Słowa kluczowe
naród polski
grupy społeczne
program badań
rozwój świadomości
Jak cytować
Abstrakt
Artykuł rozpoczyna się od przeglądu polskich prac na temat świadomości językowej. Wśród nich wyróżniają się dwie monografie historyczne, które odnoszą się do świadomości całego społeczeństwa polskiego – od X do XV wieku (K. Maćkowiak 2011) oraz w okresie 1918–1939 (M. Sagan-Bielawa 2014). Autorzy innych prac analizują świadomość polskich grup społecznych, żyjących współcześnie. W części drugiej autor przedstawił definicje świadomości językowej K. Maćkowiaka i M. Sagan-Bielawy oraz cechy świadomości językowej według P. Scherfera (1983), a także definicję postaw wobec języka A. Markowskiego (1999). Mimo że wielu autorów proponowało wcześniej prowadzenie badań świadomości językowej Polaków, nie powstał żaden program takich badań. Dlatego autor proponuje siedmiopunktowy program badań świadomości językowej współczesnych Polaków, także tych mieszkających poza Polską. Artykuł kończy część poświęcona kształtowaniu świadomości językowej w przyszłości. Autor omawia tu prace analizujące fakt, że ok. 70% polskich migrantów europejskich nie przekazuje języka polskiego swoim dzieciom, uważając go za niepotrzebny.Bibliografia
Bartol-Jarosińska D. 1986: Świadomość językowa robotników warszawskich. Studium leksykalno-semantyczne, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa.
Zobacz w Google Scholar
Bugajski M. 2007: Język w komunikowaniu, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Zobacz w Google Scholar
Cegieła A. 1995: Polska norma w epoce przemian – o społecznym uwarunkowaniu działalności normatywnej, [w:] W. Pisarek, H. Zgółkowa (red.), Kultura języka dziś, Kurpisz, Poznań.
Zobacz w Google Scholar
Cygan S. 2011: Przejawy świadomości językowej mieszkańców wsi końca XX wieku na przykładzie Lasocina na Kielecczyźnie, Wydawnictwo Uniwersytetu Humanistyczno-Przyrodniczego Jana Kochanowskiego, Kielce.
Zobacz w Google Scholar
Czarnecka K. 2000: Uczniowska odmiana współczesnej polszczyzny w świadomości jej użytkowników, Wydawnictwo WiS, Poznań.
Zobacz w Google Scholar
Dębski R., Miodunka W.T. (red.) 2016: Bilingwizm polsko-obcy dziś. Od teorii i metodologii badań do studiów przypadków, Księgarnia Akademicka, Kraków.
Zobacz w Google Scholar
Greń Z. 1997: Świadomość etniczna i językowa młodego pokolenia cieszyniaków, [w:] B. Wyderka (red.), Polszczyzna Śląska. Historia i współczesność, Opolskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk, Wydział II Języka i Literatury, Opole, s. 63–82.
Zobacz w Google Scholar
Kłosińska K. 2008: O odpowiedzialności za język, [w:] J. Warchala, D. Krzyżyk (red.), Polska polityka językowa w Unii Europejskiej, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice, s. 222–243.
Zobacz w Google Scholar
Kurek H. 1995: Przemiany językowe wsi regionu krośnieńskiego. Studium socjolingwistyczne, Universitas, Kraków.
Zobacz w Google Scholar
Kurek H. 2003: Przemiany leksyki gwarowej na Podkarpaciu, Universitas, Kraków.
Zobacz w Google Scholar
Labocha J. 1990: Wpływ świadomości narodowej na język ludności polskiej Śląska Cieszyńskiego w Czechosłowacji, [w:] W. Miodunka (red.), Język polski w świecie. Zbiór studiów, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa–Kraków, s. 145–158.
Zobacz w Google Scholar
Labocha J. 1997: Polsko-czeskie pogranicze na Śląsku Cieszyńskim. Zagadnienia językowe, Księgarnia Akademicka, Kraków.
