Dwurodzajowe jednostki rzeczownikowe M2/M3 z obocznością -a/-u w D.lp. Modelowanie relacji między końcówkami a alternantami rodzajowymi na podstawie frekwencji

Abstrakt

W słownikach hasłujących dwurodzajowe jednostki rzeczownikowe M2/M3 (o morfosyntaktycznej oboczności w B.lp.) wariantywność końcówek –a/-u w D.lp. zwykle odnotowywana jest syntetycznie, tzn. bez ich rodzajowej specyfikacji. W przypadku tym zasadniczo nie dochodzi do syntaktycznego rozróżniania rodzajów M2 i M3, a tylko jedna z końcówek – -u – jest zdeterminowana rodzajowo. W artykule przedstawiono jednak różne możliwe sposoby rodzajowej kwalifikacji końcówki –a (obocznej wobec –u) w D.lp. w ramach dwurodzajowych jednostek rzeczownikowych M2/M3: (1) przypisywanie jej zawsze (niezależnie od danych frekwencyjnych) tylko alternantowi M3; (2) przypisywanie jej zawsze obu alternantom (dane frekwencyjne decydują tylko o tym, która z dwóch końcówek jest dominująca dla M3); (3) przypisywanie jej – indywidualnie (na podstawie danych frekwencyjnych) – bądź jednemu (tylko M2) bądź obu alternantom (także M3) jednostki dwurodzajowej; w tym ostatnim wypadku zakłada się, że stosunek frekwencji rodzajowych w D.lp. jest (3.1.) albo zrównoważony (taki sam dla wszystkich jednostek); (3.2.) albo proporcjonalny wobec realnego (dającego się wyliczyć) stosunku frekwencji rodzajowych w B.lp. Zaproponowano model formalny do interpretowania relacji między końcówkami a rodzajami według sposobów 3.1 i 3.2, w którym kluczową rolę odgrywa wartość współczynnika liczby wystąpień form na –a w rodzaju M3 (symbol: n(L, D/-a/M3)), oraz zastosowano go do zbioru 43 jednostek rzeczownikowych o korpusowo potwierdzonej (i przeliczonej) oboczności -a/-u (w D.lp.) i zarazem dwurodzajowości M2/M3 (w świetle B.lp.).