Znaczenie jednostki leksykalnej a tekst precedensowy
Słowa kluczowe
znaczenie leksykalne
kontekst
tekst kultury
tekst precedensowy
apelatywizacja
deonimizacja
egzemplifikacja
reinterpretacja
wartościowanie
Jak cytować
Abstrakt
Tematem artykułu są procesy modyfikacji znaczenia leksykalnego pod wpływem użycia wyrazów w tekstach precedensowych (jako tekstach kultury). Pojęcie tekstów precedensowych autor przejął za J.N. Karaułowem, autorem koncepcji semantyki kulturowej. W związku z tym są rozpatrywane trzy typy procesów: apelatywizacja, egzemplifikacja i reinterpretacja. Pierwszy proces realizuje się w postaci deonimizacji, która ma różne stopnie nasilenia: maksymalny – w wypadku utraty statusu nazwy własnej, minimalny – w wypadku aluzji i reminiscencji. Egzemplifikacja pojęcia ogólnego umożliwia oddziaływanie na emocje adresata, a także wpływa na funkcję pragmatyczną wypowiedzenia. Reinterpretacja polega na zawężeniu pojęciu leksykalnego, co wiąże się z dodatkowym nacechowaniem aksjologicznym wyrazu.
Bibliografia
Buczkowska J. 2014: Znaczenie wyrażenia a sens wypowiedzi. Semantyczne i pragmatyczne składniki komunikacji, „Studia Philosophiae Christianae”, nr 50(2), s. 25–45.
Zobacz w Google Scholar
Buczkowska J. 2016: Znaczenie językowe i kontekst z perspektywy kontekstualizmu i minimalizmu semantycznego, „Studia Philosophiae Christianae”, nr 52(2), s. 5–30.
Zobacz w Google Scholar
Ciecierski T. 2011: Zależność kontekstowa. Wprowadzenie do problematyki, Ośrodek Badań Filozoficznych, Warszawa.
Zobacz w Google Scholar
Coste D., North B., Sheils J., Trim J. 2003: Europejski system opisu kształcenia językowego: uczenie się, nauczanie, ocenianie, przeł. W. Martyniuk, Centralny Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli, Warszawa.
Zobacz w Google Scholar
Dybiec-Gajer J., Tereszkiewicz A. (red.) 2014: Słowo – kontekst – przekład, Krakowskie Towarzystwo Popularyzowania Wiedzy o Komunikacji Językowej „Tertium”, Kraków.
Zobacz w Google Scholar
Górny H. 2013: Nazwy własne w piśmiennictwie pamiętnikarskim XIX wieku. Perspektywa funkcjonalno-tekstologiczna, Lexis, Kraków.
Zobacz w Google Scholar
Karaułow J.N. 1987: Russkij jazyk i jazykowaja licznost’, Moskwa.
Zobacz w Google Scholar
Kiklewicz A. (w druku): O zjawisku nadinterpretacji semantycznej (na przykładzie komunikacji w mediach).
Zobacz w Google Scholar
Kiklewicz A., Wilczewski M. 2010: Innowacje semantyczne w języku polityki. „Miłość” w dyskursie publicystycznym, „Język Polski” XC, z. 3, s. 167–175.
Zobacz w Google Scholar
Krasnych W. 2003: „Swoj” sriedi „czużych”: mir ili riealnost’?, Моskwa.
Zobacz w Google Scholar
Krasowska A. 2016: Dowcip polisemiczny a kontekst, „Biuletyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego” LXXII, s. 249–259.
Zobacz w Google Scholar
Lakoff G. 1984: Classifiers as a reflection of mind. A cognitive model approach to prototype theory, University of California, Berkeley.
Zobacz w Google Scholar
Lakoff G. 1987: Women, fire and dangerous things. What categories reveal about the mind, University of Chicago Press, Chicago–London.
Zobacz w Google Scholar
Łotman J.M. 1981: Siemiotika kultury i poniatije teksta, „Trudy po znakowym sistemam”, nr 12, s. 3–7.
Zobacz w Google Scholar
Maćkiewicz J. 1999: Kategoryzacja a językowy obraz świata, [w:] J. Bartmiński (red.), Językowy obraz świata, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin, s. 47–55.
Zobacz w Google Scholar
NKJP: Narodowy Korpus Języka Polskiego (online: http://nkjp.pl/, dostęp: 22 września 2019).
Zobacz w Google Scholar
Olędzki J., Tworzydło D. (red.) 2006: Public relations. Znaczenie społeczne i kierunki rozwoju, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Zobacz w Google Scholar
Pieszkowski A.M. 1959: Izbrannyje trudy, Moskwa.
Zobacz w Google Scholar
Pratkanis A., Aronson E. 2008: Wiek propagandy. Używanie i nadużywanie perswazji na co dzień, przeł. J. Radzicki, M. Szuster, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Zobacz w Google Scholar
Przybyszewski S. 2009: Kilka uwag o roli kontekstu w komunikacji, „Prace Językoznawcze”, nr 11, s. 179–189.
Zobacz w Google Scholar
Ratnikowa I.E. 2003: Imia sobstwiennoje: ot kulturnoj siemantiki k jazykowoj, Mińsk.
Zobacz w Google Scholar
Rutkowski M. 2007: Nazwy własne w strukturze metafory i metonimii. Proces deonimizacji, Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie, Olsztyn.
Zobacz w Google Scholar
Rygielska M. 2015: O „tekście kultury”, „Zeszyty Etnologii Wrocławskiej”, nr 1(22), s. 27–43.
Zobacz w Google Scholar
Sztompka P. 2010: Socjologia. Analiza społeczeństwa, Społeczny Instytut Wydawniczy Znak, Warszawa.
Zobacz w Google Scholar
Szymanek K. 2008: Sztuka argumentacji. Słownik terminologiczny, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Zobacz w Google Scholar
Tokarski R. 1976: Kontekst semantyczny a znaczenie wyrazu homonimicznego: na przykładzie wyrazu „pokój”, „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio F, Humaniora”, nr 31, s. 371–384.
Zobacz w Google Scholar
Tokarz M. 2006: Argumentacja. Perswazja. Manipulacja, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk.
Zobacz w Google Scholar
USJP: Uniwersalny słownik języka polskiego, red. S. Dubisz, t. 1–6, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2006.
Zobacz w Google Scholar
Wojcik K. 1997: Public relations od A do Z, t. 1–2, Placet, Warszawa.
Zobacz w Google Scholar
Zarycki T. 2012: Poszerzając kontekst: ku krytycznej socjologii językoznawstwa, „Studia Socjologiczne”, nr 204(1), s. 57–73.
Zobacz w Google Scholar
Żółkiewski S. 1988: Teksty kultury. Studia, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.
Zobacz w Google Scholar