Retoryka i dyskurs sędziowski – o relacji koncesywności w uzasadnieniach wyroków
Słowa kluczowe
koncesywność
retoryka
uzasadnienie wyroku
Jak cytować
Abstrakt
Niniejsze opracowanie wskazuje na pragmatyczno-retoryczne elementy dyskursu sądowego. W szczególności zwraca uwagę na cechy gatunkowe wyroku i dialogiczny charakter uzasadnień wyroków. W analizie wykorzystano trójsegmentowy model koncesywności (Couper-Kuhlen i Thompson; Barth-Weingarten), opracowany z myślą o analizie interakcji mówionej, i pokazano, że wyroki mają cechy dyskursu dialogicznego, w którym występują strategie uprzedzania kontrargumentów (anteoccupatio) oraz pozornej zgody (concessio). Analiza dowodzi ponadto, że uzasadnienia wyroków można postrzegać jako „niemy dialog” prowadzony z nieobecnym adwersarzem.
Bibliografia
Baron J. 2011: Dialogowość prozy kaznodziejskiej (na przykładzie kazań Antoniego Węgrzynowicza na dzień Niepokalanego Poczęcia Panny Przenajświętszej), „Homo Communicativus. Filozofia – komunikacja – język – kultura”, nr 1(6), s. 155–160.
Zobacz w Google Scholar
Barth-Weingarten D. 2003: Concession in spoken English. On the realisation of a discourse-pragmatic relation, Narr, Tübingen.
Zobacz w Google Scholar
Couper-Kuhlen E., Thompson S.A. 1999: On the concessive relation in conversational English, [w:] F.W. Neumann, S. Scheulting (red.), Anlistentag 1998 Erfurt Proceedings, Wissenschaftlicher Verlag, Trier, s. 29–39.
Zobacz w Google Scholar
Dahlman C., Feteris E.T. 2017: Legal argumentation theory. Cross-disciplinary perspectives, Springer, Dordrecht.
Zobacz w Google Scholar
Dijk van T.A. 1997: The study of discourse, [w:] T.A. van Dijk (red.), Discourse as structure and process, Sage, London, s. 1–34.
Zobacz w Google Scholar
Duszak A. 1998: Tekst, dyskurs, komunikacja międzykulturowa, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Zobacz w Google Scholar
Eemeren van F.H., Grootendorst R. 1982: The speech acts of arguing and convincing in externalised discussions, „Journal of Pragmatics”, vol. 6, s. 1–24.
Zobacz w Google Scholar
Eemeren van F.H., Grootendorst R. 1984: Speech acts in argumentative discussions. A theoretical model for the analysis of discussions directed towards solving conflicts of opinion, Foris Publications, Dordrecht.
Zobacz w Google Scholar
Eemeren van F.H., Houtlosser P., Snoeck Henkemans A.F. 2007: Argumentative indicators in discourse. A pragma-dialectical study, Springer, Dordrecht.
Zobacz w Google Scholar
Feteris E.T. 1996: The analysis and evaluation of legal argumentation from a pragma-dialectical perspective, [w:] D.M. Gabbay, H.J. Ohlbach (red.), Proceedings of the International Conference on Formal and Applied Practical Reasoning, Springer, Berlin, s. 151–166.
Zobacz w Google Scholar
Feteris E.T. 2017: Fundamentals of legal argumentation. A survey of theories on the justification of judicial decisions, Springer, Leiden.
Zobacz w Google Scholar
Feteris E.T., Kloosterhuis H. 2009: The analysis and evaluation of legal argumentation. Approaches from legal theory and argumentation theory, „Studies in Logic, Grammar and Rhetoric”, vol. 16(29), s. 307–331.
Zobacz w Google Scholar
Furdal A. 1982: Genologia lingwistyczna, „Biuletyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego” XXXIX, s. 61–71.
Zobacz w Google Scholar
Gibbons J. 2003: Forensic linguistics. An introduction to language in the justice system, Blackwell Publishing, Oxford.
Zobacz w Google Scholar
Goźdź-Roszkowski S. 2017: ‘Szacunek’ jako wartość w uzasadnieniach wyroków Sądu Najwyższego USA dotyczącego małżeństw homoseksualnych. Perspektywa juryslingwistyczna, [w:] A. Kiklewicz, J. Piwowar (red.), Wartości i wartościowanie we współczesnej humanistyce. III: perspektywa językoznawcza, Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie, Olsztyn, s. 23–32.
