Antroponimy nieoficjalne w powieściach Sergiusza Piaseckiego
Słowa kluczowe
pseudonimy
onomastyka literacka
socjolekt
Jak cytować
Abstrakt
Artykuł dotyczy funkcjonowania nieoficjalnych antroponimów w trylogii złodziejskiej Sergiusza Piaseckiego. Autorka wyekscerpowała z powieści 49 antroponimów i podzieliła je na kategorie motywacyjne i słowotwórcze. Analiza wykazała, że antroponimy nieoficjalne pełnią różne funkcje w trylogii złodziejskiej, m.in.: identyfikacyjno-dyferencjacyjną, pragmatyczną, socjologiczną, werystyczną.
Bibliografia
Bartmiński J. 1993: Styl potoczny, [w:] J. Bartmiński (red.), Encyklopedia kultury polskiej XX wieku, t. 2: Współczesny język polski, Wiedza o Kulturze, Wrocław, s. 115–134.
Zobacz w Google Scholar
Bartmiński J. 2003: Miejsce wartości w językowym obrazie świata, [w:] J. Bartmiński (red.), Język w kręgu wartości. Studia semantyczne, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin, s. 59–86.
Zobacz w Google Scholar
Biolik M. 2016: Słowotwórstwo antroponimów nieoficjalnych, Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie, Olsztyn.
Zobacz w Google Scholar
Bożyczko Z. 1960: Język i pseudonimy złodziejskie, „Problemy Kryminalistyki”, nr 28(8), s. 662–669.
Zobacz w Google Scholar
Brzezina M. 1990: „Zza krat i bram więziennych” Marcelego Dąbrowskiego, „Socjolingwistyka” IX, s. 119–127.
Zobacz w Google Scholar
Cieślikowa A. 1998a: Przezwiska, [w:] E. Rzetelska-Feleszko (red.), Polskie nazwy własne. Encyklopedia, Towarzystwo Naukowe Warszawskie, Instytut Języka Polskiego, Warszawa–Kraków, s. 119–134.
Zobacz w Google Scholar
Cieślikowa A. 1998b: Pseudonimy, [w:] E. Rzetelska-Feleszko (red.), Polskie nazwy własne. Encyklopedia, Towarzystwo Naukowe Warszawskie, Instytut Języka Polskiego, Warszawa–Kraków, s. 135–141.
Zobacz w Google Scholar
Demel R. 2012: Sergiusz Piasecki (1901–1964). Życie i twórczość, LTW, Warszawa.
Zobacz w Google Scholar
Domaciuk-Czarny I. 2021: Intertekstualność nazewniczych neologizmów w grotesce science fiction Stanisława Lema, „Język Polski” CI, z. 1, s. 70–83.
Zobacz w Google Scholar
Estreicher K. 1903: Szwargot więzienny, E. Wende i spółka, Warszawa.
Zobacz w Google Scholar
Galeotti M. 2018: The vory. Russia’s super mafia, Yale University Press, New Haven–London.
Zobacz w Google Scholar
Głazko E. 2007: Starcie dwóch światów w twórczości Sergiusza Piaseckiego, Wilno, niepublikowana praca magisterska.
Zobacz w Google Scholar
Grabias S. 1997: Język w zachowaniach społecznych, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin.
Zobacz w Google Scholar
Graf M. 2006: Onomastyka na usługach socrealizmu. Antroponimia w literaturze lat 1949–1955, Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań.
Zobacz w Google Scholar
Graf M. 2015a: Literackie nie-nazywanie. Onomastykon polskiej prozy współczesnej, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Poznań.
Zobacz w Google Scholar
Graf M. 2015b: Onimiczna polifoniczność współczesnego tekstu literackiego – nowe spojrzenie na funkcję intertekstualną, [w:] I. Sarnowska-Giefing, M. Balowski, M. Graf (red.), Funkcje nazw własnych w kulturze i komunikacji, Instytut Naukowo-Wydawniczy Maiuscula, Poznań, s. 195–209.
