„Niebezpieczne sensy”. Badania dyskursu epok dawnych w kontekście teorii poznania kulturowego. Z problematyki źródeł i metod
Słowa kluczowe
semantyka historyczna
poznanie kulturowe
tekst i słownik w badaniach ewolucji pojęć
Jak cytować
Abstrakt
Celem artykułu jest ukazanie roli, jaką w badaniach historycznojęzykowych odgrywa uwzględnienie kontekstu kulturowego. W pierwszej części omówiono koncepcję C.S. Lewisa, zwracającego uwagę na niebezpieczeństwo inspirowania się w opisach historycznojęzykowych definicjami słownikowymi. W drugiej części podano przykłady prac historyków i historyków języka badających terminologię ustrojową i kluczowe pojęcia dyskursu politycznego Rzeczypospolitej Obojga Narodów. W trzeciej części ukazano możliwości, jakie daje zastosowanie do podobnych badań teorii i metod poznania kulturowego.
Bibliografia
Augustyniak U. 2004: Polska i łacińska terminologia ustrojowa w publicystyce politycznej epoki Wazów, [w:] J. Axer (red.), Łacina jako język elit, DiG, Warszawa, s. 33–72.
Zobacz w Google Scholar
Bohuszewicz J. 2008: Ciało jako metafora Rzeczypospolitej. Analiza semiotyczna Obrazu szlachcica polskiego Wacława Kunickiego, „Litteraria Copernicana”, nr 2(2), s. 92–109.
Zobacz w Google Scholar
Dawidziak-Kładoczna M. 2012: Językowe aspekty kultury politycznej Sejmu Wielkiego, Wydawnictwo Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie, Częstochowa.
Zobacz w Google Scholar
Geertz C. 2002/2011: Kultura, umysł, mózg, „Teksty Drugie”, nr 1/2, s. 31–42.
Zobacz w Google Scholar
Gieysztor A. 1990: Słowo wstępne, [w:] A. Gieysztor, S. Gawlas (red.), Państwo, naród, stany w świadomości wieków średnich, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa, s. 5–7.
Zobacz w Google Scholar
Grześkowiak-Krwawicz A. 2018: Dyskurs polityczny Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Pojęcia i idee, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, Toruń.
Zobacz w Google Scholar
Guilhaumou J., Maldidier D., Prost A., Robin R. (red.) 1974: Langage et idéologies. Le discours comme objet de l’histoire, Les Éditions ouvrières, Paris.
Zobacz w Google Scholar
Janowska A. 2018: Źródła a typy badań historycznojęzykowych, „Biuletyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego”, nr 74, s. 71–80.
Zobacz w Google Scholar
Kita M. 2012: „Razem”: konsiliencja, interdyscyplinarność, transdyscyplinarność, [w:] M. Kita, M. Ślawska (red.), Transdyscyplinarność badań nad komunikacją medialną, t. 1: Stan wiedzy i postulaty badawcze, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice, s. 11–30.
Zobacz w Google Scholar
Koselleck R. 2001: Semantyka historyczna, red. H. Orłowski, W. Kunicki, przeł. W. Kunicki, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań.
Zobacz w Google Scholar
Kövecses Z. 1999: Metaphor. Does it constitute or reflect cultural models, [w:] R.W. Gibbs, G.J. Steen (red.), Metaphor in cognitive linguistics, John Benjamin, Amsterdam, s. 167–188.
Zobacz w Google Scholar
Kunicki W. 1615/1997: Obraz szlachcica polskiego przez Wacława Kunickiego z domu Bończa wystawiony, posłowie T. Ulewicz, oprac. filologiczne i edytorskie W. Walecki, Collegium Columbinum, Kraków.
Zobacz w Google Scholar
Legomska J. 2010: Państwo, naród, ojczyzna w dawnej polszczyźnie. Leksykalno-semantyczny opis pojęć, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice.
Zobacz w Google Scholar
Lewis C.S. 1960: Studies in words, Cambridge University Press, Cambridge.
