Abstrakt
W artykule dyskutowane są elementy współczesnego polskiego systemu fleksyjnego istotne dla opozycji rodzajowych i będące wyróżnikami rodzaju M2. Materiał przykładowy stanowią angielskie zapożyczenia związane z rozwojem technologii i z Internetem. Inspiracją do analizy była zarówno obserwacja odmiany najnowszych zapożyczeń angielskich, jak i literatura przedmiotu. W artykule autorka zwraca uwagę na nieustabilizowanie końcówki D lp (wariantywność -a/-u) w badanym materiale, ekspansywność -a oraz funkcjonowanie dwu form biernika (synkretycznej z M lub D). Te procesy mogą doprowadzić do wykształcenia w systemie nowego schematu odmiany, z odrębną końcówką fleksyjną mianownika, dopełniacza i biernika, choć na razie, jak wskazuje badany materiał, wydaje się to mało prawdopodobne, podobne jak rozbicie biernika na dwa przypadki. Niewątpliwie natomiast tendencja do nadawania rodzaju M2 rzeczownikom nieżywotnym nie tylko się utrzymuje, ale nasila.
Bibliografia
Ampel-Rudolf M. 2009: Kategoria rodzaju gramatycznego i semantyczna kategoria istotności poznawczej, „Linguistica Copernicana”, nr 2(2), s. 209–221.
Zobacz w Google Scholar
Andrejewicz U. 2006: Wariantywność biernika i dopełniacza we frazeologizmach polskich, „Poradnik Językowy”, z. 9, s. 11–16.
Zobacz w Google Scholar
Bańko M. 2001: Z pogranicza leksykografii i językoznawstwa, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Zobacz w Google Scholar
Bąba S. 1989: Innowacje frazeologiczne współczesnej polszczyzny, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Poznań.
Zobacz w Google Scholar
Bobrowski I. 2005: Rodzaj gramatyczny rzeczownika a jego liczba, „Język Polski” LXXXV, z. 2, s. 83–89.
Zobacz w Google Scholar
Bogusławski A. 2009: On case, gender and related phenomena in Polish (for the umpteenth time), „Linguistica Copernicana”, t. 1, s. 13–75.
Zobacz w Google Scholar
Buttler D. 1976: Kultura języka polskiego. Zagadnienia poprawności gramatycznej, wyd. 3, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.
Zobacz w Google Scholar
Dyduchowa A. 1970: Dopełniacz w funkcji biernika liczby pojedynczej u męskich rzeczowników nieżywotnych, „Rocznik Naukowo-Dydaktyczny Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Krakowie”, z. 38, „Prace Językoznawcze” I, s. 15–26.
Zobacz w Google Scholar
Heinz A. 1965: System przypadkowy języka polskiego, Uniwersytet Jagielloński, Kraków.
Zobacz w Google Scholar
Kępińska A. 2006: Kształtowanie się polskiej kategorii męsko- i niemęskoosobowości. Język wobec płci, Wydział Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa.
Zobacz w Google Scholar
Kucała M. 1970: Formy dopełniacza w bierniku liczby pojedynczej rzeczowników męskich nieżywotnych, [w:] W. Krencik i in. (red.), W służbie nauce i szkole. Księga pamiątkowa poświęcona Profesorowi Doktorowi Zenonowi Klemensiewiczowi, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa, s. 117–125.
Zobacz w Google Scholar
Kucała M. 1971: Zanikanie kategorii żywotności-nieżywotności w jednej z gwar polskich, „Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej” X, s. 43–57.
Zobacz w Google Scholar
Kucała M. 1978: Rodzaj gramatyczny w historii polszczyzny, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, Wrocław–Warszawa–Kraków.
Zobacz w Google Scholar
Laskowski R. 1998: Podstawowe pojęcia fleksji, 2.2. Typologia kategorii morfologicznych; Kategorie morfologiczne języka polskiego – charakterystyka funkcjonalna, 3.2. Rodzaj gramatyczny, [w:] R. Grzegorczykowa, R. Laskowski, H. Wróbel (red.), Gramatyka współczesnego języka polskiego. Morfologia, cz. 1, wyd. 2 zmienione, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, s. 130–134, 207–217.
Zobacz w Google Scholar
Łaziński M. 2006: O panach i paniach. Polskie rzeczowniki tytularne i ich asymetria rodzajowo-płciowa, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Zobacz w Google Scholar
Mańczak W. 1956: Ile rodzajów jest w polskim?, „Język Polski” XXXVI, z. 2, s. 116–121.
Zobacz w Google Scholar
Mindak J. 1990: Językowa kategoria żywotności w polszczyźnie na tle innych języków świata, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, Wrocław.