Zobacz w Google Scholar
Laskowski R. 2009: Język w zagrożeniu. Przyswajanie języka polskiego w warunkach polsko-szwedzkiego bilingwizmu, Universitas, Kraków.
Zobacz w Google Scholar
Laskowski R. 2014: Language Maintenance – Language Attrition. The Case of Polish Children in Sweden, Peter Lang Ed., Frankfurt am Main.
Zobacz w Google Scholar
Maćkowiak K. 2011: U źródeł polskiej świadomości językowej (X–XV wiek), Wydawnictwo Poznańskie, Poznań.
Zobacz w Google Scholar
Markowski A. 1999a: Postawy wobec języka, [w:] tenże (red.), Nowy słownik poprawnej polszczyzny PWN, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, s. 1722–1728.
Zobacz w Google Scholar
Markowski A. 1999b: Świadomość językowa, [w:] tenże (red.), Nowy słownik poprawnej polszczyzny PWN, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, s. 1759–1760.
Zobacz w Google Scholar
Markowski A. (red.) 1999: Nowy słownik poprawnej polszczyzny PWN, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Zobacz w Google Scholar
Miodunka W. 1990: Język a identyfikacja kulturowa i etniczna. Studium kształtowania się tożsamości rodzeństwa należącego do drugiego pokolenia Polonii australijskiej, [w:] tenże (red.), Język polski w świecie. Zbiór studiów, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa–Kraków, s. 105–126.
Zobacz w Google Scholar
Miodunka W. (red.) 1990: Język polski w świecie. Zbiór studiów, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa–Kraków.
Zobacz w Google Scholar
Miodunka W.T. 2013: 10-lecie certyfikacji języka polskiego jako obcego i jej wpływ na nauczanie polszczyzny cudzoziemców, „Języki Obce w Szkole”, nr 3, s. 16–22.
Zobacz w Google Scholar
Miodunka W.T. 2014: Dwujęzyczność polsko-obca w Polsce i poza jej granicami. Rozwój i perspektywy badań, „LingVaria” IX, nr 1, s. 199–226.
Zobacz w Google Scholar
Miodunka W.T. 2015a: [rec:] Mirosława Sagan-Bielawa. Dziedzictwo pozaborowe. Społeczna świadomość językowa Polaków w Drugiej Rzeczypospolitej, Kraków 2014, „Poradnik Językowy”, z. 7, s. 122–128.
Zobacz w Google Scholar
Miodunka W.T. 2015b: Znaczenie prac Romana Laskowskiego dla badań akwizycji języka polskiego poza granicami kraju oraz dwujęzyczności polsko-obcej, „LingVaria” X, numer specjalny, s. 105–120.
Zobacz w Google Scholar
Miodunka W.T. 2016: Polszczyzna młodzieży niepolskiego pochodzenia w Polsce na tle zmian w pojmowaniu wielokulturowości i wielojęzyczności, „Język Polski” XCVI, nr 4, s. 32–46.
Zobacz w Google Scholar
Pawłowski A. 2008: Zadania polskiej polityki językowej w Unii Europejskiej, [w:] J. Warchala, D. Krzyżyk (red.), Polska polityka językowa w Unii Europejskiej, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice, s. 113–147.
Zobacz w Google Scholar
Pawłowski A. 2017: Odmiana nazw niektórych firm i produktów jako przedmiot polityki językowej, „Język Polski” XCVII, z. 3, s. 35–47.
Zobacz w Google Scholar
Pelcowa H. 2004: Gwara – drugi język mieszkańców wsi czy „gorsza” odmiana języka ogólnopolskiego, [w:] M. Wojtak, M. Rzeszutko (red.), W kręgu wiernej mowy, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin, s. 163–177.
Zobacz w Google Scholar
Piotrowski A. 2008: O świadomości językowej współczesnych Polaków, [w:] J. Warchala, D. Krzyżyk (red.), Polska polityka językowa w Unii Europejskiej, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice, s. 244–253.
