Struktura nazw roślin występujących w XVI-wiecznym polskim tłumaczeniu poradnika Piotra Krescencjusza na tle ówczesnej normy
PDF

Słowa kluczowe

historia języka
historyczne fitonimy
struktura XVI-wiecznych nazw roślin
poradnik Piotra Krescencjusza

Jak cytować

Kamper-Warejko, J. (2017). Struktura nazw roślin występujących w XVI-wiecznym polskim tłumaczeniu poradnika Piotra Krescencjusza na tle ówczesnej normy. Język Polski, 97(4), 78–90. https://doi.org/10.31286/JP.97.4.9

Abstrakt

W szkicu przedstawiono strukturę licznych fitonimów (556) zarejestrowanych w polskim tłumaczeniu poradnika Piotra Krescencjusza pt. O pomnożeniu i rozkrzewieniu wszelakich pożytkow ksiąg dwojenaście… (Kraków 1571) na tle stanu XVI-wiecznej polszczyzny. Porównanie ich z ówczesną normą miało na celu przyjrzenie się mechanizmom budowy nazw roślin w polszczyźnie tego okresu oraz odnotowanie produktywnych formantów. Na zebrany materiał złożyły się zarówno nazwy pojedyncze, jak i wieloczłonowe. Wiele z nich to wyrazy rodzime już istniejące, część to nazwy, których nie odnotowano w dawnych źródłach, są też zapożyczenia, zarówno dawne – dobrze już zasymilowane, jak i młodsze. Na podstawie analizy ich budowy i stopnia asymilacji, z uwzględnieniem analogii w słowotwórstwie nazewnictwa botanicznego, zauważona została produktywność niektórych formantów (np. –ina, -ka, -ik, -ica, -ec) oraz historyczna motywacja. Odnotowano tu również rzadkie w nazewnictwie roślin przyrostki (-nia, -ucha, -erz, -ew), w XVI stuleciu znane wyłącznie z tego tekstu lub po raz pierwszy tu zarejestrowane, które można uznać za pośrednie świadectwo żywych i działających wówczas w języku mechanizmów, reguł i schematów, a także wysokiej sprawności językowej tłumacza bądź redaktora tekstu.

https://doi.org/10.31286/JP.97.4.9
PDF

Bibliografia

Biniewicz J. 2002: Kształtowanie się polskiego języka nauk matematyczno-przyrodniczych, Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, Opole.
Zobacz w Google Scholar

Br.: A. Brückner, Słownik etymologiczny języka polskiego, Wydawnictwo Wiedza Powszechna, Warszawa 1998.
Zobacz w Google Scholar

Budziszewska W. 1965: Słowiańskie słownictwo dotyczące przyrody żywej, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwa Polskiej Akademii Nauk, Wrocław–Warszawa–Kraków.
Zobacz w Google Scholar

Buttler D., Kurkowska H., Satkiewicz H. 1986: Kultura języka polskiego, t. 1, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.
Zobacz w Google Scholar

Cyran W. 1974: Mechanizm zapożyczania wyrazów w języku polskim. „Rozprawy Komisji Językowej Łódzkiego Towarzystwa Naukowego” XX, s. 23–27.
Zobacz w Google Scholar

Gajda S. 1990: Wprowadzenie do teorii terminu, „Studia i Monografie” 162, Wyższa Szkoła Pedagogiczna im. Powstańców Śląskich w Opolu, Opole.
Zobacz w Google Scholar

GHJP: Z. Klemensiewicz, T. Lehr-Spławiński, S. Urbańczyk, Gramatyka historyczna języka polskiego, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1981.
Zobacz w Google Scholar

Jankowiak L. 2005: Słownictwo medyczne Stefana Falimirza, t. 1: Początki polskiej renesansowej terminologii medycznej, Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy, Warszawa.
Zobacz w Google Scholar

Jankowiak L. 2006: Słownictwo medyczne Stefana Falimirza, t. 2: Słownik, Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy, Warszawa.
Zobacz w Google Scholar

Kamper-Warejko J. 2014: Historia polskich nazw roślin występujących w poradniku P. Krescencjusza, „Linguistica Copernicana” 11, s. 143–158.
Zobacz w Google Scholar

Kamper-Warejko J. 2016: Słownictwo botaniczne w polskim tłumaczeniu „Ksiąg o gospodarstwie” Piotra Krescencjusza na tle epoki, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń.
Zobacz w Google Scholar

Kawecka-Gryczowa A. (red.) 1983: Drukarze dawnej Polski od XV do XVIII wieku, t. 1: Małopolska, cz. 1: Wiek XV–XVI, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław.
Zobacz w Google Scholar

Klemensiewicz Z. 1985: Historia języka polskiego, t. 2, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.
Zobacz w Google Scholar

Kleszczowa K. (red.) 1996: Słowotwórstwo języka doby staropolskiej. Przegląd formacji rzeczownikowych, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice.
Zobacz w Google Scholar

Markowski A. 2012: Kultura języka polskiego. Teoria. Zagadnienia leksykalne, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Zobacz w Google Scholar

Osiewicz M. 2013: Wariantywność graficzna „Ksiąg o gospodarstwie” Piotra Krescencjusza z 1549 roku. Studium przypadku, Wydawnictwo Rys, Poznań.
Zobacz w Google Scholar

PC: Piotr Crescentius, O pomnożeniu i rozkrzewieniu wszelakich Pożytkow Ksiąg dwojenaście: Ludziom Stanu każdego, ktorzyby się uczciwym Gospodarstwem bawili, wielce potrzebne a pożyteczne, Kraków 1571.
Zobacz w Google Scholar

Rybicka H. 1976: Losy wyrazów obcych w języku polskim, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.
Zobacz w Google Scholar

Sł.: F. Sławski, Słownik etymologiczny języka polskiego, t. 1–5, Towarzystwo Miłośników Języka Polskiego, Kraków 1952–1982.
Zobacz w Google Scholar

Spólnik A. 1990: Nazwy polskich roślin do XVIII wieku, Prace Komisji Językoznawstwa, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, Wrocław.
Zobacz w Google Scholar

SPXVI: Słownik polszczyzny XVI wieku, red. M.R. Mayenowa (t. 1–34), K. Mrowcewicz (t. 35–36), t. 1–22, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, Wrocław–Warszawa–Kraków 1966–1994, t. 23–36, Instytut Badań Literackich PAN, Warszawa 1995–2012.
Zobacz w Google Scholar

Symb.I: J. Rostafiński, Symbola ad historiam naturalem medii aevi, cz. 1, Sumptibus Universitatis Cracoviae, Kraków 1900.
Zobacz w Google Scholar

Wajda-Adamczykowa L. 1989: Polskie nazwy drzew, Komisja Językoznawstwa PAN, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław.
Zobacz w Google Scholar

Waniakowa J. 2012: Polskie gwarowe nazwy dziko rosnących roślin zielnych na tle słowiańskim, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków.
Zobacz w Google Scholar

Wróbel H. 1962: Związki staroczesko-staropolskie w terminologii botanicznej, Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Katowicach, „Prace Katedry Języka Polskiego” 2, s. 105–137.
Zobacz w Google Scholar

WSPP: Wielki słownik poprawnej polszczyzny, red. A. Markowski, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2011.
Zobacz w Google Scholar

Skip to content