O pochodzeniu spójnika przyzwalającego aczkolwiek
Słowa kluczowe
etymologia
zdanie złożone
zmiany językowe
Jak cytować
Abstrakt
Celem artykułu jest odpowiedź na pytanie, dlaczego spójnik przyzwalający aczkolwiek (od stpol. acz ‘jeśli, chociaż’) jest zbudowany jak zaimek nieokreślony, np. cokolwiek. Innymi słowy, co wspólnego mają warunek, przyzwolenie i nieokreśloność. Punktem wyjścia były tzw. uniwersalne zdania warunkowo-przyzwalające, które łączą pewne cechy zdań warunkowych i przyzwalających.
Bibliografia
Baetke W. 2006: Wörterbuch zur altnordischen Prosaliteratur (digital). Vollständiges Faksimile der 1. Auflage (Berlin 1965–1968) zusammen mit Titelei und beiden Vorwörtern der zweiten, durchgesehenen Auflage (Darmstadt 1976) samt Korrekturen, erweitert um einen alphabetischen Stichwortindex aller im Wörterbuch verzeichneten altnordischen Wörter mit Flexions- und Wortklassenangaben, bearbeitet von Hans Fix in Verbindung mit Norbert Endres und Andrej Schabalin unter Mitwirkung von Andreas Braml, Sebastian Holtzhauer, Jana Ilgner, Ann-Kathrin Müller und Fabian Schwabe, Greifswald.
Zobacz w Google Scholar
Bańkowski A. 2000: Etymologiczny słownik języka polskiego, t. 1: A–K, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Zobacz w Google Scholar
Dunkel G.E. (red.) 2014: Lexikon der indogermanischen Partikeln und Pronominalstamme, cz. 1: Einleitung, Terminologie, Lautgesetze, Bibliographie, cz. 2: Lexikon, Universitätsverlag Winter, Heidelberg.
Zobacz w Google Scholar
Eichner H. 1971: Urindogermanisch -kwe ‘wenn’ im Hethitischen, „Münchener Studien zur Sprachwissenschaft”, nr 29, s. 27–46.
Zobacz w Google Scholar
ÈSSÂ: Ètimologičeskij slovarʹ slavânskih âzykov. Praslavânskij leksičeskij fond, red. O.N. Trubačëv, A.F. Žuravlëv, Ž.Ž. Varbot, Nauka, Moskva 1974–.
Zobacz w Google Scholar
Gebauer J. 1970: Slovník staročeský, druhé, nezměněné vydání, Academia, nakladatelství Československé akademie věd, Praha (online: https://vokabular.ujc.cas.cz/informace.aspx?t=GbSlov&o=slovniky).
Zobacz w Google Scholar
Grochowski M., Kisiel A., Żabowska M. 2014: Słownik gniazdowy partykuł polskich, Polska Akademia Umiejętności, Kraków.
Zobacz w Google Scholar
Harris C.A., Campbell L. 1995: Historical syntax in cross-linguistic perspective, Cambridge University Press, Cambridge.
Zobacz w Google Scholar
Haspelmath M., König E. 1998: Concessive conditionals in the languages of Europe, [w:] J. van der Auwera (red.), Adverbial constructions in the languages of Europe, Mouton de Gruyter, Berlin–New York, s. 563–640.
Zobacz w Google Scholar
Kisiel A. 2012: Polskie partykuły wyróżniające. Studium semantyczne, Instytut Slawistyki Polskiej Akademii Nauk, Warszawa.
Zobacz w Google Scholar
Klemensiewicz Z. 1965: Składnia, [w:] Z. Klemensiewicz, T. Lehr-Spławiński, S. Urbańczyk, Gramatyka historyczna języka polskiego, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa, s. 393–508.
Zobacz w Google Scholar
Kleszczowa K. 2015: U źródeł polskich partykuł. Derywacja funkcjonalna, przemiany, zaniki, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice.
Zobacz w Google Scholar
Kleszczowa K., Szczepanek A. (red.) 2014: Wyrażenia funkcyjne w perspektywie diachronicznej, synchronicznej i porównawczej, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice.
Zobacz w Google Scholar
König E. 1985: On the history of concessive connectives in English. Diachronic and synchronic evidence, „Lingua”, no. 66, s. 1–19.
Zobacz w Google Scholar
König E. 1986: Conditionals, concesive conditionals and concessives. Areas of contrast, overlap and neutralization, [w:] E.C. Traugott, A. ter Meulen, J. Snitzer Reilly, C.A. Fergusson (red.), On conditionals, Cambridge University Press, Cambridge, s. 220–246.
