Jak łączyć historyczne jednostki języka w klasy funkcjonalne? Problemy z wyodrębnianiem dopowiedzeń w materiale historycznym
PDF

Słowa kluczowe

historyczna jednostka języka
części mowy
dopowiedzenia

Jak cytować

Pastuch, M. (2017). Jak łączyć historyczne jednostki języka w klasy funkcjonalne? Problemy z wyodrębnianiem dopowiedzeń w materiale historycznym. Język Polski, 97(4), 24–37. https://doi.org/10.31286/JP.97.4.4

Abstrakt

Artykuł przedstawia problemy związane z zastosowaniem współczesnego podziału na części mowy do materiału historycznego. Autorka przyjmuje, że nie można w pełni wykorzystać ustaleń synchronicznych do analiz historycznojęzykowych. Konsekwencją takiego podejścia jest przyjęcie terminu historyczna jednostka języka, zaproponowanego przez Piotra Sobotkę. Na przykładzie jednostek leksykalnych, które w niektórych opracowaniach synchronicznych zaliczane są do klasy dopowiedzeń, dowodzi się, że w ujęciu diachronicznym nie spełniają one kryteriów stawianych częściom mowy. Prezentowane argumenty odnoszą się zarówno do współczesnych opisów podziału na części mowy (np. kryteriów oddzielenia wykrzykników od dopowiedzeń), jak i do praktycznych problemów wynikających z zastosowania dokonań synchronicznych do konkretnej dokumentacji językowej (np. wielości jednostek nieciągłych w funkcji dopowiedzenia). W konkluzji autorka proponuje, aby w opisie materiału historycznego nie stosować terminu dopowiedzenie, a wyróżnione jednostki traktować jako funkcję określonych typów partykuł.

https://doi.org/10.31286/JP.97.4.4
PDF

Bibliografia

Bogusławski A. 1976: O zasadach rejestracji jednostek języka, „Poradnik Językowy”, nr 8, s. 356–364.
Zobacz w Google Scholar

Danielewiczowa M. 2009: Opis przysłówków epistemicznych jako wyzwanie teoretyczne, „Prace Filologiczne” LIV, s. 47–61.
Zobacz w Google Scholar

Danielewiczowa M. 2014: Struktura i znaczenie eksklamatywów. Na materiale współczesnej polszczyzny, Uniwersytet Warszawski, Katedra Lingwistyki Formalnej, Warszawa.
Zobacz w Google Scholar

Dobaczewski A. 1998: Cechy składniowe i semantyczne polskich dopowiedzeń potwierdzających, Katedra Lingwistyki Formalnej, Warszawa.
Zobacz w Google Scholar

Dobaczewski A. 2014: Jeszcze o dopowiedzeniach, [w:] K. Kleszczowa, A. Szczepanek (red.), Wyrażenia funkcyjne w perspektywie diachronicznej, synchronicznej i porównawczej, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice, s. 125–133.
Zobacz w Google Scholar

Grochowski M. 1986: Polskie partykuły. Składnia, semantyka, leksykografia, Wydawnictwo PAN, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław.
Zobacz w Google Scholar

Grochowski M. 1997: Wyrażenia funkcyjne. Studium leksykograficzne. Wydawnictwo Instytutu Języka Polskiego PAN, Kraków.
Zobacz w Google Scholar

Grochowski M. 2004: Jednostki leksykalne o postaci ba jako komentarz metatekstowy, „Poradnik Językowy”, nr 2, s. 18–26.
Zobacz w Google Scholar

Grochowski M. 2006: Parentetyczne ot jako komentarz metatekstowy. Wprowadzenie do opisu, „LingVaria” I, nr 1, s. 49–56.
Zobacz w Google Scholar

Grochowski M. 2008: Założenia ogólne opisu tzw. wyrazeń funkcyjnych w Wielkim słowniku języka polskiego, [w:] P. Żmigrodzki, R. Przybylska (red.), Nowe studia leksykograficzne, Lexis, Kraków 2008, s. 11–23.
Zobacz w Google Scholar

Grochowski M. 2013: O partykule ostatecznie. Wprowadzenie do analizy semantycznej, [w:] J. Migdał, A. Piotrowska-Wojaczyk (red.), Cum reverentia, gratia, amicitia. Księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Bogdanowi Walczakowi, Wydawnictwo Rys, Poznań, s. 513–519.
Zobacz w Google Scholar

Gruszczyński W. 1987: O klasyfikacji leksemów na części mowy i opisie fleksyjnym rzeczowników w „Morfologii” IJP PAN, [w:] Studia gramatyczne VIII, Prace Instytutu Języka Polskiego PAN 63, Kraków, s. 35–52.
Zobacz w Google Scholar

