Pogodyn, pogodynek czy prezenter pogody? Nowe nazwy męskie i językowe mechanizmy ich tworzenia
Słowa kluczowe
słowotwórstwo odżeńskich rzeczowników męskich
język Internetu
badanie kompetencji językowej użytkowników polszczyzny
Jak cytować
Abstrakt
Przedmiotem analizy jest nowe, interesujące i do tej pory w niewielkim tylko stopniu zbadane zjawisko współczesnej polszczyzny – tworzenie męskich odpowiedników żeńskich nazw osobowych, takich jak pogodynka, kosmetyczka czy niania. Na podstawie materiałów internetowych oraz badania ankietowego z udziałem 80 studentek i studentów artykuł określa najważniejsze tendencje językowe w powstawaniu nowych rzeczowników męskich, tj. derywację paradygmatyczną (pogodynka > pogodynek), ucięcie żeńskiego przyrostka –k(a) (przedszkolanka > przedszkolan) oraz użycie sufiksów męskoosobowych (świetlica > świetlic(z)arz). Ponadto wskazano na istotne różnice w opiniach kobiet i mężczyzn; studentki najczęściej proponowały formy odżeńskie (niania > nianiek/niań), studenci zaś unikali takich nazw, sięgając do konstrukcji opisowych (niania > opiekun do dziecka) oraz derywacji sufiksalnej niemotywowanej przez feminatywa (przedszkole > przedszkolarz/przedszkolanin).
Bibliografia
Burkacka I. 2013: Czy polszczyznę mogą wzbogacić nowe typy struktur słowotwórczych?, „LingVaria”, nr 2(16), s. 113–136.
Zobacz w Google Scholar
Grochowska M., Wierzbicka A. 2015: Produktywne typy słowotwórstwa nazw żeńskich we współczesnej polszczyźnie, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Linguistica”, t. 49, s. 45–55.
Zobacz w Google Scholar
Grzegorczykowa R., Puzynina J. 1979: Słowotwórstwo współczesnego języka polskiego, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.
Zobacz w Google Scholar
Grzegorczykowa R., Puzynina J. 1998: Rzeczownik, [w:] R. Grzegorczykowa, R. Laskowski, H. Wróbel (red.), Gramatyka współczesnego języka polskiego. Morfologia, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Zobacz w Google Scholar
Jadacka H. 2007: O hierarchizacji w słowotwórstwie i jej skutkach dla opisu systemu derywacyjnego, „LingVaria”, nr 1(3), s. 9–20.
Zobacz w Google Scholar
Jadacka H. 2017: Ewolucja zakresu pojęciowego niesufiksalnych technik słowotwórczych, „LingVaria”, nr 1(23), s. 89–98.
Zobacz w Google Scholar
Kaproń-Charzyńska I. 2005: Derywacja ujemna we współczesnym języku polskim. Rzeczowniki i przymiotniki, Top Kurier, Toruń.
Zobacz w Google Scholar
Karwatowska M., Szpyra-Kozłowska J. 2005/2010: Lingwistyka płci. Ona i on w języku polskim, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin.
Zobacz w Google Scholar
Leszczyńska A. 2001: Feministki o języku, „Zadra”, nr 1(6), s. 30–32.
Zobacz w Google Scholar
Łaziński M. 2006: O panach i paniach. Polskie rzeczowniki tytularne i ich asymetria rodzajowo-płciowa, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Zobacz w Google Scholar
Małocha-Krupa A. (red.) 2015: Słownik nazw żeńskich polszczyzny, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław.
Zobacz w Google Scholar
Nowosad-Bakalarczyk M. 2009: Płeć a rodzaj gramatyczny we współczesnej polszczyźnie, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin.
Zobacz w Google Scholar
Paprzycka K. 2008: Feministyczny głos przeciw feminizacji form męskich. O dylematach na temat psychologów, psycholożek i psycholożków, „Nauka”, nr 4, s. 121–131.
Zobacz w Google Scholar
SJP PWN: Słownik języka polskiego PWN (online: https://sjp.pwn.pl, dostęp: wrzesień 2019).
Zobacz w Google Scholar
Szpyra-Kozłowska J. 2019: Premiera, premierka czy pani premier? Nowe nazwy żeńskie i ograniczenia w ich tworzeniu w świetle badania ankietowego, „Język Polski” XCIX, z. 2, s. 22–45.
Zobacz w Google Scholar
Urbańczyk S., Kucała M. (red.) 1999: Encyklopedia języka polskiego, wyd. 3 poprawione i uzupełnione, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław.
Zobacz w Google Scholar
Woźniak E. 2014: Język a emancypacja, feminizm, gender, „Rozprawy Komisji Językowej Łódzkiego Towarzystwa Naukowego” LX, s. 295–312.
Zobacz w Google Scholar