Określenia dni tygodnia w nazwach miejscowych Polski: historia, pochodzenie, zmiany
PDF

Słowa kluczowe

toponimy
nazwy miejscowe
nazwy kulturowe
nazwy dni tygodnia
osady targowe

Jak cytować

Rutkiewicz-Hanczewska, M. (2019). Określenia dni tygodnia w nazwach miejscowych Polski: historia, pochodzenie, zmiany. Język Polski, 99(4), 16–29. https://doi.org/10.31286/JP.99.4.2

Abstrakt

Przedmiotem artykułu jest omówienie specyfiki jednej z grup motywacyjnych toponimów, a dokładnie określeń pochodzących od nazw dni tygodnia z uwzględnieniem ich chronologii, lokalizacji i tradycji nazywania. Analizowane nazwy są świadectwem związku danego obszaru kraju z tradycją odbywania jarmarków w określonych dniach tygodnia. W średniowieczu występowały one na całym obszarze Polski. Były to nieukształtowane specyficznie miejsca, o luźnej zabudowie, drewnianej i nieobwarowanej. Z takich osad i wsi targowych często wyrastały późniejsze miasta lokacyjne. Toponimy od nazw dni targowych określają osady o charakterystycznym rozmieszczeniu. Znajdują się one przede wszystkim na ziemi poznańskiej, kaliskiej, pozostałe odnajdujemy na terenie Śląska oraz ziemi łęczycko-sieradzkiej. Nieliczne spotkać można w okolicy ziemi sandomierskiej. W nazwach tych znajdujemy nazwy takich dni, jak: wtorek (wtórek), środa, czwartek, piątek i sobota. Najliczniej reprezentowane są nazwy z leksemem sobota w podstawie. Ten bowiem dzień, jako przedświąteczny, uznawano zapewne za najlepszy do odbywania targów.

https://doi.org/10.31286/JP.99.4.2
PDF

Bibliografia

Boberski L. 1933: Spis wszystkich miejscowości województwa poznańskiego, wydawca Leon Boberski, Poznań.
Zobacz w Google Scholar

Borek H. 1988: Nazwy relacyjne w toponimii, [w:] K. Zierhoffer (red.), V Ogólnopolska Konferencja Onomastyczna, Wydawnictwo Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Poznań, s. 43–51.
Zobacz w Google Scholar

Czapla A., Wośko Z. 2016: Skąd się wzięły nazwy obecnych dzielnic i osiedli Lublina?, [w:] F. Czyżewski, M. Olejnik, H. Pelcowa (red.), Centrum a peryferia w opisach językoznawczych, Polihymnia, Lublin, s. 13–35.
Zobacz w Google Scholar

Danka I.R. 2000: Wprowadzenie nazw dni tygodnia na indoeuropejskim i ugrofińskim obszarze językowym, „Biuletyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego”, t. 55, s. 106–121.
Zobacz w Google Scholar

Kaczmarczyk Z. 1988: Miasto przedlokacyjne: struktura, gospodarka, społeczeństwo, polityka, [w:] J. Topolski (red.), Dzieje Poznania do roku 1793, cz. 1, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa–Poznań, s. 90–100.
Zobacz w Google Scholar

Kalinowski W. 1966: Zarys budowy miast w Polsce do połowy XIX wieku, Wydawnictwo Uniwersytetu im. Mikołaja Kopernika w Toruniu, Toruń.
Zobacz w Google Scholar

Kopertowska D. 1993: Toponimy wtórne województwa radomskiego, „Slavia Occidentalis” L, s. 35–67.
Zobacz w Google Scholar

Kulesza M. 1999: Rozplanowania wczesnomiejskich osad targowych na obszarze Polski środkowej (dawna ziemia łęczycko-sieradzka), „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Geographica Socio-Oeconomica”, nr 2, s. 71–95.
Zobacz w Google Scholar

Lewicki S. 1906: Drogi handlowe w Polsce w wiekach średnich, [w:] Sprawozdanie Akademii Umiejętności w Krakowie, rok 1906, Wydział historyczno-filozoficzny, posiedzenie z 15.X.1906 r., s. 13.
Zobacz w Google Scholar

Malec M. 2003: Słownik etymologiczny nazw geograficznych Polski, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Zobacz w Google Scholar

