Dwurodzajowe jednostki rzeczownikowe M2/M3 z obocznością -a/-u w D.lp. Modelowanie relacji między końcówkami a alternantami rodzajowymi na podstawie frekwencji
PDF

Słowa kluczowe

rzeczownik
rodzaj męski
dwurodzajowość
końcówka fleksyjna
dopełniacz liczby pojedynczej
wariantywność

Jak cytować

Wojdak, P. (2020). Dwurodzajowe jednostki rzeczownikowe M2/M3 z obocznością -a/-u w D.lp. Modelowanie relacji między końcówkami a alternantami rodzajowymi na podstawie frekwencji. Język Polski, (3), 29–42. https://doi.org/10.31286/JP.100.3.3

Abstrakt

W słownikach hasłujących dwurodzajowe jednostki rzeczownikowe M2/M3 (o morfosyntaktycznej oboczności w B.lp.) wariantywność końcówek –a/-u w D.lp. zwykle odnotowywana jest syntetycznie, tzn. bez ich rodzajowej specyfikacji. W przypadku tym zasadniczo nie dochodzi do syntaktycznego rozróżniania rodzajów M2 i M3, a tylko jedna z końcówek – -u – jest zdeterminowana rodzajowo. W artykule przedstawiono jednak różne możliwe sposoby rodzajowej kwalifikacji końcówki –a (obocznej wobec –u) w D.lp. w ramach dwurodzajowych jednostek rzeczownikowych M2/M3: (1) przypisywanie jej zawsze (niezależnie od danych frekwencyjnych) tylko alternantowi M3; (2) przypisywanie jej zawsze obu alternantom (dane frekwencyjne decydują tylko o tym, która z dwóch końcówek jest dominująca dla M3); (3) przypisywanie jej – indywidualnie (na podstawie danych frekwencyjnych) – bądź jednemu (tylko M2) bądź obu alternantom (także M3) jednostki dwurodzajowej; w tym ostatnim wypadku zakłada się, że stosunek frekwencji rodzajowych w D.lp. jest (3.1.) albo zrównoważony (taki sam dla wszystkich jednostek); (3.2.) albo proporcjonalny wobec realnego (dającego się wyliczyć) stosunku frekwencji rodzajowych w B.lp. Zaproponowano model formalny do interpretowania relacji między końcówkami a rodzajami według sposobów 3.1 i 3.2, w którym kluczową rolę odgrywa wartość współczynnika liczby wystąpień form na –a w rodzaju M3 (symbol: n(L, D/-a/M3)), oraz zastosowano go do zbioru 43 jednostek rzeczownikowych o korpusowo potwierdzonej (i przeliczonej) oboczności -a/-u (w D.lp.) i zarazem dwurodzajowości M2/M3 (w świetle B.lp.).

https://doi.org/10.31286/JP.100.3.3
PDF

Bibliografia

EPLar: Encyklopedia powszechna. Encyklopedyczny słownik języka polskiego od a do z. Uniwersalna encyklopedia od A do Z, red. T. Michałowski, M.D. Krajewska, M. Gumkowski, Larousse Polska, Wrocław 2006.
Zobacz w Google Scholar

ISJP: Inny słownik języka polskiego PWN, red. M. Bańko, t. 1–2, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2000 [w wersji elektronicznej jako Słownik szkolny języka polskiego PWN].
Zobacz w Google Scholar

NKJP: Narodowy Korpus Języka Polskiego (online: www.nkjp.pl, dostęp: 1 marca 2020).
Zobacz w Google Scholar

SAJW: Słownik apelatywnych jednostek wielorodzajowych, [w:] P. Wojdak, Wielorodzajowość wśród rzeczowników współczesnej polszczyzny, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin 2013, s. 113–341.
Zobacz w Google Scholar

SGJP: Z. Saloni, M. Woliński, R. Wołosz, W. Gruszczyński, D. Skowrońska, Słownik gramatyczny języka polskiego, wyd. 3 online, Warszawa 2015 (online: http://sgjp.pl, dostęp: 1 marca 2020).
Zobacz w Google Scholar

Skowrońska D. 2011: Konstrukcje hybrydalne typu stare profesory wiedzieli, młode doktory pytali w języku polskim, „Język Polski” XCI, z. 4, s. 284–293.
Zobacz w Google Scholar

USJP: Uniwersalny słownik języka polskiego, red. S. Dubisz, t. 1–6, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2005 (dokument elektroniczny na płycie).
Zobacz w Google Scholar

Wojdak P. 2013: Wielorodzajowość wśród rzeczowników współczesnej polszczyzny, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin.
Zobacz w Google Scholar

Wojdak P. 2020a: Oboczność -a/-u w D.lp. a dwurodzajowość m2/m3 – antysystemowe „skrzyżowanie”, „Język Polski” C, z. 1, s. 47–56.
Zobacz w Google Scholar

Wojdak P. 2020b: Oboczność -a/-u w D.lp. a dwurodzajowość M2/M3 w świetle badań korpusowych sterowanych słownikami, „Język Polski” C, z. 2, s. 33–48.
Zobacz w Google Scholar

WSJPDun: Język polski. Współczesny słownik języka polskiego, red. B. Dunaj, Langenscheidt Polska, Warszawa 2009 (oraz: LexLand, Knurów) (dokument elektroniczny na płycie).
Zobacz w Google Scholar

WSJP PAN: Wielki słownik języka polskiego PAN, red. P. Żmigrodzki (online: http://www.wsjp.pl/, dostęp: 1 marca 2020).
Zobacz w Google Scholar

WSPP: Wielki słownik poprawnej polszczyzny, red. A. Markowski, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2008 (wyd. 1, 4. dodruk).
Zobacz w Google Scholar

WSWO: Wielki słownik wyrazów obcych PWN, red. M. Bańko, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2008.
Zobacz w Google Scholar

Skip to content