Grzegorczykowa R., Laskowski R., Wróbel H. (red.) 1984: Gramatyka współczesnego języka polskiego. Morfologia, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa, s. 26–38.
Zobacz w Google Scholar

Kleszczowa K. 2015: U źródeł polskich partykuł. Derywacja funkcjonalna, przemiany, zaniki, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice.
Zobacz w Google Scholar

Krążyńska Z., Mika T., Słoboda A. 2015: Składnia średniowiecznej polszczyzny, cz. 1: Konteksty – metody – tendencje, Wydawnictwo Rys, Poznań.
Zobacz w Google Scholar

Kuraszkiewicz W. (oprac.) 1963: Wyrazy polskie w Słowniku łacińsko-polskim Jana Mączyńskiego, cz. 2: P–Z, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Biblioteka Pisarzów Polskich, Wrocław–Warszawa–Kraków.
Zobacz w Google Scholar

Kuryłowicz J. 1987: Derywacja leksykalna a derywacja syntaktyczna (przyczynek do teorii części mowy), [w:] tenże, Studia językoznawcze. Wybór prac opublikowanych w języku polskim, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa, s. 203–213.
Zobacz w Google Scholar

Laskowski R. 1998: Funkcjonalna klasyfikacja leksemów: części mowy, [w:] R. Grzegorczykowa, R. Laskowski, H. Wróbel (red.), Gramatyka współczesnego języka polskiego. Morfologia, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, s. 52–65.
Zobacz w Google Scholar

Mańczak W. (1977): Etymologia i znaczenie staropolskiego wierę, „Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej” 16, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa, s. 61– 71.
Zobacz w Google Scholar

Mika T. 2012: „Kazania świętokrzyskie” – od rękopisu do zrozumienia tekstu, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, Poznań.
Zobacz w Google Scholar

Mika T., Słoboda A. 2015: Wyrażenia funkcyjne w średniowiecznej polszczyźnie z perspektywy składniowej. Wybrane problemy badawcze, Wydawnictwo Rys, Poznań.
Zobacz w Google Scholar

Milewski T. 1976: Językoznawstwo, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.
Zobacz w Google Scholar

Pawelec R. 2003: Dzieje sztuki. Leksemy i pojęcia, Wydział Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa.
Zobacz w Google Scholar

Pawłowski T. 1986: Tworzenie pojęć w naukach humanistycznych, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.
Zobacz w Google Scholar

Sławek E. 2015: Metatekst w świetle dokonań współczesnych dokonań i teorii (nie tylko językoznawczych), [w:] A. Kozłowska, T. Korpysz (red.), Język pisarzy. Problemy metatekstu i metajęzyka, Wydawnictwo Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego, Warszawa, s. 29–41.
Zobacz w Google Scholar

Sobotka P. [w druku]: Jednostka opisu języka dawnego, [w:] M. Pastuch, M. Siuciak (red.), Historia języka polskiego w XXI wieku. Stan i perspektywy, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice.
Zobacz w Google Scholar

Twardzik W. 1997: O uważniejszym aniżeli dotychmiast tekstu staropolskiego czytaniu i jakie z niego pożytki płyną rozprawa śliczna i podziwienia godna, Wydawnictwo Instytutu Języka Polskiego PAN, Kraków.
Zobacz w Google Scholar

Ulitzka E. 2008: Podziały leksemów na części mowy w teorii gramatyki (przegląd propozycji klasyfikacyjnych ostatniego stulecia), „Polonica” XXIX, s. 45–80.
Zobacz w Google Scholar

Wajszczuk J. 2005: O metatekście, Katedra Lingwistyki Formalnej Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa.
Zobacz w Google Scholar

Wanicowa Z. 2009: Ignota, dubia, reperta. Czytać i rozumieć staropolszczyznę, Lexis, Kraków.
Zobacz w Google Scholar

Wierzbicka-Piotrowska E. 2011: Polskie zaimki nieokreślone. Wybrane zagadnienia syntaktyczne i pragmatyczne, Wydział Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa, s. 67–78.
Zobacz w Google Scholar

Wróbel H. 2001: Gramatyka języka polskiego, „Od Nowa”, Kraków, s. 73–83.
Zobacz w Google Scholar

Żabowska M. 2011: O tzw. dopowiedzeniach zaprzeczających, „Prace Filologiczne” LX, s. 353–365.
Zobacz w Google Scholar

Żmigrodzki P. 2005: Słownik jako korpus tekstów – korpus tekstów jako słownik. Perspektywy polskiej leksykografii naukowej, „Poradnik Językowy”, nr 6, s. 3–14.
Zobacz w Google Scholar

Skip to content