Maleczyński K. 1926: Najstarsze targi w Polsce i stosunek ich do miast przed kolonizacją na prawie niemieckim, Towarzystwo Naukowe, Lwów.
Zobacz w Google Scholar

Matuszewski J. 1978: Słowiański tydzień. Geneza, struktura i nomenklatura, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław.
Zobacz w Google Scholar

Münch H. 1946: Geneza rozplanowania miast wielkopolskich XIII i XIV w., Polska Akademia Umiejętności, Kraków.
Zobacz w Google Scholar

NMP: Nazwy miejscowe Polski. Historia – pochodzenie – zmiany, t. 1–14, red. K. Rymut, Polska Akademia Nauk, Instytut Języka Polskiego, Pracownia Toponomastyczna, Kraków 1996–2017, t. 15 w druku.
Zobacz w Google Scholar

PRNG: Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych (online: www.mapy.geoportal.gov.pl, dostęp: 18 lipca 2018).
Zobacz w Google Scholar

Rospond S. 1984: Słownik etymologiczny miast i gmin PRL, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź.
Zobacz w Google Scholar

Rozwałka A., Niedźwiadek R., Stasiak M. 2006: Lublin wczesnośredniowieczny, Trio, Warszawa.
Zobacz w Google Scholar

Rutkiewicz-Hanczewska M. 2013: Genologia onimiczna. Nazwa własna w płaszczyźnie motywacyjno-komunikatywnej, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań.
Zobacz w Google Scholar

Rzetelska-Feleszko E. 1998: Nazwy miejscowe, [w:] E. Rzetelska-Feleszko (red.), Polskie nazwy własne. Encyklopedia, Wydawnictwo Instytutu Języka Polskiego Polskiej Akademii Nauk, Kraków, s. 191–230.
Zobacz w Google Scholar

SG: Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, red. F. Sulimierski, B. Chlebowski, W. Walewski, t. 1–15, nakł. Filipa Sulimierskiego i Władysława Walewskiego, Warszawa 1880–1902 (online: dir.icm.edu.pl/Slownik_geograficzny, dostęp: 18 lipca 2018).
Zobacz w Google Scholar

SHG: Słownik historyczno-geograficzny województwa poznańskiego w średniowieczu, t. 8, red. T. Jurek, A. Gąsiorowski, P. Dembiński, J. Wiśniewski, S. Chmielewski, K. Górska-Gołaska, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź 1982–2008 (online: www.slownik.ihpan.edu.pl, dostęp: 20 lipca 2018).
Zobacz w Google Scholar

Siuchniński M. (red.) 1967: Miasta Polskie w Tysiącleciu, t. 2, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław–Warszawa–Kraków.
Zobacz w Google Scholar

Sochacka A. 1997: Rodowody lubelskich dzielnic, [w:] T. Radzik, A. Witusik (red.), Lublin w dziejach i kulturze Polski, Krajowa Agencja Wydawnicza, Lublin, s. 405–418.
Zobacz w Google Scholar

Szmytkie R. 2014: Metody analizy morfologii i fizjonomii jednostek osadniczych, Instytut Geografii i Rozwoju Regionalnego Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław.
Zobacz w Google Scholar

Taszycki W. 1946: Słowiańskie nazwy miejscowe. Ustalenie podziału, Polska Akademia Umiejętności, Kraków.
Zobacz w Google Scholar

Waniakowa J. 1998: Nazwy dni tygodnia w językach indoeuropejskich, Wydawnictwo Instytutu Języka Polskiego Polskiej Akademii Nauk, Kraków.
Zobacz w Google Scholar

WUNM: Wykaz urzędowych nazw miejscowości w Polsce, t. 1–3, Wydawnictwa Akcydensowe, Warszawa 1980–1982.
Zobacz w Google Scholar

Zagórski Z. 2008: Nazwy części miasta (dzielnic, osiedli, wsi, osad miejskich), [w:] Z. Zagórski (red.), Nazewnictwo geograficzne Poznania, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Poznań, s. 31–166.
Zobacz w Google Scholar

Zagrodzki T. 1991: Formy wczesnomiejskiego osadnictwa targów w układach urbanistycznych niektórych miast mazowieckich, „Kwartalnik Architektury i Urbanistyki” XXXVI, z. 3, s. 223–241.
Zobacz w Google Scholar

Zierhoffer K. 1987: Nazwy miast Wielkopolski, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań.
Zobacz w Google Scholar

Skip to content