O czystość mowy polskiej? Dyskusje o zapożyczeniach na łamach „Języka Polskiego” w latach 1913–1939

Abstrakt

Artykuł został poświęcony analizie dyskusji o zapożyczeniach, toczonej na łamach „Języka Polskiego” w latach 1913–1939. Autorka dzieli swoje rozważania na trzy zasadnicze części. W pierwszej omawia dzieje czasopisma „Język Polski” w latach 1913–1939 oraz dokonuje skrótowej analizy jego zawartości w tym okresie. W drugiej przygląda się pewnej tendencji w latach po odzyskaniu niepodległości, mianowicie wyrzucaniu wyrazów obcych z języka różnych dziedzin życia społecznego, gospodarczego i kulturalnego, jak geografia, geologia, technika, chemia, handel, rzemiosło, film itp., wyrażającej się w wielu artykułach, opracowaniach i słownikach polskich odpowiedników zapożyczeń, zwłaszcza germanizmów i rusycyzmów. Autorka przechodzi następnie do analizy stosunku autorów i redakcji „Języka Polskiego” do wyrazów obcych, wyrażonego w 50 pracach opublikowanych w 24 rocznikach czasopisma w latach 1913–1939. Omawia najważniejsze artykuły z tego zakresu, a następnie przygląda się wyraźnemu propagowaniu zastępowania zapożyczeń wyrazami rodzimymi, o czym świadczy liczba wyrazów obcych, którym zaproponowano na łamach „Języka Polskiego” odpowiednik polski istniejący już w słownikach (152) bądź neologizm, przede wszystkim słowotwórczy (43). Te ostatnie poddaje dokładnemu oglądowi ze względu na mechanizmy tworzenia spolszczeń. W konkluzji jednak zaznacza, że poza dwoma neologizmami notowanymi w Słowniku języka polskiego W. Doroszewskiego (niebotyk zamiast obcego drapacza chmur oraz życian zamiast witaminy) propozycje spolszczeń omawiane na łamach „Języka Polskiego” nie przyjęły się w ogóle w języku ze względów formalnych i znaczeniowych, które również zostały poddane krótkiej analizie.