Zobacz w Google Scholar
Pisarek W. 2008: Polityka językowa w wybranych krajach europejskich, [w:] J. Warchala, D. Krzyżyk (red.), Polska polityka językowa w Unii Europejskiej, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice, s. 79–105.
Zobacz w Google Scholar
Porayski-Pomsta J. 1994: Umiejętności komunikacyjne dzieci w wieku przedszkolnym. Studium psycholingwistyczne, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa.
Zobacz w Google Scholar
Przybysz-Piwko M. 2005: Świadomość językowa. Problem nie tylko lingwistyczny, „Poradnik Językowy”, z. 5, s. 42–47.
Zobacz w Google Scholar
Sagan-Bielawa M. 2014: Dziedzictwo pozaborowe. Społeczna świadomość językowa Polaków w Drugiej Rzeczypospolitej, Księgarnia Akademicka, Kraków.
Zobacz w Google Scholar
Sagan-Bielawa M. 2017: Polszczyzna (nie tylko) dla Polaków. Pozycja języka w świecie w opinii studentów, „Język Polski” XCVII, z 3, s. 19–34.
Zobacz w Google Scholar
Sękowska E. 2015: Migracje europejskie Polaków w ramach Unii Europejskiej – przegląd badań, „Poradnik Językowy”, z. 7, s. 36–44.
Zobacz w Google Scholar
Scherfer P. 1983: Untersuchungen zum Sprachbewusstsein der Patois-Sprecher in der Franche-Comté, Günter Narr, Berlin.
Zobacz w Google Scholar
Smolicz J. 1990: Język jako wartość podstawowa kultury, [w:] W. Miodunka (red.), Język polski w świecie. Zbiór studiów, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa–Kraków, s. 23–38.
Zobacz w Google Scholar
Strycharska-Brzezina M. 2009: Koegzystencja języków etnicznych na Kresach Wschodnich w świetle utworów literackich, [w:] taż, Socjostylistyka a dzieje literatury polskiej. Studia nad stylizacją językową w utworach literackich, Collegium Columbinum, Kraków, s. 20–36.
Zobacz w Google Scholar
Tambor J. 2006: Mowa Górnoślązaków oraz ich świadomość językowa i etniczna, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice.
Zobacz w Google Scholar
Tambor J. 2008: Język polski i jego odmiany regionalne – funkcjonowanie we współczesnej Europie, [w:] J. Warchala, D. Krzyżyk (red.), Polska polityka językowa w Unii Europejskiej, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice, s. 193–209.
Zobacz w Google Scholar
Warchala J., Krzyżyk D. (red.) 2008: Polska polityka językowa w Unii Europejskiej, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice.
Zobacz w Google Scholar
Wierzbicka A. 1990: Podwójne życie człowieka dwujęzycznego, [w:] W. Miodunka (red.), Język polski w świecie. Zbiór studiów, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa–Kraków, s. 71–104.
Zobacz w Google Scholar
Wróblewska-Pawlak K. 2014: O naturalnej dwujęzyczności i przekazywaniu języka dzieciom w sytuacji imigracji, „LingVaria” IX, nr 1, s. 239–250.
Zobacz w Google Scholar
Zaczykiewicz J. 2008: Pluralizm językowy w Unii Europejskiej a praca tłumaczy, [w:] J. Warchala, D. Krzyżyk (red.), Polska polityka językowa w Unii Europejskiej, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice, s. 148–156.
Zobacz w Google Scholar
Zagórski Z. 1982: O badaniach integracji językowej w zakresie świadomości językowej w kilku województwach zachodnich, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź.
Zobacz w Google Scholar
Zechenter K. (red.) 2015: Po polsku na Wyspach. Poradnik dla rodziców dzieci dwujęzycznych, Polski Uniwersytet na Obczyźnie, Londyn.
Zobacz w Google Scholar
Zgółkowa H. 1991: Specyfika języka młodzieżowego w świadomości uczniów, „Socjolingwistyka” XI, s. 99–107.
Zobacz w Google Scholar