Kiedy z jedną kropką, kiedy z dwiema? O położeniu języka podczas artykulacji niesamodzielnych wariantów samogłosek

Abstrakt

Samogłoski artykulacyjnie niesamodzielne o położeniu języka zmienionym w stosunku do samogłosek podstawowych – głównie pod wpływem sąsiedztwa głosek miękkich, ale także niektórych półsamogłosek/glajdów – oznacza się w ramach alfabetu slawistycznego za pomocą jednej lub dwóch kropek. Ta podwójna konwencja nie jest jednak w polskiej fonetyce należycie objaśniana (pewien wyjątek stanowi praca Madelskiej i Witaszek Samborskiej 1998). Również w pracach, w których – w ramach API – nie stosuje się kropkowych diakrytów, niejasno przedstawiane są relacje między typami przesunięć artykulacyjnych polskich samogłosek: podwyższeniem, uprzednieniem i centralizacją. Tymczasem jedna kropka powinna być tłumaczona jako podwyższenie artykulacji przy braku uprzednienia ([ė], [ȯ]), dwie kropki – jako jej uprzednienie (z podwyższeniem jako cechą obojętną: [ä] oraz [ö] są podwyższone, [ü] – nie). Jeżeli uwzględniamy również cofniętą samogłoskę [ë], wówczas dwie kropki muszą być ujmowane szerzej – jako centralizacja (uprzednienie lub cofnięcie).