Sacrum i obscenum w polskich gwarowych nazwach roślin w kontekście historycznym

Abstrakt

Celem artykułu jest wykazanie, że obecność elementów sacrum i obscenum w polskich gwarowych nazwach roślin świadczy o wyraźnej dwubiegunowości skojarzeń kulturowych w mechanizmach nominacyjnych roślin. Opozycja ta jest również świadectwem zróżnicowanej genezy tychże nazw, mimo że ich podstawą motywacyjną zawsze są szeroko pojęte cechy roślin postrzegane przez człowieka. Autorka podaje liczne przykłady metaforycznych nazw roślin, w których obecne są sacrum lub obscenum, a niekiedy nawet współistnieją, występując w nazwach tego samego gatunku i odnosząc się do tej samej jego cechy. Bada przyczyny tego stanu rzeczy, z których najważniejsze są z jednej strony zakorzenione w społeczeństwie tradycje religijne, a z drugiej zaś – realia życia wiejskiego oraz prostolinijność i rubaszność ludzi żyjących na wsi. Po analizie (z uwzględnieniem paralelnych semantycznie nazw obcych) dochodzi do przekonania, że przenośne nazwy roślin ze sfery sacrum są dawne i w większości odziedziczone, natomiast nazwy ze sfery obscenum są nowszymi wytworami użytkowników gwar. Stwierdza też, że gwarowe nazwy roślin są doskonałymi świadectwami zróżnicowanych sposobów postrzegania świata przez człowieka. Ponadto stanowią odzwierciedlenie różnorodnych wpływów kulturowych w historii na społeczności wiejskie.