Zobacz w Google Scholar
Graf M. 2020: Pogranicze nauk – terminologiczne dylematy onomastyki literackiej, [w:] A. Siwiec, I. Domaciuk-Czarny, M. Kojder (red.), Ze studiów nad nazwami własnymi. Terminologia, teoria i metodologia badań, zagadnienia nazwotwórstwa, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin, s. 119–130.
Zobacz w Google Scholar
Kiszka-Pytel B. 2019: Nazwy własne w najnowszej prozie polskiej – między idiolektem a problematyką współczesnej kultury, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice.
Zobacz w Google Scholar
Kiszka-Pytel B. 2020: Upmany i Anrikleje, Czuje i Nieczuje, czyli o wpływie nazw własnych na interpretację wybranych tomów poezji Jana Kasprowicza, „Prace Językoznawcze” XXII, nr 2, s. 67–78.
Zobacz w Google Scholar
Klimek J. 2012: O języku „Kochanka Wielkiej Niedźwiedzicy” Sergiusza Piaseckiego. Rekonesans badawczy, [w:] E. Dzięgiel, K. Czarnecka, D.A. Kowalska (red.), Język polski dawnych Kresów Wschodnich, t. 5: Polskie dziedzictwo językowe na dawnych Kresach, Semper, Warszawa, s. 123–132.
Zobacz w Google Scholar
Kołodziejek E. 2015: Człowiek i świat w języku subkultur, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin.
Zobacz w Google Scholar
Kosyl C. 1988: Typy motywacyjne przezwisk ludowych, [w:] E. Homa (red.), Onomastyka w dydaktyce szkolnej i społecznej, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin, s. 205–213.
Zobacz w Google Scholar
Kosyl C. 1992: Nazwy własne w prozie Jarosława Iwaszkiewicza, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin.
Zobacz w Google Scholar
Kosyl C. 1993: Główne nurty nazewnictwa literackiego (zarys syntezy), [w:] M. Biolik (red.), Onomastyka literacka, Wydawnictwa Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Olsztynie, Olsztyn, s. 67–100.
Zobacz w Google Scholar
Kubusiak E. 2018: Sergiusz Piasecki – człowiek pogranicza i jego język (na podstawie powieści „Kochanek Wielkiej Niedźwiedzicy”), [w:] R. Lipelt (red.), Na pograniczach kultur i narodów, t. 10: Na pograniczach. O stosunkach społecznych i kulturowych, Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa im. Jana Grodka w Sanoku, Sanok, s. 39–55.
Zobacz w Google Scholar
Kubusiak E. 2021: Leksyka przestępcza w trylogii złodziejskiej Sergiusza Piaseckiego, „LingVaria”, nr 1(31), s. 321–334.
Zobacz w Google Scholar
Kurka A. 1899: Słownik mowy złodziejskiej, nakł. Autora, Lwów.
Zobacz w Google Scholar
Kurzowa Z. 2007: Ze studiów nad polszczyzną kresową, Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych „Universitas”, Kraków.
Zobacz w Google Scholar
Labocha J., Tutak K. 2005: Podstawy analizy składniowej wypowiedzeń, Księgarnia Akademicka, Kraków.
Zobacz w Google Scholar
Ludwikowski W., Walczak H. 1922: Żargon mowy przestępców „Blatna muzyka”. Ogólny zbiór słów gwary złodziejskiej, F. Hoesick, Warszawa.
Zobacz w Google Scholar
Łobodzińska R., Tomczak L. 1988: Współczesne przezwiska polskie. Analiza formalna i znaczeniowa, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Wrocław.
Zobacz w Google Scholar
Łuc I. 2018: Nazwy własne w literaturze młodzieżowej Małgorzaty Musierowicz jako tekstowy komponent wartościowania, „Prace Językoznawcze” XX, nr 3, s. 103–121.
