Słowa kluczowe
prawo językowe Behaghela
statystyka językoznawcza
Jak cytować
Abstrakt
W 1909 r. Otto Behaghel na podstawie materiału zaczerpniętego z kilkudziesięciu języków świata sformułował prawo, które nazwał prawem rosnących członów. Mówi ono, że w stałych zbitkach wyrazowych, zawierających elementy równorzędne, szyk podlega określonej prawidłowości na ogół człon krótszy stoi na pierwszym miejscu, a człon dłuższy na drugim (miarą długości jest liczba sylab). Ilościowa weryfikacja tego prawa polega na porównaniu proporcji frekwencyjnych między wariantywnymi konstrukcjami współrzędnymi, w których oba elementy o różnej długości (mierzonej w sylabach) mają szyk przestawny, np. ból i cierpienie – cierpienie i ból, ład i porządek – porządek i ład, sacrum i profanum – profanum i sacrum, treść i forma – forma i treść. Obliczenia zostały oparte na materiale zaczerpniętym z Narodowego Korpusu Języka Polskiego. We wszystkich szesnastu analizowanych parach połączeń występuje przewaga szyku: rzeczownik krótszy – rzeczownik dłuższy. Wpływ prawa Behaghela na linearne uporządkowanie składników wynika prawdopodobnie ze względów eufonicznych: konstrukcje z elementem krótszym na pierwszym miejscu są łatwiejsze do wymówienia, brzmią w odczuciu użytkowników polszczyzny lepiej i łatwiej zapadają w pamięć.
Bibliografia
Behaghel O. 1909: Beziehungen zwischen Umfang und Reihenfolge von Satzgliedern, Indogermanische Forschungen, t. 25, s. 110–142.
Zobacz w Google Scholar
Bobrowski I. 1998: Zaproszenie do językoznawstwa, Instytut Języka Polskiego PAN, Kraków.
Zobacz w Google Scholar
Damborský J. 1966: Apozycyjne zestawienia we współczesnej polszczyźnie, Język Polski XLVI, s. 255–268.
Zobacz w Google Scholar
Grobler A. 2006: Metodologia nauk, Wydawnictwo Aureus, Znak, Kraków.
Zobacz w Google Scholar
Hammerl R., Sambor J. 1990: Statystyka dla językoznawców, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa.
Zobacz w Google Scholar
Hammerl R., Sambor J. 1993: O statystycznych prawach językowych, Polskie Towarzystwo Semiotyczne — Zakład Semiotyki Logicznej, Warszawa.
Zobacz w Google Scholar
Jodłowski S. 1962: Zestawienia bliźniacze, Biuletyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego XXI, s. 49–60.
Zobacz w Google Scholar
Klebanowska B., Kochański W., Markowski A. 1985: O dobrej i złej polszczyźnie, Wiedza Powszechna, Warszawa.
Zobacz w Google Scholar
Kovács F. 1977: Struktury i prawa językowe, przeł. M. Sysak-Borońska, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław.
Zobacz w Google Scholar
Kułacka A. 2009: Procedura weryfikacji prawa Kryłowa, LingVaria, nr 2, s. 9–20.
Zobacz w Google Scholar
Kułacka A. 2011: Statystyczne prawa językowe. Na przykładzie prawa Menzeratha-Altmanna w składni języków polskiego i angielskiego, Oficyna Wydawnicza Atut – Wrocławskie Wydawnictwo Oświatowe, Wrocław.
Zobacz w Google Scholar
Mańczak W. 1996: Problemy językoznawstwa ogólnego, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław.
Zobacz w Google Scholar
Miodek J. 1983: Rzecz o języku. Szkice o współczesnej polszczyźnie, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław.
Zobacz w Google Scholar
NKJP: Narodowy Korpus Języka Polskiego, online: http://nkjp.pl.
Zobacz w Google Scholar
Ożdżyński J. 1970: Połączenia bliźniacze w słownictwie sportowym, Rocznik Naukowo-Dydaktyczny WSP w Krakowie, z. 38, Prace Językoznawcze I, s. 61–74.
Zobacz w Google Scholar
Pawłowski A. 2001: Metody kwantytatywne w sekwencyjnej analizie tekstu, Katedra Lingwistyki Formalnej Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa.
Zobacz w Google Scholar
Pietkiewicz E. 1997: Savoir vivre dla każdego, Świat Książki, Warszawa.
Zobacz w Google Scholar
Ruszkowski M. 2003: Prawo językowe Behaghela, Polonica XXII–XXIII, s. 117–121.
Zobacz w Google Scholar
Ruszkowski M. 2010a: Odchylenia od pewnej zasady grzecznościowej spowodowane działaniem prawa Behaghela, Białostockie Archiwum Językowe, nr 10, s. 251–256.
Zobacz w Google Scholar
Ruszkowski M. 2010b: O pojęciu prawo językowe, Poradnik Językowy, z. 10, s. 12–20.
Zobacz w Google Scholar
Sambor J. 1972: Słowa i liczby. Zagadnienia językoznawstwa statystycznego, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław.
Zobacz w Google Scholar
Sambor J. 1988: Lingwistyka kwantytatywna — stan badań i perspektywy rozwoju, Biuletyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego XLI, s. 47–67.
Zobacz w Google Scholar