Tendencje w zakresie uzgadniania formy liczby orzeczenia przy podmiocie szeregowym od staropolszczyzny do współczesności
PDF

Słowa kluczowe

podmiot szeregowy
orzeczenie czasownikowe
składnia

Jak cytować

Zbróg, P. (2022). Tendencje w zakresie uzgadniania formy liczby orzeczenia przy podmiocie szeregowym od staropolszczyzny do współczesności. Język Polski, (3), 40–53. https://doi.org/10.31286/JP.00120

Abstrakt

W opracowaniach preskryptywnych często jest formułowana reguła konieczności uzgadniania formy liczby słowa osobowego z całym szeregiem w funkcji podmiotu. Ilustruje się ją zazwyczaj ciągiem typu Mąż i żona siedzieli przy stole. Tymczasem od samego początku kształtowania się polszczyzny nawet niewielka modyfikacja tego typu szeregu, na przykład zmiana szyku, dawała w efekcie odmienne dyspozycje składniowe, por.: Przy stole siedzieli / siedział mąż i żona. Badania własne na obszernym materiale udowodniły, że pod względem ilościowym składnia oczekiwana przez normatywistów niemal bezwyjątkowo występowała zaledwie przy jednym typie szeregu, w pozostałych zaś reprezentowała inne sposoby akomodacji składniowej. Celem artykułu jest prześledzenie sposobów uzgadniania formy liczby orzeczenia czasownikowego przy różnego typu szeregach oraz zmian zachodzących pod tym względem na przestrzeni kilkuset lat. Kwestia ta pozwoli na sformułowanie wniosków dających możliwość zrewidowania reguł normatywnych.

https://doi.org/10.31286/JP.00120
PDF

Bibliografia

Bąba S., Walczak B. 1992: Na końcu języka. Poradnik leksykalno-gramatyczny, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Zobacz w Google Scholar

Bobrowski I. 1998: Gramatyka opisowa języka polskiego, t. 2, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej im. Jana Kochanowskiego w Kielcach, Kielce.
Zobacz w Google Scholar

Buttler D. 1971: Składnia, [w:] D. Buttler, H. Kurkowska, H. Satkiewicz, Kultura języka polskiego, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa, s. 301–448.
Zobacz w Google Scholar

Jadacka H. 2006: Kultura języka polskiego. Fleksja, słowotwórstwo, składnia, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Zobacz w Google Scholar

Jodłowski S. 1976: Podstawy składni polskiej, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.
Zobacz w Google Scholar

Kallas K. 1993: Składnia współczesnych polskich konstrukcji współrzędnych, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, Toruń.
Zobacz w Google Scholar

Klemensiewicz Z. 1939: Gramatyka współczesnej polszczyzny kulturalnej w zarysie, Książnica Atlas, Lwów–Warszawa.
Zobacz w Google Scholar

Konarski F. 1912: Zwięzła gramatyka języka polskiego dla IV. klasy szkół 5- i 6-klasowych, Druk. Zakład Ossolińskich, Lwów.
Zobacz w Google Scholar

Kopcińska D. 1997: Strukturalny opis składniowy zdań z podmiotem-mianownikiem we współczesnej polszczyźnie, Elipsa, Warszawa.
Zobacz w Google Scholar

Krasnowolski A. 1898: Składnia języka polskiego mniejsza, Drukarnia J. Sikorskiego, Warszawa.
Zobacz w Google Scholar

Laskowski R. 1984: Fleksja, [w:] R. Grzegorczykowa, R. Laskowski, H. Wróbel (red.), Gramatyka współczesnego języka polskiego. Morfologia, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.
Zobacz w Google Scholar

Małecki A. 1903: Gramatyka języka polskiego. Szkolna, nakładem autora, Lwów.
Zobacz w Google Scholar

Markowski A. 1978: Poprawność gramatyczna, [w:] M. Szymczak (red.), Kultura języka polskiego, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa.
Zobacz w Google Scholar

Markowski A. 2006: Kultura języka polskiego, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Zobacz w Google Scholar

Podracki J. 1996: Składnia, [w:] S. Dubisz (red.), Nauka o języku dla polonistów, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa.
Zobacz w Google Scholar

Saloni Z., Świdziński M. 1985: Składnia współczesnego języka polskiego, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.
Zobacz w Google Scholar

Stein I., Zawiliński R. 1907: Gramatyka języka polskiego dla szkół średnich, Wyd. G. Gebethner, Kraków.
Zobacz w Google Scholar

Szober S. 1923: Gramatyka języka polskiego, Książnica Polska. Tow. Naucz. Szkół Śr. I Wyż., Warszawa.
Zobacz w Google Scholar

Szpakowicz S., Świdziński M. 1990: Formalna definicja równorzędnej grupy nominalnej we współczesnej polszczyźnie, „Studia Gramatyczne” IX, s. 8–54.
Zobacz w Google Scholar

Topolińska Z. 1984: Składnia grupy imiennej, [w:] Z. Topolińska (red.), Gramatyka współczesnego języka polskiego. Składnia, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.
Zobacz w Google Scholar

Wróbel H. 2001: Gramatyka języka polskiego, Od Nowa, Kraków.
Zobacz w Google Scholar

Zbróg P. 2003: Dyskusyjne problemy akomodacji morfologicznych w opisie generatywnym, Wydawnictwo Naukowe Wyższej Szkoły Pedagogicznej im. Jana Kochanowskiego w Kielcach, Kielce.
Zobacz w Google Scholar

Zbróg P. 2010: Budowa i składnia podmiotu szeregowego w polszczyźnie do 1939 roku, Wydawnictwo Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach, Kielce.
Zobacz w Google Scholar

Zbróg P. 2012: Składnia podmiotu szeregowego we współczesnym języku polskim, Libron, Kraków.
Zobacz w Google Scholar

Skip to content