Zobacz w Google Scholar
Naruszewicz-Duchlińska A. 2019: Kultura zachowań językowych w internecie, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Zobacz w Google Scholar
Perlin J. 2016: O zmianie biernika w użyciach nieparadygmatycznych, „Linguistica Copernicana”, nr 13, s. 293–299.
Zobacz w Google Scholar
Pęzik P. 2020: Budowa i zastosowania korpusu monitorującego MoncoPL, „Forum Lingwistyczne”, nr 7, s. 133–150.
Zobacz w Google Scholar
Riley T.G. 1999: It’s alive. Grammatical animacy in Russian, Polish and Czech, University of Washington, Seattle.
Zobacz w Google Scholar
Saloni Z. 1976a: Kategoria rodzaju we współczesnym języku polskim, [w:] R. Laskowski (red.), Kategorie gramatyczne grup imiennych w języku polskim. Materiały konferencji Pracowni Gramatyki Współczesnej Polszczyzny Instytutu Języka Polskiego PAN, Zawoja, 13–15 XII 1974, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław, s. 43–78.
Zobacz w Google Scholar
Saloni Z. 1976b: Odpowiedź na koreferat i głosy w dyskusji, [w:] R. Laskowski (red.), Kategorie gramatyczne grup imiennych w języku polskim. Materiały konferencji Pracowni Gramatyki Współczesnej Polszczyzny Instytutu Języka Polskiego PAN, Zawoja, 13–15 XII 1974, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław, s. 96–106.
Zobacz w Google Scholar
Saloni Z. 2012: Podstawy teoretyczne Słownika gramatycznego języka polskiego, wstęp do wyd. 2, Warszawa (online: est.sgjp.pl/static/pdf/Wstęp do II wydania SGJP.pdf, dostęp: luty 2020).
Zobacz w Google Scholar
SGJP: M. Woliński, Z. Saloni, R. Wołosz, W. Gruszczyński, D. Skowrońska, Z. Bronk, Słownik gramatyczny języka polskiego, wyd. 4 online, Warszawa 2020, http://sgjp.pl.
Zobacz w Google Scholar
Siuciak M. 2013: Niestabilność fleksyjna rzeczowników zapożyczonych w polszczyźnie dawnej i współczesnej, [w:] J. Tambor, A. Achtelik (red.), Sztuka to rzemiosło. Nauczyć Polski i polskiego, t. 3, Gnome, Katowice, s. 39–48.
Zobacz w Google Scholar
Stefańczyk W.T. 2007: Kategoria rodzaju i przypadka polskiego rzeczownika. Próba synchronicznej analizy morfologicznej, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków.
Zobacz w Google Scholar
Stefańczyk W.T. 2015: Zmiany we współczesnym polskim systemie fleksyjnym (na materiale rzeczownikowym i przymiotnikowym), „LingVaria” X, nr 2(20), s. 97–106.
Zobacz w Google Scholar
Swan O. 1988: Facultative animacy in Polish. A study in grammatical gender formation (The Carl Back Papers in Russian and East European Studies, 606), Center for Russian and East European Studies, Pittsburgh.
Zobacz w Google Scholar
Westfal S. 1956: A study in Polish morphology. The genitive singular masculine, Mouton and Company, Glasgow.
Zobacz w Google Scholar
Wojdak P. 2013: Wielorodzajowość wśród rzeczowników współczesnej polszczyzny, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin.
Zobacz w Google Scholar
Wojdak P. 2020a: Oboczność -a/-u w D.lp. a dwurodzajowość M2/M3 – antysystemowe „skrzyżowanie”, „Język Polski” C, z. 1, s. 47–56.
Zobacz w Google Scholar
Wojdak P. 2020b: Oboczność -a/-u w D.lp. a dwurodzajowość M2/M3 w świetle badań korpusowych sterowanych słownikami, „Język Polski” C, z. 2, s. 33–48.
Zobacz w Google Scholar
Wojdak P. 2020c: Dwurodzajowe jednostki rzeczownikowe M2/M2 z obocznością -a/-u w D.lp. Modelowanie relacji między końcówkami a alternantami rodzajowymi na podstawie frekwencji, „Język Polski” C, z. 3, s. 29–42.
Zobacz w Google Scholar
WSO: Wielki słownik ortograficzny PWN (online: https://sjp.pwn.pl/so/, dostęp: luty 2020).
Zobacz w Google Scholar
WSJP PAN: Wielki słownik języka polskiego PAN, red. P. Żmigrodzki (online: http://www.wsjp.pl, dostęp: luty 2020).
Zobacz w Google Scholar
Zaron Z. 2004: Aspekty funkcjonalne polskiej kategorii rodzaju. Charakterystyka fleksyjna, Auśra, Warszawa–Puńsk.
Zobacz w Google Scholar