili. Antologia publicystyki doby stanisławowskiej, oprac. Z. Goliński, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa, s. 5–20.
Zobacz w Google Scholar

Górski R. 1991: Folklor, [w:] Słownik literatury polskiego oświecenia, red. T. Kostkiewiczowa, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław.
Zobacz w Google Scholar

Inglot S. (oprac.) 1952: Próby reform włościańskich w Polsce XVIII wieku. Wybór źródeł, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław.
Zobacz w Google Scholar

Jabłonowska A. 1786: Ustawy powszechne dla dóbr moich rządców, t. 1, Warszawa.
Zobacz w Google Scholar

Kartoteka Słownika języka polskiego XVII i 1. połowy XVIII wieku, Repozytorium Cyfrowe Instytutów Naukowych (online: http://rcin.org.pl, dostęp: 16 maja 2014).
Zobacz w Google Scholar

Kluk K. 1781: Roślin potrzebnych [...] utrzymanie, t. 3, Warszawa.
Zobacz w Google Scholar

Konstytucja 3 maja 1991 (1791): oprac. J. Kowecki, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.
Zobacz w Google Scholar

Kosiński A. 1814: Uwagi nad myślami do zamiaru polepszenia bytu włościan polskich, Poznań.
Zobacz w Google Scholar

Kościuszko T. 1871: Tadeusz Kościuszko, jego odezwy i raporta. Wstęp i objaśnienia dołączył L. Nabielak, t. 1–6, Paryż.
Zobacz w Google Scholar

Koźmian K. 1839: Ziemiaństwo polskie, Wrocław.
Zobacz w Google Scholar

Maćkowiak 2001: Słownik a poezja. Z zagadnień świadomości leksykalnostylistycznej polskiego oświecenia, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Zielonej Górze, Zielona Góra.
Zobacz w Google Scholar

Maćkowiak K. 2005: „Łzami by tu pisać potrzeba”. Leksykalne właściwości stylu polskiej dydaktyki wierszowanej czasów oświecenia, Oficyna Wydawnicza Uniwersytetu Zielonogórskiego, Zielona Góra.
Zobacz w Google Scholar

Maruszewski F. 1815: Uwagi w materii wydobycia włościan z teraźniejszego ich stanu, Warszawa.
Zobacz w Google Scholar

Naruszewicz A. 1837: Historia narodu polskiego, t. 9, Lipsk.
Zobacz w Google Scholar

Pawlikowski J. 1788: O poddanych polskich, Kraków.
Zobacz w Google Scholar

Pepłowski F. 1961: Słownictwo i frazeologia polskiej publicystyki okresu oświecenia i romantyzmu, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa.
Zobacz w Google Scholar

Perzyna L. 1793: Lekarz dla włościan, Kalisz.
Zobacz w Google Scholar

Skrzetuski W. 1784: Prawo polityczne narodu polskiego, t. 2, Warszawa.
Zobacz w Google Scholar

Staszic S. 2003 (1790): Przestrogi dla Polski, oprac. S. Czarnowski, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław.
Zobacz w Google Scholar

Surowiecki W. 1807: Uwagi względem poddanych w Polszcze i projekt do ich uwolnienia, Warszawa.
Zobacz w Google Scholar

Szumski T. 1809: Dokładna nauka języka i stylu polskiego, t. 2, Poznań.
Zobacz w Google Scholar

Śliwa D. 2000: Formalne i nieformalne powiązania hiperonimów z hiponimami, Biuletyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego LVI.
Zobacz w Google Scholar

Świtkowski P. 1782: Budowanie wiejskie, Warszawa.
Zobacz w Google Scholar

Uniwersał połaniecki 1984 (1794): oprac. J. Topolski, Wydawnictwo Lubelskie, Lublin.
Zobacz w Google Scholar

Wybicki Józef 1955 (1777–1787): Listy patriotyczne, oprac. K. Opałek, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław.
Zobacz w Google Scholar

Zamoyski A. 1778: Zbiór praw sądowych, cz. 1, Warszawa.
Zobacz w Google Scholar

Zieniukowa J. 1968: Elementy kresowe w języku Jana S. Jabłonowskiego, Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej VII, s. 55–64.
Zobacz w Google Scholar

Skip to content