Kształtowanie się pojęcia PRZYRODA i jego odzwierciedlenie w polszczyźnie – leksemy: przyrodzenie, przyroda i natura

Abstrakt

Artykuł przedstawia historię pojęcia PRZYRODA na podstawie analizy diachronicznej znaczeń leksemów przyrodzenie i natura. Oba te leksemy są polisemiczne i do omawianego pojęcia odnoszą się tylko w części. Wydaje się, że pojęcie przyroda kształtowało się w świadomości użytkowników języka polskiego powoli. Jego pierwsze, pojedyncze ślady widać już w staropolszczyźnie, ale aż do XVIII w. poświadczenia są nielicznie. Tym niemniej można uznać, że w końcu XVIII w. pojęcie PRZYRODA przybrało kształt, jaki jest znany dzisiaj, w ślad za tym w XIX wieku zyskało nowego reprezentanta językowego – zapożyczony leksem przyroda. Przyczyny powolnego tempa procesu krystalizowania się pojęcia PRZYRODA są zapewne złożone. Mogą mieć charakter językowy – brak wyspecjalizowanego, własnego eksponenta, ale też ekstralingwalny – kulturowy i aksjologiczny.