Zobacz w Google Scholar
Goźdź-Roszkowski S. 2020: Move analysis of legal justifications in Constitutional Tribunal Judgments in Poland. What they share and what they do not, „International Journal for the Semiotics of Law – Revue Internationale de Sémiotique Juridique”, vol. 33(3), s. 581–600.
Zobacz w Google Scholar
Grabowski A. 1999: Judicial argumentation and pragmatics. A study on the extension of the theory of legal argumentation, Księgarnia Akademicka, Kraków.
Zobacz w Google Scholar
Grochowski M. 2006: Zdania koncesywne we współczesnym języku polskim, „Filologia Polska” CCCLXXVII, nr 62, s. 219–234.
Zobacz w Google Scholar
Grzelak J. 2010: Polski język prawa – w perspektywie glottodydaktycznej, niepublikowana praca doktorska, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Poznań.
Zobacz w Google Scholar
Halliday M.A.K. 1994: An introduction to functional grammar, Edward Arnold, London.
Zobacz w Google Scholar
Lichański J.Z. 2007: Retoryka. Historia – teoria – praktyka, t. 1, DiG, Warszawa.
Zobacz w Google Scholar
Lichański J.Z. 2012: Jak Kwintylian rozumiał retorykę. Zapomniana definicja, „Forum Artis Rhetoricae”, nr 1, s. 5–11.
Zobacz w Google Scholar
Lizisowa M.T. 2006: Wypowiedź prawna i jej dekodowanie, [w:] M.T. Lizisowa (red.), Język w urzędach i sądach, Collegium Columbinum, Kraków, s. 53–63.
Zobacz w Google Scholar
Łyczywek R., Missuna O. 1982: Sztuka wymowy sądowej, Wydawnictwo Prawnicze, Warszawa.
Zobacz w Google Scholar
Malinowski A., Pełka M., Brzeski R. 2006: Przewodnik do ćwiczeń z logiki dla prawników, LexisNexis, Warszawa.
Zobacz w Google Scholar
Mała encyklopedia prawa, red. U. Kalina-Prasznic, C.H. Beck, Warszawa 2005.
Zobacz w Google Scholar
Maley Y. 1994: The language of the law, [w:] J. Gibbons (red.), Language and the law, Longman, London, s. 3–50.
Zobacz w Google Scholar
Marczyk K. 2004: Formalizacja języka prawniczego praktyki orzeczniczej (na przykładzie tekstu wyroku sądowego wraz z uzasadnieniem), [w:] E. Malinowska (red.), Język – prawo – społeczeństwo, Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, Opole, s. 157–166.
Zobacz w Google Scholar
Opałek K., Woleński J. 1988: Logika i interpretacja powinności, „Krakowskie Studia Prawnicze” XXI, s. 13–29.
Zobacz w Google Scholar
Paveau M.A., Sarfati G.É. 2009: Wielkie teorie językoznawcze. Od językoznawstwa historyczno-porównawczego do pragmatyki, przeł. I. Piechnik, Flair, Kraków.
Zobacz w Google Scholar
Perelman C. 2002: Imperium retoryki. Retoryka i argumentacja, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Zobacz w Google Scholar
Ruszer A. 2008: Mowa sądowa jako retoryczny gatunek tekstu, niepublikowana praca doktorska, Uniwersytet Jagielloński, Kraków.
Zobacz w Google Scholar
Rzeszutko M. 2003: Rozprawa sądowa w świetle lingwistyki tekstu, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin.
Zobacz w Google Scholar
Rzucidło-Grochowska I., Grochowski M. (red.) 2015: Uzasadnienia decyzji stosowania prawa, Wolters Kluwer, Warszawa.
Zobacz w Google Scholar
Sarkowicz R. 2005: Uwagi o współczesnej interpretacji prawniczej, [w:] S. Wronkowska (red.), Polska kultura prawna a proces integracji europejskiej, Zakamycze, Kraków, s. 31–42.
Zobacz w Google Scholar
Skwarczyńska S. 1954: Wstęp do nauki o literaturze, t. 1–3, Instytut Wydawniczy PAX, Warszawa.
Zobacz w Google Scholar
Stelmach J., Brożek B. 2006: Metody prawnicze. Logika – analiza – argumentacja – hermeneutyka, Wolters Kluwer Polska, Kraków.
Zobacz w Google Scholar
Szczyrbak M. 2014: The realisation of concession in the discourse of judges. A genre perspective, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków.
Zobacz w Google Scholar
Wojtak M. 1993: Styl urzędowy, [w:] J. Bartmiński (red.), Encyklopedia kultury polskiej XX wieku, t. 2: Współczesny język polski, Wiedza o Kulturze, Wrocław, s. 147–163.
Zobacz w Google Scholar