Zobacz w Google Scholar
Mika T., Słoboda A. 2015: Wyrażenia funkcyjne w średniowiecznej polszczyźnie z perspektywy składniowej. Wybrane problemy badawcze, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice–Poznań.
Zobacz w Google Scholar
Newen A., De Bruin L., Gallagher S. (red.) 2018: The Oxford handbook of 4E cognition, Oxford University Press, New York.
Zobacz w Google Scholar
Nycz R. 2006: Kulturowa natura, słaby profesjonalizm. Kilka uwag o przedmiocie poznania literackiego i statusie dyskursu literaturoznawczego, [w:] M.P. Markowski, R. Nycz (red.), Kulturowa teoria literatury. Główne pojęcia i problemy, Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych „Universitas”, Kraków, s. 5–38.
Zobacz w Google Scholar
Pocock J.G.A. 2009: Political thought and history. Essays on theory and method, Cambridge University Press, Cambridge.
Zobacz w Google Scholar
Raszewska-Żurek B. 2016: Zgoda w rozumieniu Polaków czasów staro- i średniopolskich, Wydawnictwo Instytutu Slawistyki Polskiej Akademii Nauk, Warszawa.
Zobacz w Google Scholar
Reichardt R. 1998: Historische Semantik zwischen lexicometrie und New Cultural History. Einführende Bemerkungen zur Standortbestimmung, [w:] R. Reichardt (red.), Aufklärung und Historische Semantik: interdisziplinäre Beiträge zur westeuropäischen Kulturgeschichte, Duncker & Humblot, Berlin, s. 7–44.
Zobacz w Google Scholar
Robin R. 1973: Histoire et linguistique, Armand Colin, Paris.
Zobacz w Google Scholar
SBrück: A. Brückner, Słownik etymologiczny języka polskiego, Wiedza Powszechna, Warszawa 1993 [przedruk wydania I: Kraków 1927].
Zobacz w Google Scholar
SEBor: W. Boryś, Słownik etymologiczny języka polskiego, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2008.
Zobacz w Google Scholar
Sharifian F. 2016: Lingwistyka kulturowa, „Etnolingwistyka. Z problemów języka i kultury”, nr 28, s. 31–58.
Zobacz w Google Scholar
Sharifian F. (red.) 2015: The Routledge handbook of language and culture, Routledge, London–New York.
Zobacz w Google Scholar
Skinner Q. 1989: Language and political change, [w:] T. Ball, J. Farr, R.L. Hanson (red.), Political innovation and conceptual change, Cambridge University Press, Cambridge–New York–Melbourne, s. 6–23.
Zobacz w Google Scholar
Spooner A. 1995: The Oxford minireference thesaurus, Clarendon Press, Oxford.
Zobacz w Google Scholar
SPXVI: Słownik polszczyzny XVI wieku, red. M.R. Mayenowa (t. 1–34), K. Mrowcewicz (t. 35–39), t. 1–22, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, Wrocław–Warszawa–Kraków 1966–1994, t. 23–39, Instytut Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk, Warszawa 1995–2021.
Zobacz w Google Scholar
SStp: Słownik staropolski, red. S. Urbańczyk, t. 1–9, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, Wrocław–Warszawa–Kraków 1953–1987, t. 10–11, Instytut Języka Polskiego Polskiej Akademii Nauk, Kraków 1988–2002.
Zobacz w Google Scholar
Szczepankowska I. 2004: Język prawny I Rzeczypospolitej w Zbiorze praw sądowych Andrzeja Zamoyskiego. Cz. I: Pojęcia prawne, Cz. II: Wypowiedzi normatywne, Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, Białystok.
Zobacz w Google Scholar
Woźniak E., Zarębski R. 2018: O (nie)przydatności źródeł leksykograficznych w badaniach XIX-wiecznej terminologii prawnej, „Język Polski” XCVIII, z. 4, s. 59–69.
Zobacz w Google Scholar
WSJP PAN: Wielki słownik języka polskiego PAN, red. P. Żmigrodzki (online: https://wsjp.pl/, dostęp: 1 sierpnia 2023).
Zobacz w Google Scholar