Zobacz w Google Scholar
Łuc I. 2022: Nazwy osobowe w opowiadaniach Agnieszki Zimnowodzkiej jako tekstowy komponent dziecięcej konceptualizacji świata, „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza”, t. 29(49), nr 1, s. 49–64.
Zobacz w Google Scholar
Łukomski G. 2021: Sergiusz Piasecki (1901–1964). Przestrzenie wolności antykomunisty ideowego, LTW, Łomianki.
Zobacz w Google Scholar
Musialik J. 2018: Świat zza krat. Język i psychologia rzeczywistości więziennej (na materiale rosyjskiego żargonu przestępczego), [w:] A. Charciarek, A. Zych, E. Kapela (red.), Jednostki języka w systemie i w tekście, t. 2, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice, s. 124–130.
Zobacz w Google Scholar
Naruniec R. 2005: „Buty jak czołg ostatniej konstrukcji”. Zniewolenie człowieka w „Zapiskach oficera Armii Czerwonej” Sergiusza Piaseckiego, [w:] W. Dynuk, J. Ursel (red.), Pejzaże kultury, Uniwersytet Wrocławski, Wrocław, s. 459–468.
Zobacz w Google Scholar
Nevzorova-Kmech E. 2018: Blatna muzyka („Żargon mowy przestępców”) F. V. Trachtenberga i Żargon mowy przestępców. „Blatna muzyka”. Ogólny zbiór słów gwary złodziejskiej W. Ludwikowskiego i H. Walczaka (analiza porównawcza), „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Linguistica Russica”, nr 15, s. 63–79.
Zobacz w Google Scholar
Niepytalska-Osiecka A. 2015: Elementy słownictwa przestępczego w wypowiedziach bohaterek książek Katarzyny Bondy „Polskie morderczynie” i Marii Nurowskiej „Drzwi do piekła”, „Socjolingwistyka” XXXV, s. 313–323.
Zobacz w Google Scholar
Paliwoda A. 2009: Granice i pogranicza w powieściach Sergiusza Piaseckiego, Stowarzyszenie Literacko-Artystyczne Fraza, Rzeszów.
Zobacz w Google Scholar
Polechoński K. 2000: Żywot człowieka uzbrojonego. Biografia, twórczość i legenda literacka Sergiusza Piaseckiego, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa–Wrocław.
Zobacz w Google Scholar
Puzynina J. 1992: Język wartości, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.
Zobacz w Google Scholar
Ragoĭsha P. 2001: Sergeĭ Pi͡aset͡skiĭ. Fenomen tvorchestva pisateli͡a russko-belorussko-polʹskogo pogranichʹi͡a, „Zvezda”, nr 6, s. 176–184.
Zobacz w Google Scholar
Rak M. 2007: Językowo-kulturowy obraz zwierząt utrwalony w animalistycznej frazeologii gwar Gór Świętokrzyskich i Podtatrza (na tle porównawczym), Scriptum, Kraków.
Zobacz w Google Scholar
Rak M. 2016: Kilka uwag o socjolekcie przestępczym polszczyzny przedwojennego Lwowa, „Socjolingwistyka” XXX, s. 133–145.
Zobacz w Google Scholar
Rak M. 2022: Grypsera na szklanym ekranie (Symetria Konrada Niewolskiego), „Język Polski” CII, z. 3, s. 54–65.
Zobacz w Google Scholar
Rejter A. 2016: Nazwa własna wobec gatunku i dyskursu, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice.
Zobacz w Google Scholar
Rutkowski M. 2022: Metodologie w onomastyce a kultura, „Onomastica”, nr 66, s. 37–50.
Zobacz w Google Scholar
Rymut K. 2003: Szkice onomastyczne i historycznojęzykowe, Wydawnictwo Instytutu Języka Polskiego Polskiej Akademii Nauk, Kraków.
Zobacz w Google Scholar
Sarnowska-Giefing I. 1984: Nazewnictwo w nowelach i powieściach polskich okresu realizmu i naturalizmu, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Poznań.