Zobacz w Google Scholar
König E., Siemund P. 2000: Causal and concessive clauses. Formal and semantic relations, [w:] E. Couper-Kuhlen, B. Kortmann (red.), Cause – condition – concession – contrast. Cognitive and discourse perspectives, Mouton de Gruyter, Berlin–New York, s. 341–360.
Zobacz w Google Scholar
Krążyńska Z., Mika T., Słoboda A. 2015: Składnia średniowiecznej polszczyzny, cz. 1: Konteksty – metody – tendencje, Rys, Poznań.
Zobacz w Google Scholar
Malchukov A.L. 2004: Towards a semantic typology of adversative and contrast marking, „Journal of Semantics”, no. 21, s. 177–198.
Zobacz w Google Scholar
MEC: Middle English Compendium (online: https://quod.lib.umich.edu/m/middle-english-dictionary/dictionary, dostęp: 1 września 2023).
Zobacz w Google Scholar
Mika T., Słoboda A. 2015: Wyrażenia funkcyjne w średniowiecznej polszczyźnie z perspektywy składniowej. Wybrane problemy badawcze, Rys, Poznań.
Zobacz w Google Scholar
Ostrowski N. 2010: Latvian jeb ‘or’ – from conditional to disjunctive conjunction, [w:] N. Nau, N. Ostrowski (red.), Particles and connectives in Baltic, Vilniaus universitetas, Asociacija „Academia Salensis”, Vilnius, s. 135–150.
Zobacz w Google Scholar
Ostrowski N. 2014: On the postponed neuter pronoun -ja in Baltic, [w:] T. Civjan, M. Zavjalova, A. Judžentis (red.), Baltai ir slavai: dvasinių kultūrų sankirtos / Балты и славяне: пересечения духовных культур, Versmė, Vilnius, s. 242–253.
Zobacz w Google Scholar
Ostrowski N. 2022: O pochodzeniu pol. ile (stpol. jele), czyli gdy etymologia spotyka składnię, „Język Polski” CII, z. 3, s. 32–39.
Zobacz w Google Scholar
Ostrowski N. (w druku): IE *-kwe ‘and; if ’ in Slavic languages, „Studia Linguistica Universitatis Iagellonicae Cracoviensis”.
Zobacz w Google Scholar
Pawelec R. (red.) 2015: Słownik zapomnianych wyrażeń funkcyjnych, Wydawnictwo Naukowe Semper, Warszawa.
Zobacz w Google Scholar
SP: Słownik prasłowiański, t. 1, red. F. Sławski, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1974.
Zobacz w Google Scholar
Sreznevskij I.I. 1893–1912: Materialy dlâ slovarâ drevnerusskogo âzyka po pisʹmennym pamâtnikam, t. 1–3, Izdanie Imperatorskoj Akademii Nauk, Sankt-Peterburg.
Zobacz w Google Scholar
SStp: Słownik staropolski, red. S. Urbańczyk, t. 1–9, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, Wrocław–Warszawa–Kraków 1953–1987, t. 10–11, Instytut Języka Polskiego Polskiej Akademii Nauk, Kraków 1988–2002.
Zobacz w Google Scholar
Sweetser E. 1990: From etymology to pragmatics. Metaphorical and cultural aspects of semantic structure, Cambridge University Press, Cambridge.
Zobacz w Google Scholar
Traugott E.C. 1985: Conditional markers, [w:] J. Haiman (red.), Iconicity in syntax, John Benjamins, Amsterdam–Philadelphia, s. 289–307.
Zobacz w Google Scholar
Wackernagel J. 1942/1955: Indogermanisch *-que als alte nebensatzeinleitende Konjunktion, „KZ”, nr 67, s. 1–5 (za: J. Wackernagel, Kleine Schriften, t. 1, Kommissionsverlag Vandenhoeck und Ruprecht, Göttingen 1955, s. 257–261).
Zobacz w Google Scholar
Watkins C. 1985/1994: Indo-European *-kwe ‘and’ in Hittite, [w:] H.M. Ölberg, G. Schmidt (red.), Sprachwissenschaftliche Forschungen. Festschrift für Johann Knobloch, Institut für Sprachwissenschaft, Innsbruck, s. 491–497 (za: C. Watkins, Selected writings, t. 1: Language and linguistics, red. L. Oliver, Innsbrucker Beiträge zur Sprachwissenschaft, Innsbruck 1994, s. 200–206).
Zobacz w Google Scholar
West M.L. 2011: Old Avestan syntax and stylistics: with an edition of the texts, De Gruyter, Berlin.
Zobacz w Google Scholar