Kobiety w nazwach polskich ulic nadanych w latach 2018-2022: stagnacja czy zmiana?
PDF

Słowa kluczowe

nazwy ulic
kobiety
nazwy pamiątkowe
patronki
toponimia krytyczna

Jak cytować

Rutkiewicz-Hanczewska, M., & Walkowiak, J. B. (2023). Kobiety w nazwach polskich ulic nadanych w latach 2018-2022: stagnacja czy zmiana?. Język Polski, 103(4), 91–108. https://doi.org/10.31286/JP.00307

Abstrakt

Przedmiotem artykułu jest ocena tempa przyrostu liczby nazw ulic motywowanych nazwiskami kobiet. Oceny tej dokonano na podstawie analizy zbioru 3329 plateonimów zamieszczonych w bazie danych TERYT. Baza ta jest kompletnym zbiorem nowych nazw miejskich w Polsce, nadanych w okresie 2018–2022. Zgromadzone dane odniesiono do pilotażowego przeglądu z początku 2018 roku, obejmującego 12 miast Polski o największej liczbie ulic, co można potraktować jako reprezentacyjną próbę badawczą. Wyniki porównania jednoznacznie wskazują na wzrost dynamiki powoływania do życia nazw ulic, u podstaw których znajdują się nazwiska kobiet (z 11% do blisko 16%). Niewątpliwie czynnikiem sprzyjającym powstawaniu plateonimów o podstawach ginekonimicznych są uwarunkowania społeczno-kulturowe, tj. polityka równościowa, dbająca o parytety we współczesnej przestrzeni społeczno-politycznej, a także setna rocznica uzyskania przez kobiety praw wyborczych i ogłoszenie roku 2018 przez Sejm RP Rokiem Kobiet. Zwraca uwagę także dynamika zmian polegająca na wyraźnym wzroście odsetka nadań patronów historycznych, zwłaszcza reprezentujących przestrzeń świecką, na niekorzyść patronów z przestrzeni sakralnej, pokazująca pewien rodzaj dalszego odwrotu od tej kategorii motywacyjnej. W zasadzie nie zmienia się panteon żeńskich patronów, wśród których do czołówki należą reprezentantki literatury polskiej: Maria Konopnicka, Eliza Orzeszkowa, Zofia Nałkowska, Maria Dąbrowska oraz Wisława Szymborska (w wypadku Noblistki odnotowano wyraźny wzrost jej popularności).

https://doi.org/10.31286/JP.00307
PDF

Bibliografia

Berg L.D., Vuolteenaho J. 2016: Critical toponymies. The contested politics of place naming, Routledge, London–New York.
Zobacz w Google Scholar

Gałkowski A. 2020: Feminine urbanonymy in Polish and Italian linguistic landscapes, „Lege Artis. Language yesterday, today, tomorrow”, t. 5, nr 1, s. 2–53.
Zobacz w Google Scholar

Górny K., Górna A., Szczepański J., Sienica A. 2022: Patriarchat nazewniczy – zmaskulinizowany krajobraz symboliczny polskich mniejszych miast, „Prace i Studia Geograficzne”, t. 67, nr 1, s. 25–44.
Zobacz w Google Scholar

Górzyński M. 2009: Zabytki miasta Turku i powiatu tureckiego, Bibliotheca Turkoviana, Turek.
Zobacz w Google Scholar

Handke K. 1997: Przemiany w polskim nazewnictwie miejskim ostatniego półwiecza jako obraz działań pragmatycznych, [w:] Rozważania i analizy językoznawcze. Wybór prac wydanych z okazji 65. urodzin Autorki, Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy, Warszawa, s. 469–476.
Zobacz w Google Scholar

Handke K. 2004: Nazewnictwo miejskie – składnik edukacji społecznej, [w:] R. Mrózek (red.), Nazwy własne w języku, kulturze i komunikacji społecznej, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice, s. 89–97.
Zobacz w Google Scholar

Karplukówna M. 1955: Polskie nazwy miejscowe od imion kobiecych, „Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej” I, s. 111–161.
Zobacz w Google Scholar

Lisocka-Jaegermann B. 2016: Geografia wobec krytycznej teorii społecznej: doświadczenia i perspektywy. Czy w Polsce potrzebujemy geografii krytycznej, [w:] W. Maik, A. Suliborski, M. Wójcik (red.), Podstawowe idee i koncepcje geografii, t. 9: Nowe i stare perspektywy i ujęcia w geografii na przełomie XX i XXI wieku, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź, s. 141–158.
Zobacz w Google Scholar

Malec M. 2001: Imię w polskiej antroponimii i kulturze, Wydawnictwo Naukowe DWN, Kraków.
Zobacz w Google Scholar

Rose-Redwood R., Alderman D., Azaryahu M. (red.) 2020: The political life of urban streetscapes, Routledge, London–New York.
Zobacz w Google Scholar

Różycki B. 2019: Przemianowywanie ulic w Polsce 1989–2016. Charakterystyka zagadnienia, [w:] A. Dubicki, M. Rekść, A. Sepkowski (red.), W kręgu wyobrażeń zbiorowych. Polityka, władza, społeczeństwo, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź, s. 145–172.
Zobacz w Google Scholar

Rutkiewicz-Hanczewska M. 2013: Genologia onimiczna. Nazwa własna w płaszczyźnie motywacyjno-komunikatywnej, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Poznań.
Zobacz w Google Scholar

Rutkiewicz-Hanczewska M. 2016: Literatura i literackość w nazewniczym krajobrazie Poznania, [w:] J. Borowczyk, L. Marzec, Z. Kopeć (red.), Poznań pisarek i pisarzy. Materiały z sesji naukowej zorganizowanej z okazji Jubileuszu 45-lecia Instytutu Filologii Polskiej Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Poznań, s. 341–355.
Zobacz w Google Scholar

Rzetelska-Feleszko E. 2000: Ślady kultu świętych w nazwach miejscowych typu Święty Wojciech, „Folia Onomastica Croatica”, nr 9, s. 143–159.
Zobacz w Google Scholar

Skowronek K. 2019: Antropologia feministyczna i historia kobiet a onomastyka – miejsca wspólne (na przykładzie chrześcijańskich imion żeńskich obecnych w nazwach miejscowych), „Annales Universitatis Pedagogicae Cracoviensis. Studia Linguistica”, t. 14, s. 218–234.
Zobacz w Google Scholar

Walkowiak J.B. 2018: Female street namesakes in selected Polish cities, „Mitteilungen der Österreichischen Geographischen Gesellschaft”, nr 160, s. 331–350.
Zobacz w Google Scholar

Walkowiak J.B., Rutkiewicz-Hanczewska M. 2022: Nazwa w poszukiwaniu obiektu, czyli o nowej tendencji w nazewnictwie polskich miast ze szczególnym uwzględnieniem urbanonimii Poznania, [w:] M. Rutkiewicz-Hanczewska, J.B. Walkowiak (red.), Wielkopolska nazwami opisana, t. 2, Wydawnictwo „Poznańskie Studia Polonistyczne”, Poznań, s. 60–78.
Zobacz w Google Scholar

Skip to content