Słowiańszczyzna połabska jako zapoznana motywacja niektórych hodonimów w Poznaniu
Słowa kluczowe
nazwy ulic
hodonimy
słowiańskie nazwy niemieckich miast
Jak cytować
Abstrakt
Celem artykułu jest korekta błędnych etymologii nazw niektórych ulic Poznania oraz wyjaśnienie motywacji kilku kolejnych, dotąd niejasnych. Wszystkie omawiane nazwy ulic zostały im nadane po wojnie. Razem tworzą one skupisko tematyczne, które można by określić jako „Słowiańszczyzna Połabska” – są to głównie hodonimy odmiejscowe, utworzone od przyjętych w polskiej nauce jeszcze przed wojną słowiańskich (poświadczonych bądź rekonstruowanych) nazw miejscowości i rzek w Niemczech. Tematycznie korespondują one z inną, znacznie mniej enigmatyczną grupą nazw ulic, również reprezentowaną w Poznaniu – hodonimami od nazw plemion słowiańskich, w większości również połabskich (np. Dalemińska, Milczańska, Wenedów). Wybór przez władze tej tematyki był celowy: celem było potwierdzenie odwiecznej słowiańskości wschodnich obszarów pokonanych w wojnie Niemiec, a pośrednio – propagandowe podkreślenie praw Polski do tzw. Ziem Odzyskanych.
Bibliografia
Antkowiak Z. 1970: Ulice i place Wrocławia, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław.
Zobacz w Google Scholar
Belchnerowska A., Białecki T. 1987: Toponimia miasta Szczecina, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin.
Zobacz w Google Scholar
Bieńkowska D., Umińska-Tytoń E. 2012: Nazewnictwo miejskie Łodzi, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.
Zobacz w Google Scholar
Bogusławski W. 1889: Dzieje Słowiańszczyzny północno-zachodniej do połowy XIII w. T. II, nakładem autora z drukarni „Dziennika Poznańskiego”, Poznań.
Zobacz w Google Scholar
Bogusławski W. 1900/2005: Dzieje Słowiańszczyzny północno-zachodniej aż do wynarodowienia Słowian zaodrzańskich, T. IV, Posłowiem opatrzył Jerzy Strzelczyk, Wydawnictwo Polskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, Poznań.
Zobacz w Google Scholar
Chojnacki J. 2008: Nazwy ciągów i obiektów komunikacyjnych (ulic, alei, placów, mostów itp.), [w:] Z. Zagórski (red.), Nazewnictwo geograficzne Poznania, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Poznań, s. 425–537.
Zobacz w Google Scholar
Engler W. 2008: Słownik nazw ulic Elbląga, URAN, Elbląg.
Zobacz w Google Scholar
Gąsiorowski A. 1984: Nazwy poznańskich ulic. Przemiany i trwanie: wieki XIV–XX. Aneksy: „Pomyłkowi” patroni poznańskich ulic; Zmiany w nazewnictwie ulic Poznania w latach 1981–1983, „Kronika Miasta Poznania”, nr 3/4, s. 23–64.
Zobacz w Google Scholar
Handke K. 1970: Semantyczne i strukturalne typy nazw ulic Warszawy, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław.
Zobacz w Google Scholar
Jancewicz B., Smołka L. 2000: Nazwy ulic Wrocławia, Towarzystwo Miłośników Wrocławia, Wrocław.
Zobacz w Google Scholar
Kaczmarczyk Z. 1945: Kolonizacja niemiecka na wschód od Odry, Wydawnictwo Instytutu Zachodniego, Poznań.
Zobacz w Google Scholar
Kaczmarek I. 1970: W służbie administracji miasta, [w:] T. Świtała (wybór i oprac.), Trud pierwszych dni. Poznań 1945. Wspomnienia poznaniaków, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań, s. 114–122.
Zobacz w Google Scholar
Kopertowska D. 2001: Kielce. Historia i współczesność w nazewnictwie, Wydawnictwo Akademii Świętokrzyskiej, Kielce.
Zobacz w Google Scholar
Kozierowski S. 1934, 1935, 1937: Atlas nazw geograficznych Słowiańszczyzny Zachodniej, z. 1 – 1934, z. 2 B – 1935, z. 2 A – 1937, Nauka i Praca, Poznań.
Zobacz w Google Scholar
Mapa Polski 1:500 000, Wojskowy Instytut Geograficzny Sztabu Generalnego W.P., Warszawa 1947 (online: http://web.archive.org/web/20160304091731/http://www.mapywig.org/m/WIG_maps/series/500K_post-WW2/MAPA_POLSKI_1_500_000_LEGNICA_5.jpg, dostęp: 25 sierpnia 2018).
Zobacz w Google Scholar
Migdalski P. 2010: Szczecin po 1945 r. jako miejsce pamięci, [w:] W. Łazuga, S. Paczos (red.), Poznań – Szczecin – Wrocław: trzy uniwersytety, trzy miasta, trzy regiony, Instytut Historii Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Poznań, s. 457–473.
Zobacz w Google Scholar
Myszka A. 2016: Urbanonimia Rzeszowa. Językowo-kulturowy obraz miasta, Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, Rzeszów.
Zobacz w Google Scholar
Narbutt T. 1839: Dzieje starożytne narodu litewskiego. Panowanie Witolda w wieku piętnastym. Tom Szósty, nakładem i drukiem Antoniego Marcinowskiego, Wilno.
Zobacz w Google Scholar
Niezborała J. 2010: Skorowidz historyczny nazw ulic miasta Poznania, Archiwum Państwowe w Poznaniu, Poznań.
Zobacz w Google Scholar
Osiedle Żegrze... warte Poznania/Historia Żegrza, oprac. M. Chojnacki, Rada Osiedla Żegrze, Poznań 2011–2016 (online: http://zegrze.poznan.pl/o-osiedlu-zegrze/historia-zegrza/, dostęp: 20 sierpnia 2018).
Zobacz w Google Scholar
Rutkiewicz-Hanczewska M. 2013: Genologia onimiczna. Nazwa własna w płaszczyźnie motywacyjno-komunikacyjnej, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań.
Zobacz w Google Scholar
SGKP: Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, red. F. Sulimierski, B. Chlebowski, J. Krzywicki, W. Walewski, t. 1–15, Kasa im. Józefa Mianowskiego, Warszawa 1880–1902.
Zobacz w Google Scholar
Supranowicz E. 1995: Nazwy ulic Krakowa, Wydawnictwo Instytutu Języka Polskiego Polskiej Akademii Nauk, Kraków.
Zobacz w Google Scholar
SW: Słownik języka polskiego, red. J. Karłowicz, A.A. Kryński, W. Niedźwiedzki, t. 1–8, nakładem prenumeratorów i Kasy im. Mianowskiego, Warszawa 1900–1927.
Zobacz w Google Scholar
Šafářik P.J. 1844: Słowiańskie starożytności, t. 2, wydanie i druk W. Stefańskiego, Poznań.
Zobacz w Google Scholar
Świtała T. 1986: Poznań 1945. Kronika wydarzeń, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań.
Zobacz w Google Scholar
Zagórski Z. 2008: Nazwy części miasta (dzielnic, osiedli, wsi, osad miejskich), [w:] Z. Zagórski (red.), Nazewnictwo geograficzne Poznania, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Poznań, s. 29–164.
Zobacz w Google Scholar