Zobacz w Google Scholar
SJPDor: Słownik języka polskiego, t. 1–11, red. W. Doroszewski, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1958–1969.
Zobacz w Google Scholar
SJP PWN: Słownik języka polskiego PWN (online: https://sjp.pwn.pl/, dostęp: 10 września 2023).
Zobacz w Google Scholar
Skwarczyńska S. 1954: Wstęp do nauki o literaturze, Instytut Wydawniczy Pax, Warszawa.
Zobacz w Google Scholar
Sojka-Masztalerz H. 2010: O inwektywach zwierzęcych w języku polskim, „Acta Universitatis Wratislaviensis 3225. Kształcenie Językowe”, nr 8(18), s. 11–24.
Zobacz w Google Scholar
Sowińska K. 2013: Porównanie języka gwary środowiskowej (złodziejskiej) w twórczości Marka Nowakowskiego „Ten stary złodziej. Benek Kwiaciarz” i literaturze współczesnej na przykładzie „Murów Hebronu” Andrzeja Stasiuka, „Socjolingwistyka” XXVII, s. 109–117.
Zobacz w Google Scholar
Szczerbowski T. 2018: Polskie i rosyjskie słownictwo slangowe, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie, Kraków.
Zobacz w Google Scholar
Szuba-Boroń A. 2018: Obraz przestępcy w prozie Sergiusza Piaseckiego, „Archiwum Kryminologii”, nr 40, s. 535–560.
Zobacz w Google Scholar
Szuba-Boroń A. 2021: Obraz przestępcy w prozie Sergiusza Piaseckiego na tle poglądów kryminologicznych epoki, Oficyna Wydawnicza KAAFM, Kraków.
Zobacz w Google Scholar
Tokarski R. 1991: Wartościowanie człowieka w metaforach językowych, „Pamiętnik Literacki”, nr 82, z. 1, s. 144–157.
Zobacz w Google Scholar
Tomaszewicz E. 2003: Gwiazdy Wielkiej Niedźwiedzicy. Kobiety w życiu i twórczości Sergiusza Piaseckiego, LTW, Warszawa.
Zobacz w Google Scholar
Ułaszyn H. 1951: Język złodziejski, Łódzkie Towarzystwo Naukowe, Łódź.
Zobacz w Google Scholar
Urbanowski M. 2006: Myśl antykomunistyczna w literaturze polskiej 1939–1989 (rekonesans), 26.04.2006, Ośrodek Myśli Politycznej, https://www.omp.org.pl/ (dostęp: 21 listopada 2022).
Zobacz w Google Scholar
Widacki J., Szuba-Boroń A. 2020: Sprawy o szpiegostwo przed sądami wileńskimi w okresie II RP. Przyczynek do historii zmagań polskiego wywiadu i kontrwywiadu z wywiadem sowieckim i litewskim, Oficyna Wydawnicza AFM, Kraków.
Zobacz w Google Scholar
Wilkoń A. 1970: Nazewnictwo w utworach Stefana Żeromskiego, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Polska Akademia Nauk, Wrocław.
Zobacz w Google Scholar
Wilkoń A. 1987: Typologia odmian językowych współczesnej polszczyzny, Uniwersytet Śląski, Katowice.
Zobacz w Google Scholar
WSJP PAN: Wielki słownik języka polskiego PAN, red. P. Żmigrodzki (online: https://wsjp.pl/, dostęp: 10 września 2023).
Zobacz w Google Scholar
Zawodzińska-Bukowiec K. 2014: Pseudonim polski. Od czasów najdawniejszych do dziś, Libron, Kraków.
Zobacz w Google Scholar
Ziajka B. 2019: Wiek zwierząt jako czynnik determinujący sposób ich konceptualizacji, „Prace Językoznawcze” XXI, nr 4, s. 235–251.
Zobacz w Google Scholar